الهبة والعطية
از جابر بن عبدالله رضی الله عنهما روایت است که می گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم برای کسی که مال و اموالی به او بخشیده شده بود، به عُمْرَى قضاوت نمود. و در روایتی آمده است: «مَنْ أُعْمِرَ عُمْرَى لَهُ وَلِعَقِبِهِ، فَإِنَّهَا لِلَّذِي أُعْطِيَهَا، لا تَرْجِعُ إلَى الَّذِي أَعْطَاهَا؛ لأَنَّهُ أعطى عَطَاءٌ وَقَعَتْ فِيهِ الْمَوَارِيثُ»: «به هرکس چیزی بخشیده شد، برای او و فرندانش خواهد بود و به کسی که آن را بخشیده باز گردانده نمی شود چون چیزی که بخشیده وارد ارث می شود». و جابر می گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم به بخششی که برای دیگری و وارثش باشد، اجازه داده است اما اینکه بخشش مذکور فقط تا زمان زنده بودن فردی باشد که چیزی به او بخشیده شده، پس از آن به صاحبش بازگردانده می شود. و در روایت مسلم آمده است: «أَمْسِكُوا عَلَيْكُمْ أَمْوَالَكُمْ وَلاَ تُفْسِدُوهَا، فَإِنَّهُ مَنْ أُعْمِرَ عُمْرَى فَهِيَ لِلَّذِي أُعْمِرَهَا، حَيًّا وَمَيِّتًا، وَلِعَقِبِهِ»: «از اموال تان نگهداری کنيد و آنها را تلف نکنید؛ زيرا هرکس چيزی را به صورت عمری هبه کند، در زندگی وی و پس از مرگ به موهوب له و نسلش تعلق می گيرد».  
عن جابر بن عبد الله -رضي الله عنهما- قال: «قضى رسول الله -صلى الله عليه وسلم- بالعُمْرَى لمن وهبت له». وفي لفظ: «من أُعمِر عمرى له ولعقبه؛ فإنها للذي أعطيها، لا ترجع إلى الذي أعطاها؛ لأنه أعطى عطاء وقعت فيه المواريث». وقال جابر: «إنما العمرى التي أجازها رسول الله -صلى الله عليه وسلم-، أن يقول: "هي لك ولعقبك"، فأما إذا قال: "هي لك ما عشت"؛ فإنها ترجع إلى صاحبها». وفي لفظ لمسلم: «أمسكوا عليكم أموالكم ولا تفسدوها، فإنه من أُعمِر عمرى فهي للذي أُعمِرها حيًّا وميتًا ولعقبه».

شرح الحديث :


«العُمْرى» و مانند آن «الرُّقْبى» دو نوع بخشش می باشند که در جاهلیت رواج داشتند. به این صورت که فردی با این کلمات خانه یا هر چیز دیگری را به دیگری می بخشید: «أعمرتك إياها»: «آن را به تو بخشیدم» یا «أعطيتكها عمرك أو عمري»: «آن را تا زنده بودن تو یا خودم به تو بخشیدم». و به این ترتیب مراقب مرگ کسی بودند که چیزی به وی بخشیده شده بود، تا به آنچه بخشیده بودند، دوباره دست یابند. چنین بود که شریعت بخشش کردن را تایید نمود و شرطی را که در این زمینه رواج داشت و بازگشتن به بخشش بود، باطل اعلام کرد. چون کسی که به بخشش خود باز می گردد مانند سگی است که استفراغ می کند و سپس به استفراغ خود بازمی گردد. به همین دلیل رسول الله صلی الله علیه وسلم به حفظ اموال شان دستور می دهد و اینکه گمان نکنند این شرط لازم الاجرا بوده و مراجعه آنها به چیزی که بخشیدند، مباح است؛ لذا می فرماید: «از اموال تان نگهداری کنيد و آنها را تلف نکنید؛ زيرا هرکس چيزی را به صورت عمری هبه کند، در زندگی وی و پس از مرگ، به موهوب له و نسلش تعلق می گيرد».  

ترجمة نص هذا الحديث متوفرة باللغات التالية