النحل

تفسير سورة النحل

الترجمة الفارسية للمختصر في تفسير القرآن الكريم

فارسی

الترجمة الفارسية للمختصر في تفسير القرآن الكريم

الترجمة الفارسية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.

﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ أَتَىٰ أَمْرُ اللَّهِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ ۚ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ﴾

- ای کافران- عذابتان که الله به آن حکم داده است نزدیک شده، پس قبل از اینکه فرا رسد خواستار تعجیل در آن نباشید، الله از شریکانی که مشرکان برایش قرار می‌دهند منزه و برتر است.

﴿يُنَزِّلُ الْمَلَائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَىٰ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ﴾

الله فرشتگان را با وحی حکم خویش بر هر یک از رسولانش که بخواهد نازل می‌کند، که -ای رسولان- مردم را از شرک به الله بترسانید، زیرا معبود برحقی جز من نیست، پس -ای مردم- با اجرای اوامر و اجتناب از نواهی‌ام از من بترسید.

﴿خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ ۚ تَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ﴾

الله آسمان‌ها و زمین را بدون نمونۀ قبلی به حق پدید آورد، و این دو را به باطل نیافریده است، بلکه آسمان‌ها و زمین را پدید آورده تا با آن دو بر عظمت او تعالی راهنمایی گرفته شود، الله از اینکه دیگران را با او شریک می‌گردانند منزه است.

﴿خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ﴾

انسان را از نطفه‌ای پست آفرید، سپس آن را با آفرینشی پس از آفرینش دیگر رشد داد، آن‌گاه او به شدت به وسیله باطل جدال می‌کند تا حق را با آن سرنگون سازد، و آشکارا با آن جدال می‌کند.

﴿وَالْأَنْعَامَ خَلَقَهَا ۗ لَكُمْ فِيهَا دِفْءٌ وَمَنَافِعُ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ﴾

و -ای مردم- چارپایان شتر و گاو و گوسفند را برای مصالح شما از جمله گرم ‌شدن با پشم‌ها و کرک‌هایشان، و مصالحی دیگر در شیرها و پوست‌ها و پشت‌شان آفرید، و از آنها می‌خورید.

﴿وَلَكُمْ فِيهَا جَمَالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَحِينَ تَسْرَحُونَ﴾

و در آنها برای‌تان زینتی است آن‌گاه که شامگاهان آنها را از چرا برمی‌گردانید، و آن‌گاه که صبحگاهان آنها را برای چرا می‌برید.

﴿وَتَحْمِلُ أَثْقَالَكُمْ إِلَىٰ بَلَدٍ لَمْ تَكُونُوا بَالِغِيهِ إِلَّا بِشِقِّ الْأَنْفُسِ ۚ إِنَّ رَبَّكُمْ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ﴾

و بر پشت این چارپایان که آنها را برای شما آفریدیم کالاهای سنگین‌تان را در سفر به‌سوی سرزمینی که جز با مشقتی سنگین به آن نمی‌رسیدید بارگیری می‌کنید، - ای مردم- به‌راستی‌که پروردگارتان نسبت به شما بسیار مهربان و بخشنده است که این چارپایان را در تسخیر شما قرار داده است.

﴿وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً ۚ وَيَخْلُقُ مَا لَا تَعْلَمُونَ﴾

و الله شتران و استران و خران را برای‌تان آفرید تا بر آنها سوار شوید، و کالاهای‌تان را بر پشت آنها بارگیری کنید، و تا اینکه زینتی برای شما باشد که خودتان را با آنها در میان مردم زینت می‌دهید، و آنچه را که نمی‌دانید و آفرینش آن را اراده کرده است می‌آفریند.

﴿وَعَلَى اللَّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ وَمِنْهَا جَائِرٌ ۚ وَلَوْ شَاءَ لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ﴾

و بیان راه راست رساننده به رضایت الله یعنی اسلام بر عهدۀ الله است، و یکی از راه‌ها راه شیطان است که از حق منحرف است، و هر راهی غیر از راه اسلام منحرف است، و اگر الله می‌خواست که همگی شما را به ایمان توفیق دهد، به‌طور قطع این کار را انجام می‌داد.

﴿هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً ۖ لَكُمْ مِنْهُ شَرَابٌ وَمِنْهُ شَجَرٌ فِيهِ تُسِيمُونَ﴾

او سبحانه ذاتی است که از ابر برای‌تان آبی فرو فرستاد، که شما و چارپایان‌تان از آن می‌نوشید، و درختی که چارپایان‌تان را در آن می‌چرانید از این آب می‌روید.

﴿يُنْبِتُ لَكُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَالزَّيْتُونَ وَالنَّخِيلَ وَالْأَعْنَابَ وَمِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ﴾

الله با آن آب کشتزارهایی که از آن می‌خورید، و زیتون و نخل و درختان انگور، و تمام میوه‌ها را برای‌تان می‌رویاند، به‌راستی‌که در آن آب و آنچه از آن به وجود می‌آید راهنمایی است بر قدرت الله برای مردمی که در آفرینش او تعالی می‌اندیشند، سپس بر عظمت او سبحانه راهنمایی می‌شوند.

﴿وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ ۖ وَالنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ﴾

و الله شب را برای‌تان رام کرد که در آن آرام می‌گیرید و استراحت می‌کنید، و روز را رام شما کرد که وسایل زندگی‌تان را در آن کسب می‌کنید، خورشید را در تسخیرتان درآورد، و آن را روشنایی‌ای قرار داد، و ماه را در تسخیر شما درآورد و آن را نوری قرار داد، و ستارگان به فرمان قَدَری او رام شما هستند، که در تاریکی‌های خشکی و دریا راه را به‌وسیلۀ آنها می‌یابید، و اوقات و غیر آن را می‌دانید، به‌راستی‌که در تسخیر تمام این موارد دلالت‌های آشکاری بر قدرت الله است برای مردمی که عقل‌های‌شان را به کار می‌اندازند، زیرا آنها هستند که حکمت این کار را درک می‌کنند.

﴿وَمَا ذَرَأَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُخْتَلِفًا أَلْوَانُهُ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ﴾

و نیز او سبحانه معادن و حیوانات و گیاهان و کشتزارها را که به رنگ‌های مختلف در زمین آفرید در تسخیر شما قرار داد، به‌راستی‌که در این آفرینش و تسخیر، دلالت روشنی است بر قدرت الله سبحانه برای مردمی که از آن پند می‌گیرند، و درک می‌کنند که الله توانا و نعمت ‌بخشنده است.

﴿وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ مَوَاخِرَ فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ﴾

و او سبحانه ذاتی است که دریا را رام شما کرد، پس شما را بر سوار شدن بر آن و استخراج آنچه در آن است قدرت بخشید؛ تا از ماهی آن که شکار می‌کنید گوشتی نرم و تازه بخورید، و از آن زینتی مانند مروارید که آن را می‌پوشید و زنان‌تان آن را می‌پوشند استخراج کنید، و کشتی‌ها را می‌بینی که موج دریا را می‌شکند، و در جستجوی بخشش الله که از سود تجارت به دست می‌آید بر این کشتی‌ها سوار می‌شوید، و به این امید که شکر الله را در قبال نعمت‌هایی که بر شما بخشیده است به جای آورید، و تنها او را عبادت کنید.

﴿وَأَلْقَىٰ فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ وَأَنْهَارًا وَسُبُلًا لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ﴾

و برای استوار سازی زمین کوه‌هایی در آن قرار داد تا شما را تکان ندهد و نجنباند، و رودهایی در آن جاری ساخت تا از آنها بنوشید، و چارپایان و کشتزارهای‌تان را آبیاری کنید، و راه‌هایی در آن باز کرد تا برای رسیدن به مقاصدتان بدون اینکه گم شوید آنها را بپیمایید.

﴿وَعَلَامَاتٍ ۚ وَبِالنَّجْمِ هُمْ يَهْتَدُونَ﴾

و در زمین نشانه‌های آشکاری برای‌تان قرار داد که برای حرکت در روز از آنها راه می‌یابید، و ستارگان را در آسمان برای‌تان قرار داد تا شب ‌هنگام راه را با آنها بیابید.

﴿أَفَمَنْ يَخْلُقُ كَمَنْ لَا يَخْلُقُ ۗ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ﴾

آیا کسی‌که این موارد و سایر اشیا را می‌آفریند مانند کسی است که هیچ‌چیز نمی‌آفریند؟! آیا از عظمت الله که هر چیزی را می‌آفریند پند نمی‌گیرید، تا تنها او را عبادت کنید، و چیزی را که هیچ‌چیز نمی‌آفریند با او شریک نگردانید؟

﴿وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا ۗ إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ﴾

و -ای مردم- اگر تلاش کنید که نعمت‌های زیاد الله را که بر شما ارزانی داشته است برشمارید به دلیل کثرت و تنوع آنها قادر بر انجام این کار نخواهید بود.
در حقیقت الله بسیار بخشنده است که در قبال غفلت از سپاسگزاری نعمت‌هایش شما را مؤاخذه نکرده است، و بسیار مهربان است که به‌سبب گناهان و کوتاهی در سپاسگزاری‌اش نعمت‌های خویش را از شما نبریده است.

﴿وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ﴾

و -ای بندگان- الله آنچه از اعمال‌تان را که پنهان می‌کنید، و آنچه از اعمال‌تان را که آشکار می‌گردانید می‌داند، و ذره‌ای از اعمال‌تان بر او تعالی پوشیده نمی‌ماند، و به‌زودی شما را در قبال آن جزا خواهد داد.

﴿وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ﴾

و کسانی‌که مشرکان به جای الله آنها را عبادت می‌کنند، هیچ‌چیز هر چند اندک باشد را نمی‌آفرینند، و خودِ کسانی‌که آنها را به جای الله عبادت کرده‌اند آنها را می‌سازند، پس چگونه به جای الله بت‌هایی که به دست خویش ساخته‌اند عبادت می‌کنند؟!

﴿أَمْوَاتٌ غَيْرُ أَحْيَاءٍ ۖ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ﴾

و افزون بر اینکه خود عبادتگزاران‌شان به دست خویش آنها را ساخته‌اند، جماداتی بدون روح و بدون علم هستند، چنان‌که نمی‌دانند چه زمانی همراه عبادتگزاران‌شان در روز قیامت برانگیخته می‌شوند؛ تا همراه آنها در آتش جهنم افکنده شوند.

﴿إِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ ۚ فَالَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ قُلُوبُهُمْ مُنْكِرَةٌ وَهُمْ مُسْتَكْبِرُونَ﴾

معبود حقیقی شما همان معبود یگانه‌ای است که هیچ شریکی ندارد و همان الله است، و کسانی‌که به رستاخیز برای جزا ایمان ندارند یگانگی الله را به خاطر ترس از آن انکار می‌کنند، پس دل‌های‌شان نه به حساب ایمان دارند و نه به کیفر، و خودشان سرکشانی هستند که حق را نمی‌پذیرند، و در برابر آن فروتنی نمی‌کنند.

﴿لَا جَرَمَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرِينَ﴾

به تحقیق الله از اعمالی که اینها پنهان و اعمالی که آشکار می‌کنند آگاه است، و ذره‌ای بر او پوشیده نمی‌ماند، و به‌زودی در قبال اعمال‌شان به آنها جزا خواهد داد، به‌راستی‌که او سبحانه تکبر کنندگان از عبادت و فروتنی برای الله را دوست ندارد، بلکه شدیدترین خشم را بر آنها می‌گیرد.

﴿وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ مَاذَا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ ۙ قَالُوا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ﴾

و هرگاه به اینها که وحدانیت آفریدگار را انکار، و رستاخیز را تکذیب می‌کنند گفته شود: الله چه چیزی بر محمد صلی الله علیه وسلم نازل کرده است؟ می‌گویند: هیچ‌چیز بر او نازل نکرده است، و او فقط از جانب خودش قصه‌ها و دروغ‌های نخستینیان را آورده است.

﴿لِيَحْمِلُوا أَوْزَارَهُمْ كَامِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۙ وَمِنْ أَوْزَارِ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ ۗ أَلَا سَاءَ مَا يَزِرُونَ﴾

به این هدف که سرانجام گناهان‌شان را بدون کاستی به دوش بکشند، و نیز گناهان کسانی را که از روی نادانی و تقلید از اسلام گمراه کرده‌اند به دوش کشند، پس چه زشت است گناهان خودشان و گناهان پیروان‌شان که به دوش می‌کشند.

﴿قَدْ مَكَرَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَأَتَى اللَّهُ بُنْيَانَهُمْ مِنَ الْقَوَاعِدِ فَخَرَّ عَلَيْهِمُ السَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَأَتَاهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لَا يَشْعُرُونَ﴾

پیش از اینها نیز کافران بر رسولان‌شان نیرنگ‌ها زده‌اند، اما الله ساختمان‌های‌شان را از اساس ویران کرد، آن‌گاه سقف‌های آنها از فرازشان بر سر آنها فرو ریخت، و عذاب از جایی‌که انتظار نداشتند آنها را فراگرفت؛ زیرا انتظار می‌بردند که ساختمان‌های‌شان از آنها محافظت می‌کند، اما با همان‌ها نابود شدند.

﴿ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُخْزِيهِمْ وَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكَائِيَ الَّذِينَ كُنْتُمْ تُشَاقُّونَ فِيهِمْ ۚ قَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَالسُّوءَ عَلَى الْكَافِرِينَ﴾

سپس در روز قیامت الله آنها را با عذاب تحقیر و خوار می‌گرداند، و به آنها می‌گوید: شریکان من که آنها را شریک من در عبادت قرار می‌دادید، و به‌سبب آنها با پیامبرانم و مؤمنان دشمنی می‌کردید کجایند؟ علمای ربانی می‌گویند: به‌راستی‌که خواری و عذاب روز قیامت بر کافران واقع می‌شود.

﴿الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ ۖ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ مَا كُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ ۚ بَلَىٰ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴾

همان کسانی‌که فرشتۀ مرگ و فرشتگان دستیارش در حالی ارواح‌شان را قبض می‌کنند که با کفر به الله به خودشان ستم می‌کنند، پس وقتی‌که مرگ بر آنها نازل می‌شود از درِ تسلیم گردن می‌نهند، و کفر و گناهانی را که بر آن بودند انکار می‌کنند؛ به این گمان که انکار به آنها نفع می‌رساند.
آن‌گاه به آنها گفته می‌شود: دروغ گفتید، به‌راستی کافرانی بودید که گناهان را مرتکب می‌شدید، همانا الله از آنچه در دنیا انجام می‌دادید آگاه است، و ذره‌ای از اعمال‌تان بر او پوشیده نمی‌ماند، و به‌زودی شما را در قبال آن جزا خواهد داد.

﴿فَادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا ۖ فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ﴾

و به آنها گفته می‌شود: براساس اعمال‌تان از درهای جهنم وارد شوید و برای همیشه در آن بمانید، پس متکبران از ایمان به الله و عبادت او به یگانگی و وحدانیت، چه جایگاه بدی دارند.

﴿۞ وَقِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا مَاذَا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ ۚ قَالُوا خَيْرًا ۗ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هَٰذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ ۚ وَلَدَارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ ۚ وَلَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ﴾

و به کسانی‌که با اجرای اوامر و اجتناب از نواهی الله تقوای پروردگارشان را پیشه کرده‌اند گفته می‌شود: پروردگارتان چه چیزی بر پیامبرتان محمد صلی الله علیه وسلم نازل کرده است؟ پاسخ می‌دهند: الله خیر بزرگی بر او نازل کرده است، برای کسانی‌که در این زندگی دنیا به نیکی الله را عبادت کرده‌اند و با مخلوقاتش به نیکی رفتار کرده‌اند ثوابی نیکوست، از جمله پیروزی و روزی گسترده، و پاداشی که الله در آخرت برای‌شان آماده کرده بهتر است از آنچه که در دنیا برای‌شان به تعجیل انداخته است، و سرای آخرت چه سرای نیکویی است برای کسانی‌که با اجرای اوامر و اجتناب از نواهی پروردگارشان تقوای او تعالی را پیشه کرده‌اند.

﴿جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ۖ لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَاءُونَ ۚ كَذَٰلِكَ يَجْزِي اللَّهُ الْمُتَّقِينَ﴾

بهشت‌های جاویدان و آرامی که از زیر کاخ‌ها و درختان‌شان رودها جاری است که در آنها وارد می‌شوند، و خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها و سایر چیزهایی که می‌خواهند در این بهشت‌ها برای‌شان مُهَیّا است، مانند این پاداش که پرهیزگاران امت محمد صلی الله علیه وسلم به آن پاداش داده می‌شوند، پرهیزگاران امت‌های پیشین نیز جزا داده می‌شوند.

﴿الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ طَيِّبِينَ ۙ يَقُولُونَ سَلَامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴾

همان کسانی‌که فرشتۀ مرگ و فرشتگان دستیارش در حالی ارواح‌شان را قبض می‌کنند که دل‌هایشان از کفر پاک است، و فرشتگان با این سخن آنها را مورد خطاب قرار می‌دهند: سلام علیکم، از هر آفتی نجات یافتید، به‌سبب اعتقاد صحیح و عمل صالح که در دنیا انجام می‌دادید وارد بهشت شوید.

﴿هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ تَأْتِيَهُمُ الْمَلَائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ أَمْرُ رَبِّكَ ۚ كَذَٰلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۚ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَلَٰكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ﴾

آیا این مشرکان تکذیب کننده منتظر چیزی جز این‌ هستند که فرشتۀ مرگ و فرشتگان دستیار او برای قبض ارواح‌شان و زدن بر صورت و پشت‌شان نزدشان بیایند، یا امر الله به ریشه‌‌کن‌ کردن آنها با عذاب در دنیا بیاید؟ مانند این کاری که مشرکان مکه انجام می‌دهند مشرکان پیش از آنها هم مرتکب می‌شدند که الله آنها را نابود کرد، و با این کار بر آنها ستم نکرد، بلکه آنها خودشان به‌سبب کفر به الله با قرار دادن خویش در معرض نابودی بر خودشان ستم روا داشتند.

﴿فَأَصَابَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا عَمِلُوا وَحَاقَ بِهِمْ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ﴾

آن‌گاه کیفرهای اعمالی که انجام می‌دادند بر آنها نازل شد، و عذابی‌که وقتی به آن پند داده می‌شدند آن را مسخره می‌کردند آنها را احاطه کرد.

﴿وَقَالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا عَبَدْنَا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْءٍ نَحْنُ وَلَا آبَاؤُنَا وَلَا حَرَّمْنَا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْءٍ ۚ كَذَٰلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۚ فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ﴾

و کسانی‌که دیگران را همراه الله در عبادت‌شان شریک قرار دادند گفتند: اگر الله می‌خواست که تنها او را عبادت کنیم، و به او شرک نورزیم به‌طور قطع نه ما و نه پیش از این پدران‌مان هیچ‌کس را غیر او عبادت نمی‌کردیم، و اگر می‌خواست که چیزی را حرام نگردانیم آن را حرام نمی‌کردیم.
کافران پیشین نیز چنین استدلال باطلی آوردند، پس رسولان وظیفه‌ای جز تبلیغ آشکار آنچه که به ابلاغ آن فرمان یافته‌اند، و ابلاغ کرده‌اند، ندارند، و کافران هیچ دلیلی بر استدلال به تقدیر پس از اینکه الله برای‌شان اراده و اختیار قرار داد، و رسولان را به‌سوی‌شان فرستاد ندارند.

﴿وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ ۖ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ ۚ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ﴾

و به تحقیق که در هر یک از امت‌های پیشین رسولی فرستادیم که به امتش فرمان دهد که فقط الله را عبادت کنند، و عبادت غیر او از بت‌ها و شیاطین و غیر آنها را رها کنند.
آن‌گاه از آنها کسی بود که الله او را هدایت کرد پس به او تعالی ایمان آورد، و از آنچه رسولش آورده بود پیروی کرد، و از آنها کسی بود که به الله کفر ورزید و از رسولش نافرمانی کرد پس الله او را هدایت نکرد، و گمراهی بر او واجب شد، پس در زمین بگردید تا با چشمان‌تان ببینید سرانجامِ تکذیب ‌کنندگان پس از عذاب و نابودی‌ای که به آنها رسید چگونه بوده است.

﴿إِنْ تَحْرِصْ عَلَىٰ هُدَاهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي مَنْ يُضِلُّ ۖ وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِرِينَ﴾

- ای رسول- اگر تمام توانت را برای دعوت اینها به خرج دهی، و بر هدایت‌شان حرص ورزی، و اسباب هدایت را به‌کار گیری؛ الله کسی را که گمراه ساخته است به هدایت توفیق نمی‌دهد، و غیر از الله هیچ‌کس را ندارند که با دفع عذاب به آنها یاری رساند.

﴿وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ ۙ لَا يَبْعَثُ اللَّهُ مَنْ يَمُوتُ ۚ بَلَىٰ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ﴾

و این تکذیب ‌کنندگان رستاخیز با اغراق در سوگندهای‌شان و انکار رستاخیز سوگند استوار به الله یاد کردند که: الله کسی را که می‌میرد دوباره زنده نمی‌کند؛ بدون اینکه دلیلی بر این سوگند داشته باشند، آری، الله هرکس را که می‌میرد دوباره زنده می‌کند، این وعده بر او حق است، اما بیشتر مردم نمی‌دانند که الله مردگان را دوباره زنده می‌کند، پس رستاخیز را انکار می‌کنند.

﴿لِيُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي يَخْتَلِفُونَ فِيهِ وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّهُمْ كَانُوا كَاذِبِينَ﴾

الله در روز قیامت همگی آنها را دوباره زنده می‌کند تا حقیقت توحید و رستاخیز و نبوت را که در آن اختلاف می‌کردند برای‌شان آشکار گرداند، و تا کفار بدانند در ادعای‌شان که شریکانی همراه الله قرار دادند و رستاخیز را انکار کردند دروغگو بودند.

﴿إِنَّمَا قَوْلُنَا لِشَيْءٍ إِذَا أَرَدْنَاهُ أَنْ نَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ﴾

به‌راستی هرگاه زنده ‌گردانیدن و برانگیختن مردگان را اراده کنیم هیچ بازدارنده‌ای نیست که ما را از این کار بازگرداند. به چیزی که آن را اراده کنیم فقط به او می‌گوییم: ﴿كُن﴾ باش، آن‌گاه بدون تردید موجود می‌شود.

﴿وَالَّذِينَ هَاجَرُوا فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً ۖ وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ ۚ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ﴾

و کسانی‌که پس از آن‌که کفار آنها را شکنجه کردند و بر آنها تنگ گرفتند خانه‌ها و خانواده‌ها و اموال‌شان را برای هجرت از سرزمین کفر به سرزمین اسلام به قصد رضایت الله رها کردند به‌طور قطع آنها را در دنیا به خانه‌ای فرود می‌آوریم که در آن گرامی هستند، و به تحقیق که پاداش آخرت بزرگتر است زیرا بهشت یکی از پاداش‌های آخرت است، اگر بازماندگان از هجرت از پاداش مهاجران آگاه بودند هرگز از هجرت باز نمی‌ماندند.

﴿الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ﴾

این مهاجران در راه الله همان کسانی هستند که در برابر آزار و اذیت‌های اقوام‌شان و جدایی از خانواده و سرزمین‌شان شکیبایی کردند، و بر طاعت الله شکیبایی ورزیدند، و آنها در تمام امورشان فقط بر الله توکل می‌کنند، و الله این پاداش بزرگ را به آنها بخشیده است.

﴿وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ ۚ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾

و -ای رسول- پیش از تو نفرستادیم مگر مردانی از جنس بشر که به آنها وحی می‌کردیم، پس رسولانی از فرشتگان نفرستاده‌ایم، و این سنت همیشگی ماست، و اگر این امر را انکار می‌کنید از پیروان کتاب‌های پیشین بپرسید به شما خبر می‌دهند که رسولان انسان بودند، و فرشته نبوده‌اند، اگر نمی‌دانید که آنها بشر بوده‌اند.

﴿بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ ۗ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ﴾

این رسولان از جنس بشر را با دلایل آشکار، و با کتاب‌های نازل ‌شده فرستادیم، و -ای رسول- قرآن را بر تو نازل کردیم تا هر آنچه را که نیاز به توضیح دارد به مردم توضیح دهی، و امید است که آنها افکارشان را به کار اندازند، آن‌گاه از آنچه که قرآن دربردارد پند بگیرند.

﴿أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُوا السَّيِّئَاتِ أَنْ يَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لَا يَشْعُرُونَ﴾

آیا کسانی‌که برای بازداشتن از راه الله نیرنگ‌ها اندیشیده‌اند ایمن شده‌اند از اینکه الله آنها را در زمین فرو بَرَد همان‌گونه که قارون را در زمین فرو برد، یا عذاب از جایی‌که انتظار آمدنش را ندارند آنها را فرا گیرد.

﴿أَوْ يَأْخُذَهُمْ فِي تَقَلُّبِهِمْ فَمَا هُمْ بِمُعْجِزِينَ﴾

یا عذاب در حالی به آنها برسد که در سفرهای‌شان در گردش هستند و برای کسب درآمدهای‌شان تلاش می‌کنند، پس نه عذاب‌شان از دست می‌رود و نه می‌توانند جلوی عذاب را بگیرند.

﴿أَوْ يَأْخُذَهُمْ عَلَىٰ تَخَوُّفٍ فَإِنَّ رَبَّكُمْ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ﴾

آیا ایمن شده‌اند از اینکه عذاب الله درحالی‌که از آن می‌ترسند آنها را فراگیرد، زیرا الله در هر حالی بر عذاب‌ کردن آنها تواناست، همانا پروردگارتان بسیار رؤوف و مهربان است و کیفر را به تعجیل نمی‌اندازد تا شاید بندگانش به‌سوی او توبه کنند.

﴿أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَىٰ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ يَتَفَيَّأُ ظِلَالُهُ عَنِ الْيَمِينِ وَالشَّمَائِلِ سُجَّدًا لِلَّهِ وَهُمْ دَاخِرُونَ﴾

آیا این تکذیب ‌کنندگان از روی تأمل به مخلوقاتش ننگریسته‌اند، که سایه‌های‌شان به پیروی از حرکت و سیر خورشید در روز و ماه در شب به راست و چپ متمایل می‌شوند، و با تواضع در برابر پروردگارشان فروتن هستند و در برابر او به صورت واقعی سجده می‌کنند.

﴿وَلِلَّهِ يَسْجُدُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مِنْ دَابَّةٍ وَالْمَلَائِكَةُ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ﴾

و تمام جنبندگانی که در آسمان‌ها و زمین هستند، و نیز فرشتگان فقط بر الله سجده می‌کنند، و آنها از عبادت و طاعت الله تکبر نمی‌ورزند.

﴿يَخَافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ ۩﴾

و - آنها - با وجود اینکه در عبادت و طاعت همیشگی هستند- از پروردگارشان که به ذات و غلبه و قدرت خویش بالای آنها است می‌ترسند، و طاعتی را که پروردگارشان به آنها فرمان می‌دهد انجام می‌دهند.

﴿۞ وَقَالَ اللَّهُ لَا تَتَّخِذُوا إِلَٰهَيْنِ اثْنَيْنِ ۖ إِنَّمَا هُوَ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ ۖ فَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ﴾

و الله سبحانه به تمام بندگانش فرمود: دو معبود نگیرید، همانا او مبعود برحق یگانه‌ای است که دومی و شریکی ندارد، پس از من بترسید و از غیر من نترسید.

﴿وَلَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَهُ الدِّينُ وَاصِبًا ۚ أَفَغَيْرَ اللَّهِ تَتَّقُونَ﴾

و مخلوقات و فرمانروایی و تدبیری که در آسمان‌ها و زمین است فقط از آنِ اوست، و طاعت و خضوع و اخلاص ثابت فقط برای اوست، پس آیا از غیر الله می‌ترسید؟! خیر، بلکه فقط از او بترسید.

﴿وَمَا بِكُمْ مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ ۖ ثُمَّ إِذَا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فَإِلَيْهِ تَجْأَرُونَ﴾

و -ای مردم- هر نعمت دینی یا دنیایی که دارید از جانب الله سبحانه است نه از جانب دیگران، سپس چون آسیب یا بیماری یا فقری به شما رسد فقط به‌سوی او با دعا تضرع می‌کنید؛ تا آنچه به شما رسیده است را از شما بزداید، پس کسی‌که نعمت‌ها را بر شما می‌بخشد، و مصیبت‌ها را از شما برطرف می‌سازد، همان ذاتی است که باید به یگانگی و وحدانیت عبادت شود.

﴿ثُمَّ إِذَا كَشَفَ الضُّرَّ عَنْكُمْ إِذَا فَرِيقٌ مِنْكُمْ بِرَبِّهِمْ يُشْرِكُونَ﴾

سپس وقتی دعای‌تان را اجابت کند و آسیبی را که به شما رسیده است از شما برطرف سازد گروهی از شما به پروردگارشان شرک می‌ورزند، چون غیر او تعالی را همراهش عبادت می‌کنند، پس این چه ذلتی است؟!

﴿لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ ۚ فَتَمَتَّعُوا ۖ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ﴾

شرکشان به الله آنها را واداشت تا نعمت‌های الله بر خویش، از جمله برطرف‌ کردن آسیب را ناسپاسی کنند، و به همین منظور به آنها گفته شد: از نعمت‌هایی که در آن قرار دارید بهره‌مند شوید تا عذاب دنیا و آخرتِ الله شما را فراگیرد.

﴿وَيَجْعَلُونَ لِمَا لَا يَعْلَمُونَ نَصِيبًا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ ۗ تَاللَّهِ لَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنْتُمْ تَفْتَرُونَ﴾

و مشرکان بخشی از اموال‌شان را که به آنها روزی دادیم برای بت‌های‌شان که هیچ‌چیز نمی‌دانند- چون جماداتی هستند که نه نفع می‌رسانند نه آسیب- قرار می‌دهند، و با این کار به آنها نزدیکی می‌جویند، و به الله سوگند که -ای مشرکان- در روز قیامت در مورد آنچه ادعا می‌کردید از اینکه این بت‌ها معبودانی هستند، و سهمی از اموال‌تان برای‌شان است از شما سوال خواهد شد.

﴿وَيَجْعَلُونَ لِلَّهِ الْبَنَاتِ سُبْحَانَهُ ۙ وَلَهُمْ مَا يَشْتَهُونَ﴾

و مشرکان دختران را به الله نسبت می‌دهند، و اعتقاد دارند که آنها فرشتگان هستند، پس فرزند خواندگی را به او تعالی نسبت می‌دهند، و آنچه را که برای خودشان نمی‌پسندند برای او تعالی می‌پسندند، او سبحانه از آنچه که برایش قرار می‌دهند منزه و پاک است، و پسران را که می‌خواهند برای خودشان قرار می‌دهند، پس این چه جرم بزرگی است؟!

﴿وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثَىٰ ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَهُوَ كَظِيمٌ﴾

و هرگاه تولد دختر به یکی از این مشرکان خبر داده شود از شدت ناخوشایندی از آنچه که خبردار شده صورتش سیاه می‌گردد، و قلبش از غم و اندوه پُر می‌شود، سپس آنچه را که برای خودش نمی‌پسندد به الله نسبت می‌دهد.

﴿يَتَوَارَىٰ مِنَ الْقَوْمِ مِنْ سُوءِ مَا بُشِّرَ بِهِ ۚ أَيُمْسِكُهُ عَلَىٰ هُونٍ أَمْ يَدُسُّهُ فِي التُّرَابِ ۗ أَلَا سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ﴾

از بدی تولد دختر که به او خبر داده شده است از قومش مخفی و پنهان می‌شود، و این‌گونه با خودش سخن می‌گوید که: آیا این دختر را با خواری و ذلت نگه دارد یا او را زنده به گور کند، و در زیر خاک پنهان گرداند؟ چه زشت است آنچه که این مشرکان به آن حکم می‌کنند، چون آنچه را برای خود نمی‌پسندند برای پروردگارشان حکم کردند.

﴿لِلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ مَثَلُ السَّوْءِ ۖ وَلِلَّهِ الْمَثَلُ الْأَعْلَىٰ ۚ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ﴾

صفت بد نیاز به فرزند و جهل و کفر برای کافران است که به آخرت ایمان نمی‌آورند، و صفات نیکوی والای جلال و کمال و ثروت و علم از آنِ الله است، و او سبحانه در فرمانروایی خویش ذات شکست‌ناپذیری است که هیچ‌کس بر او چیره نمی‌گردد، و در آفرینش و تدبیر و تشریعش بسیار داناست.

﴿وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِمْ مَا تَرَكَ عَلَيْهَا مِنْ دَابَّةٍ وَلَٰكِنْ يُؤَخِّرُهُمْ إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى ۖ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً ۖ وَلَا يَسْتَقْدِمُونَ﴾

و اگر الله مردم را به‌سبب ستم و کفرشان به او تعالی مجازات کند هیچ انسان و حیوانی که بر روی زمین می‌جنبد بر روی زمین نخواهد ماند، اما او سبحانه عذاب‌شان را تا مدت مشخصی در علمش به تأخیر می‌اندازد، پس وقتی آن مدت مشخص در علم او تعالی فرا رسد کیفرشان حتی زمانی اندک از آن لحظه پیش و پس نمی‌افتد.

﴿وَيَجْعَلُونَ لِلَّهِ مَا يَكْرَهُونَ وَتَصِفُ أَلْسِنَتُهُمُ الْكَذِبَ أَنَّ لَهُمُ الْحُسْنَىٰ ۖ لَا جَرَمَ أَنَّ لَهُمُ النَّارَ وَأَنَّهُمْ مُفْرَطُونَ﴾

و دختران را که انتساب آنها به خودشان را نمی‌پسندند برای الله سبحانه قرار می‌دهند. مشرکان بر زبان‌شان این سخن دروغ را می‌گویند که مقام نیکویی نزد الله دارند. اگر راست باشد که باید به‌زودی چنان‌که می‌گویند برانگیخته ‌شوند، اما در حقیقت جهنم برای‌شان است، و در آن رها می‌شوند، و هرگز از آن خارج نمی‌گردند.

﴿تَاللَّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَىٰ أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِيُّهُمُ الْيَوْمَ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾

- ای رسول- به الله سوگند که به‌سوی امت‌های پیش از تو رسولانی را فرستادیم پس شیطان اعمال زشت‌شان از شرک و کفر و گناهان را برای‌شان آراست، پس همو در روز قیامت یاور واهی‌شان است پس باید از او یاری بجویند، و در روز قیامت عذابی رنج‌آور دارند.

﴿وَمَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ إِلَّا لِتُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُوا فِيهِ ۙ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ﴾

و -ای رسول- قرآن را بر تو نازل نکردیم مگر اینکه برای تمام مردم توحید و رستاخیز و احکام شرع را که در آن اختلاف دارند توضیح دهی، و قرآن برای مؤمنان به الله و رسولش و به آنچه قرآن آورده است هدایت و رحمتی است، زیرا آنها هستند که از حق منتفع می‌شوند.

﴿وَاللَّهُ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ﴾

و الله بارانی از سوی آسمان فرود آورد، پس با آن زمین را با رویانیدن گیاهان پس از اینکه خشک و لم‌یَزرَع بود زنده گردانید، به‌راستی‌که در فرو فرستادن باران از سوی آسمان، و رویانیدن گیاهان با آن راهنمایی آشکار است بر قدرت الله برای مردمی که کلام الله را می‌شنوند و در آن می‌اندیشند.

﴿وَإِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعَامِ لَعِبْرَةً ۖ نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِهِ مِنْ بَيْنِ فَرْثٍ وَدَمٍ لَبَنًا خَالِصًا سَائِغًا لِلشَّارِبِينَ﴾

و -ای مردم- به‌راستی که در شتر و گاو و گوسفند برای‌تان اندرزی است که از آن پند بگیرید، چون با شیری که از پستان‌شان خارج می‌شود شما را می‌نوشانیم، و با وجود اینکه از میان فضولات شکم و خون بدن آنها خارج می‌شود شیری خالص و ناب و لذید است که برای نوشندگان گواراست.

﴿وَمِنْ ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالْأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ﴾

و در میوه‌های نخل و انگور که به شما روزی می‌دهیم پندی است، پس از آن مست کننده‌ای می‌گیرید که عقل را از بین می‌برد، و این کاری غیر نیکوست، و از آن روزی‌ای نیکو مانند خرما و کشمش و سرکه و شیره که از آنها نفع می‌برید می‌گیرید، همانا در این مورد راهنمایی است بر قدرت و نعمت ‌بخشی الله بر بندگانش برای مردمی که می‌اندیشند، زیرا آنها هستند که پند می‌گیرند.

﴿وَأَوْحَىٰ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ﴾

و -ای رسول- پروردگارت به زنبور عسل الهام و او را راهنمایی کرد به اینکه: از کوه‌ها، و در درخت، و در آنچه که مردم می‌سازند و مسقف می‌کنند خانه‌هایی برای خودت برگزین.

﴿ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا ۚ يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ﴾

سپس از تمام میوه‌هایی که می‌خواهی بخور، و راه‌هایی را که پروردگارت بر تو الهام کرده است فروتنانه بپیما، از شکم این زنبور، عسلی با رنگ‌های گوناگون، سفید و زرد و سایر رنگ‌ها، خارج می‌شود، و در آن برای مردم درمانی است، که بیماری‌ها را با آن درمان می‌کنند، به‌راستی‌که در این الهام به زنبور عسل و در عسلی که از شکمش خارج می‌شود دلالتی است بر قدرت و تدبیر الله در امور مخلوقاتش برای مردمی که می‌اندیشند، چون آنها هستند که پند می‌گیرند.

﴿وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ ثُمَّ يَتَوَفَّاكُمْ ۚ وَمِنْكُمْ مَنْ يُرَدُّ إِلَىٰ أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لَا يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئًا ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ قَدِيرٌ﴾

و الله شما را بدون نمونۀ قبلی آفرید، سپس هنگام سپری ‌شدن اجل‌های‌تان شما را می‌میراند، و از شما کسی است که عمرش تا بدترین مراحل عمر یعنی فرتوتی ادامه می‌یابد، چنان‌که هیچ‌چیز از آنچه که قبلا می‌دانست نمی‌داند، به‌راستی‌که الله ذات بسیار دانایی است که ذره‌ای از اعمال بندگانش بر او پوشیده نمی‌ماند، و ذات توانایی است که هیچ‌چیز او را ناتوان نمی‌سازد.

﴿وَاللَّهُ فَضَّلَ بَعْضَكُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ فِي الرِّزْقِ ۚ فَمَا الَّذِينَ فُضِّلُوا بِرَادِّي رِزْقِهِمْ عَلَىٰ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَهُمْ فِيهِ سَوَاءٌ ۚ أَفَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ﴾

و الله در روزی‌ای که به شما بخشیده برخی از شما را بر برخی دیگر برتری داده است، چنان‌که برخی از شما را ثروتمند و برخی دیگر از شما را فقیر، و برخی را سرور و برخی را رعیت قرار داده است، اما کسانی‌که الله آنها را در روزی برتری داده است آنچه را که الله بر آنها عطا کرده است به بردگان‌شان نمی‌پردازند تا شریکانی مساوی با آنها در ملکیت باشند، پس چگونه برای الله قرار دادن شریکانی از بندگانش می‌پسندند، اما برای خودشان نمی‌پسندند که شریکانی از بردگان‌شان که با آنها یکسان باشند داشته باشند؟ پس این چه ستمی است، و چه ناسپاسی‌ای برای نعمت‌های الله از این بزرگتر است؟!

﴿وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ بَنِينَ وَحَفَدَةً وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ ۚ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَتِ اللَّهِ هُمْ يَكْفُرُونَ﴾

و -ای مردم- الله از جنس خودتان همسرانی برای‌تان قرار داده است که با آنها آرام می‌گیرید، و از همسران‌تان فرزندان و نوه‌هایی برای‌تان قرار داده است، و از خوردنی‌های پاکیزه - مانند گوشت و حبوبات و میوه‌ها- به شما روزی داده است، پس آیا به بت‌ها و تندیس‌های باطل ایمان می‌آورید، و نعمت‌های زیاد الله را که نمی‌توانید آنها را برشمارید کفران می‌کنید و شکر الله را به جای نمی‌آورید به این صورت که فقط به الله ایمان آورید؟!

﴿وَيَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَمْلِكُ لَهُمْ رِزْقًا مِنَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ شَيْئًا وَلَا يَسْتَطِيعُونَ﴾

و این مشرکان به جای الله بت‌هایی را عبادت می‌کنند، که هیچ روزی‌ای نه در آسمان‌ها و نه در زمین مالک نیستند که به آنها روزی دهند، و نسزد که مالک آن باشند؛ زیرا جماداتی بدون روح و بدون علم هستند.

﴿فَلَا تَضْرِبُوا لِلَّهِ الْأَمْثَالَ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾

پس -ای مردم- برای الله همانندهایی از این بت‌ها که نه نفع می‌رسانند و نه ضرر قرار ندهید؛ زیرا الله هیچ مانندی ندارد تا او را همراه الله در عبادت شریک گردانید. به‌راستی‌که الله از صفات جلال و کمالی که دارد آگاه است، و شما این را نمی‌دانید، پس در شرک به او، و ادعای همانند کردن او با بت‌های‌شان قرار می‌گیرید.

﴿۞ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا عَبْدًا مَمْلُوكًا لَا يَقْدِرُ عَلَىٰ شَيْءٍ وَمَنْ رَزَقْنَاهُ مِنَّا رِزْقًا حَسَنًا فَهُوَ يُنْفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَجَهْرًا ۖ هَلْ يَسْتَوُونَ ۚ الْحَمْدُ لِلَّهِ ۚ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ﴾

الله سبحانه برای پاسخ مشرکان مثالی زده است: برده‌ای مملوک و ناتوان از تصرف، که چیزی ندارد تا انفاق کند، و نیز شخص آزادی که از جانب خویش مالی حلال به او عطا کرده‌ایم، که هرگونه بخواهد در آن تصرف می‌کند، چنان‌که در نهان و آشکارا آنچه که می‌خواهد از آن مال بذل می‌کند.
پس چگونه الله را که هر طوری که بخواهد مالکِ متصرف در ملکش است را با بت‌های ناتوان‌تان یکسان قرار می‌دهید؟! ستایش از آنِ الله است که سزاوار ستایش است، بلکه اکثر مشرکان از یگانگی الله در الوهیت و استحقاق اینکه به وحدانیت عبادت شود آگاه نیستند.

﴿وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلَيْنِ أَحَدُهُمَا أَبْكَمُ لَا يَقْدِرُ عَلَىٰ شَيْءٍ وَهُوَ كَلٌّ عَلَىٰ مَوْلَاهُ أَيْنَمَا يُوَجِّهْهُ لَا يَأْتِ بِخَيْرٍ ۖ هَلْ يَسْتَوِي هُوَ وَمَنْ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ ۙ وَهُوَ عَلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾

و الله سبحانه برای رد آنها مثال دیگری آورده است که مثال دو مرد است: یکی از آن دو لالی است که نه می‌شنود و نه سخن می‌گوید و نه می‌فهمد؛ چون کر و لال است، و برای نفع رساندن به خودش و دیگران ناتوان است، و بر کسی‌که او را سرپرستی کند، و کارش را به عهده بگیرد بار سنگینی است، او را به هر جهتی می‌فرستد خیری به همراه نمی‌آورد، و به مطلوب دست نمی‌یابد.
آیا یکسان است کسی‌که چنین حالی دارد با کسی که شنوا و گویاست، و نفعش به دیگران می‌رسد، زیرا مردم را به عدالت امر می‌کند، و انسان درستکاری است، و بر راه آشکاری که هیچ ابهام و انحرافی در آن نیست قرار دارد؟! پس -ای مشرکان- چگونه الله را که دارای صفات جلال و کمال است با بت‌های‌تان که نه می‌شنوند و نه سخن می‌گویند، و نه نفعی جلب می‌کنند و نه آسیبی برطرف می‌سازند یکسان می‌دانید؟!

﴿وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ وَمَا أَمْرُ السَّاعَةِ إِلَّا كَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾

و علم آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین نهان است فقط از آنِ الله است، زیرا فقط او، بدون هیچ شریکی از مخلوقاتش، شایستۀ علم به آن است.
برپایی قیامت که از امور غیبی مختص به او تعالی است در سرعت آمدنش هنگامی‌که آن را اراده کند چیزی جز همانند باز و بسته کردن پلک چشمی نیست، بلکه سریعتر از آن است. به‌راستی که الله بر هر چیزی تواناست، و هیچ‌چیز او را ناتوان نمی‌سازد، و هرگاه امری را اراده کند به آن می‌گوید: ﴿كُن﴾، به‌ناگاه موجود می‌شود.

﴿وَاللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لَا تَعْلَمُونَ شَيْئًا وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ ۙ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ﴾

و -ای مردم- الله شما را از شکم‌های مادران‌تان پس از گذشت زمان حمل، به صورت کودکانی که چیزی را درک نمی‌کنید درآورد، و برای‌تان گوش قرار داد تا با آن بشنوید، و برای‌تان چشم قرار داد تا با آن ببینید، و دل قرار داد تا با آن بیندیشید؛ امید است که شکر او تعالی را به خاطر این نعمت‌ها که به شما بخشیده است به جای آورید.

﴿أَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ مُسَخَّرَاتٍ فِي جَوِّ السَّمَاءِ مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلَّا اللَّهُ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ﴾

آیا مشرکان به پرندگان رام و آماده برای پرواز در فضا ننگریسته‌اند که الله بال‌هایی که فضا را می‌شکافد به آنها بخشیده است، و باز و بسته ‌کردن بال‌های‌شان را به آنها الهام کرده است، و هیچ‌کس جز الله توانا آنها را از سقوط در فضا نگه نمی‌دارد، به‌راستی‌که در رام‌ ساختن و نگهداری از سقوط، نشانه‌هایی است برای مردمی که به الله ایمان دارند؛ زیرا آنها همان کسانی هستند که از دلالت و پندها نفع می‌برند.

﴿وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ بُيُوتِكُمْ سَكَنًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنْ جُلُودِ الْأَنْعَامِ بُيُوتًا تَسْتَخِفُّونَهَا يَوْمَ ظَعْنِكُمْ وَيَوْمَ إِقَامَتِكُمْ ۙ وَمِنْ أَصْوَافِهَا وَأَوْبَارِهَا وَأَشْعَارِهَا أَثَاثًا وَمَتَاعًا إِلَىٰ حِينٍ﴾

و الله سبحانه خانه‌هایی که از سنگ و غیر آن می‌سازید برای آرامش و راحتی برای‌تان پدید آورده است، و از پوست شتر و گاو و گوسفند خیمه‌ها و چادرهایی در بیابان مانند خانه‌های شهر برای‌تان قرار داده است، که حمل آن در کوچ به مکانی دیگر برای‌تان سبک است، و نصب آن هنگام اُتراق نمودن برای‌تان آسان است، و از پشم‌های گوسفندان و کرک‌های شتران، و موهای بزها اثاثیۀ خانه‌های‌تان و لباس‌ها و پوشش‌هایی قرار داده است که تا زمانی مشخص از آن بهره‌مند می‌شوید.

﴿وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِمَّا خَلَقَ ظِلَالًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنَ الْجِبَالِ أَكْنَانًا وَجَعَلَ لَكُمْ سَرَابِيلَ تَقِيكُمُ الْحَرَّ وَسَرَابِيلَ تَقِيكُمْ بَأْسَكُمْ ۚ كَذَٰلِكَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْلِمُونَ﴾

و الله از درختان و بناها سایه‌ای برای‌تان قرار داده است که در برابر گرما با آن سایه می‌گیرید، و برای شما از کوه‌ها راه‌ها و غارها و پناهگاه‌هایی قرار داده است که در برابر سرما و گرما و دشمن در آن پناه می‌گیرید، و از پشم و غیر آن لباس‌ها و پیراهن‌هایی قرار داده که گرما و سرما را از شما دفع می‌کند، و زره‌هایی برای‌تان قرار داده است که شما را از آسیب در جنگ محافظت می‌کند، و سلاح به بدن‌های‌تان نفوذ نمی‌کند، الله همان‌گونه که نعمت‌های مذکور را برای‌تان ارزانی داشته است نعمت‌هایش را بر شما کامل می‌کند امید است که فقط تسلیم الله باشید، و هیچ‌چیز را با او شریک قرار ندهید.

﴿فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلَاغُ الْمُبِينُ﴾

پس -ای رسول- اگر از ایمان و تصدیقِ آنچه که آورده‌ای روی گرداندند هیچ وظیفه‌ای نداری جز تبلیغِ آنچه به تبلیغِ واضحِ آن فرمان یافته‌ای، و وادار کردن آنها بر هدایت، وظیفۀ تو نیست.

﴿يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ يُنْكِرُونَهَا وَأَكْثَرُهُمُ الْكَافِرُونَ﴾

مشرکان نعمت‌های الله مانند فرستادن پیامبر صلی الله علیه وسلم به‌سوی آنها را که برای‌شان ارزانی داشته است می‌دانند، با این وجود نعمت‌های او تعالی را با به جا نیاوردن شکر آنها و تکذیب رسولانش ناسپاسی می‌کنند، و بیشتر آنها شکر نعمت‌های او سبحانه را به جای نمی‌آورند.

﴿وَيَوْمَ نَبْعَثُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا ثُمَّ لَا يُؤْذَنُ لِلَّذِينَ كَفَرُوا وَلَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ﴾

و -ای رسول- به یاد آور روزی‌که الله از هر امتی رسولش را که به‌سوی آنها فرستاده است برمی‌انگیزد تا بر ایمان مؤمنان و کفر کافران‌شان گواهی دهد، و آنگاه به کفار اجازه نمی‌دهد از کفری که بر آن بوده‌اند پوزش بخواهند، و به دنیا نیز بازگردانیده نمی‌شوند تا اعمالی را که پروردگارشان را راضی می‌سازد انجام دهند؛ زیرا آخرت سرای حساب است نه سرای عمل.

﴿وَإِذَا رَأَى الَّذِينَ ظَلَمُوا الْعَذَابَ فَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ وَلَا هُمْ يُنْظَرُونَ﴾

و آن‌گاه که ستمکاران مشرک عذاب را مشاهده کنند عذاب‌شان تخفیف داده نمی‌شود، و برای دادن مهلت به آنها عذاب‌شان به تأخیر نمی‌افتد، بلکه جاویدان در آن وارد می‌شوند و برای همیشه در آن می‌مانند.

﴿وَإِذَا رَأَى الَّذِينَ أَشْرَكُوا شُرَكَاءَهُمْ قَالُوا رَبَّنَا هَٰؤُلَاءِ شُرَكَاؤُنَا الَّذِينَ كُنَّا نَدْعُو مِنْ دُونِكَ ۖ فَأَلْقَوْا إِلَيْهِمُ الْقَوْلَ إِنَّكُمْ لَكَاذِبُونَ﴾

و آن‌گاه که مشرکان در آخرت معبودهای‌شان را که آنها را به جای الله عبادت می‌کردند ببینند می‌گویند: پروردگارا، اینها همان شریکان ما هستند که آنها را به جای تو عبادت می‌کردیم، این سخن را می‌گویند تا گناهان خویش را بر دوش آنها قرار دهند، آن‌گاه الله معبودهای‌شان را به سخن می‌آورد، و در پاسخ مشرکان می‌گویند: - ای مشرکان- همانا شما در اینکه شریکی همراه الله عبادت ‌کردید دروغگویید، زیرا او تعالی شریکی ندارد که عبادت شود.

﴿وَأَلْقَوْا إِلَى اللَّهِ يَوْمَئِذٍ السَّلَمَ ۖ وَضَلَّ عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَفْتَرُونَ﴾

و مشرکان تسلیم می‌شوند، و فقط در برابر الله گردن می‌نهند، و این ادعای آنها که به دروغ می‌گفتند بت‌های‌شان نزد الله برای‌شان شفاعت می‌کند بر باد می‌رود.

﴿الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ زِدْنَاهُمْ عَذَابًا فَوْقَ الْعَذَابِ بِمَا كَانُوا يُفْسِدُونَ﴾

کسانی‌که به الله کفر ورزیدند، و دیگران را از راه الله بازداشتند - به‌سبب فساد خودشان و اینکه با گمراه ‌کردن دیگران فساد برپا کردند، بر عذابی که به خاطر کفرشان سزاوار شدند عذابی را بر آنها می‌افزاییم.

﴿وَيَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا عَلَيْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ۖ وَجِئْنَا بِكَ شَهِيدًا عَلَىٰ هَٰؤُلَاءِ ۚ وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِينَ﴾

و -ای رسول- به یاد آور روزی را که در هر امتی رسولی برمی‌انگیزیم که به کفر یا ایمانی که امت‌شان بر آن بودند بر آنها گواهی می‌دهد، این رسول از جنس خودشان است، و به زبان خودشان سخن می‌گوید.
و -ای رسول- تو را گواهی بر تمام امت‌ها آوردیم، و قرآن را بر تو نازل کردیم تا حلال و حرام و پاداش و کیفر و تمام آنچه را که به توضیح نیاز دارد توضیح دهی، و آن را مایۀ هدایت مردم به‌سوی حق، و مایۀ رحمت برای کسانی‌که به آن ایمان آورند و به آنچه در آن آمده است عمل کنند فرو فرستادیم تا مژده‌ای باشد برای مؤمنان به الله به نعمت‌های جاویدانی که در انتظارش هستند.

﴿۞ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَيَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ ۚ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ﴾

به‌راستی‌که الله بندگانش را به عدالت فرمان می‌دهد به اینکه بنده حقوق الله و حقوق بندگان را ادا کند، و در داوری، هیچ‌کس را بر هیچ‌کس برتری ندهد مگر به حقی که موجب برتری است، و به احسان فرمان می‌دهد به اینکه آنچه بر بنده واجب نیست مانند انفاقِ خودخواسته و عفو ظالم را از روی نیکی به‌پا دارد، و به بخشش برای خویشاوندان در مواردی که به آن نیاز دارند فرمان می‌دهد، و از هر زشتی‌ای نهی می‌کند، چه گفتاری مانند فحاشی، یا کرداری مانند زنا، و از هر آنچه که شرع نمی‌پسندد یعنی از تمام گناهان نهی می‌کند، و از ظلم و تکبر بر مردم باز می‌دارد. الله با اوامر و نواهی موجود در این آیه به شما پند می‌دهد امید است از آن عبرت گیرید.

﴿وَأَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذَا عَاهَدْتُمْ وَلَا تَنْقُضُوا الْأَيْمَانَ بَعْدَ تَوْكِيدِهَا وَقَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلًا ۚ إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ﴾

و به تمام پیمان‌هایی که با الله یا با مردم بسته‌اید وفا کنید، و سوگندها را پس از اینکه با سوگند به الله محکم کردید نشکنید، درحالی‌که الله را به وفا به آنچه که بر آن سوگند خورده‌اید بر خود گواه گرفته‌اید. به‌راستی که الله از آنچه که انجام می‌دهید آگاه است، و ذره‌ای از آن بر او پوشیده نمی‌ماند، و به‌زودی شما را در قبال اعمال‌تان جزا می‌دهد.

﴿وَلَا تَكُونُوا كَالَّتِي نَقَضَتْ غَزْلَهَا مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنْكَاثًا تَتَّخِذُونَ أَيْمَانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ أَنْ تَكُونَ أُمَّةٌ هِيَ أَرْبَىٰ مِنْ أُمَّةٍ ۚ إِنَّمَا يَبْلُوكُمُ اللَّهُ بِهِ ۚ وَلَيُبَيِّنَنَّ لَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ﴾

و با شکستن پیمان‌ها نادان و سبک‌ عقل نباشید، مانند زن نادانی که در بافتن پشم یا پنبه‌اش زحمت زیادی کشیده، و رشته‌اش را محکم کرده است، سپس آن را همانند قبل از بافتن می‌گسلد و باز می‌کند، پس در بافتن و گسستن خسته می‌شود، اما به مطلوب دست نمی‌یابد.
شما نیز سوگندهای‌تان را وسیلۀ فریب قرار می‌دهید و به یکدیگر فریب می‌زنید؛ تا امت شما از امت دشمنان‌تان بیشتر و قوی‌تر باشد، به‌راستی‌که الله با وفا به پیمان‌ها شما را می‌آزماید، که آیا به پیمان‌ها وفا می‌کنید یا آنها را می‌شکنید؟ و به تحقیق که الله در روز قیامت آنچه را در دنیا در آن اختلاف می‌کردید برای‌تان آشکار می‌گرداند، آن‌گاه حق‌گو را از یاوه‌گو، و راستگو را از دروغگو جدا می‌سازد.

﴿وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَٰكِنْ يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ ۚ وَلَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴾

و اگر الله می‌خواست به‌طور قطع شما را امتی واحد و متحد بر حق قرار می‌داد، اما او سبحانه به عدل خویش هر‌کس را که بخواهد با یاری ‌نکردنِ او در راه حق و وفا به پیمان‌ها گمراه می‌سازد، و به فضل خویش هرکس را که بخواهد بر این کار توفیق می‌دهد، و به‌طور قطع روز قیامت در مورد اعمالی‌که در دنیا انجام می‌دادید سوال خواهید شد.

﴿وَلَا تَتَّخِذُوا أَيْمَانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ فَتَزِلَّ قَدَمٌ بَعْدَ ثُبُوتِهَا وَتَذُوقُوا السُّوءَ بِمَا صَدَدْتُمْ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ ۖ وَلَكُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ﴾

و سوگندهای‌تان را وسیلۀ نیرنگ قرار ندهید که یکدیگر را با آن بفریبید تا هوس‌های‌تان را پیروی کنید، و هرگاه خواستید آنها را بشکنید، و هرگاه خواستید به آنها وفا کنید، زیرا اگر این کار را انجام دهید گام‌های‌تان را از راه راست پس از اینکه بر آن ثابت بوده است لغزانده‌اید، و به‌سبب گمراهی خودتان، و نیز گمراه ‌ساختن دیگران از راه الله عذاب را بچشید و عذابی دو چندان برای‌تان باشد.

﴿وَلَا تَشْتَرُوا بِعَهْدِ اللَّهِ ثَمَنًا قَلِيلًا ۚ إِنَّمَا عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ﴾

و پیمان الله را به بهای ناچیزی با شکستن پیمان و وفا نکردن به آن عوض نکنید، به‌راستی‌که پیروزی و غنیمت‌ها در دنیا، و نعمت‌های جاویدان در آخرت که نزد الله است برای‌تان بهتر است از عوض ناچیزی بر شکستن پیمان اگر این امر را درمی‌یابید.

﴿مَا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ ۖ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ ۗ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾

- ای مردم- مال و خوشی‌ها و نعمتی‌هایی که نزدتان است هر چند زیاد باشد پایان می‌یابد، و پاداشی که نزد الله وجود دارد باقی است، پس چگونه فانی را بر باقی ترجیح می‌دهید؟ و به یقین پاداش کسانی را که بر پیمان‌های‌شان شکیبایی کردند و آنها را نشکستند به بهتر از طاعاتی که انجام می‌دادند جزا خواهیم داد، چنان‌که نیکی را به ده تا هفتصد برابر آن، تا چندین برابر جزا خواهیم داد.

﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً ۖ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾

هر مرد و زنی که عمل صالحی موافق شریعت انجام دهد، و به الله ایمان داشته باشد؛ به‌طور قطع در زندگی دنیا او را حیاتی خوش با رضایت به حکم الله و قناعت و توفیق به طاعات می‌بخشیم، و در آخرت پاداش آنها را به بهتر از اعمال صالحی که در دنیا انجام می‌دادند جزا می‌دهیم.

﴿فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ﴾

پس -ای مؤمن- هرگاه خواستی قرآن بخوانی از الله بخواه که تو را از وسوسه‌های شیطانِ رانده ‌شده از رحمت الله، پناه دهد.

﴿إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ﴾

به‌راستی‌که شیطان بر کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اند، و در تمام کارهای‌شان فقط بر پروردگارشان توکل کرده‌اند تسلطی ندارد.

﴿إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِينَ هُمْ بِهِ مُشْرِكُونَ﴾

شیطان با وسوسه‌هایش فقط بر کسانی تسلط دارد که او را به دوستی می‌گیرند، و در فریبش از او فرمان‌برداری می‌کنند، همان کسانی‌که به‌سبب فریب شیطان به الله مشرک هستند و دیگران را همراه او عبادت می‌کنند.

﴿وَإِذَا بَدَّلْنَا آيَةً مَكَانَ آيَةٍ ۙ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُنَزِّلُ قَالُوا إِنَّمَا أَنْتَ مُفْتَرٍ ۚ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ﴾

و چون حکم آیه‌ای از قرآن را با آیه‌ای دیگر نسخ کنیم- و الله داناتر است به آنچه که از قرآن به‌سبب حکمتی نسخ می‌شود، و به آنچه که از قرآن نسخ نمی‌شود بسیار داناست- می‌گویند: - ای محمد- تو فقط دروغگویی هستی که بر الله دروغ می‌بندی، بلکه بیشتر آنها نمی‌دانند که نسخ فقط به‌سبب حکمتی الهی و فراگیر است.

﴿قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُوا وَهُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِينَ﴾

- ای رسول- به آنها بگو: این قرآن را جبریل از جانب الله سبحانه با حقیقتی که هیچ خطا و تبدیل و تحریفی در آن وجود ندارد آورده است، تا کسانی را که به الله ایمان آورده‌اند هرگاه حکم جدیدی از آن نازل شود، و بخشی از آن نسخ شود بر ایمان‌شان استوار گرداند، و برای اینکه هدایتی برای آنها به‌سوی حق، و بشارتی برای مسلمانان باشد به پاداشی گرامی که به دست می‌آورند.

﴿وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّمَا يُعَلِّمُهُ بَشَرٌ ۗ لِسَانُ الَّذِي يُلْحِدُونَ إِلَيْهِ أَعْجَمِيٌّ وَهَٰذَا لِسَانٌ عَرَبِيٌّ مُبِينٌ﴾

و ما می‌دانیم که مشرکان می‌گویند: همانا انسانی این قرآن را به محمد می‌آموزد، و آنها در این ادعای‌شان دروغگویند، چون زبان کسی‌که ادعا می‌کنند به رسول می‌آموزد عَجَم است، و این قرآن بر زبان عربی روشن و با بلاغت عالی نازل شده است، پس چگونه ادعا می‌کنند که از یک عَجَم فرامی‌گیرد؟!

﴿إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ لَا يَهْدِيهِمُ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾

همانا کسانی‌که ایمان ندارند آیات الله از جانب او سبحانه است تا زمانی‌که بر این امر اصرار ورزند الله آنها را به هدایت توفیق نمی‌دهد، و به‌سبب اینکه به الله کفر می‌ورزند، و آیاتش را تکذیب می‌کنند عذابی رنج ‌آور دارند.

﴿إِنَّمَا يَفْتَرِي الْكَذِبَ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَاذِبُونَ﴾

محمد صلی الله علیه وسلم در آنچه از جانب پروردگارش آورده دروغگو نیست، بلکه کسانی دروغ می‌سازند که آیات الله را تصدیق نمی‌کنند؛ زیرا آنها از عذاب نمی‌ترسند، و به پاداش امید ندارند، و این مُتَّصِفان به کفر همان دروغگویانند؛ زیرا دروغ عادت‌شان است که به آن خو گرفته‌اند.

﴿مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمَانِ وَلَٰكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ﴾

جز کسی‌که به کفر مجبور شده است و سخن کفر را با زبانش بگوید اما قلبش به ایمان اطمینان داشته باشد و به حقیقت آن یقین داشته باشد، هرکس پس از ایمانش به الله کفر ورزد و سینه‌اش را بر کفر گشوده باشد و کفر را بر ایمان برگزیند، و کفر را با رغبت به زبان آورد از اسلام بازگشته و مُرتَد است؛ پس خشمی از جانب الله بر آنها است، و عذاب بزرگی دارند.

﴿ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الْآخِرَةِ وَأَنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ﴾

این ارتداد و بازگشت از اسلام به‌سبب این است که آنها با مراقبت بر کفرشان بهره دنیایی را که به آن رسیدند بر آخرت برتری دادند، و الله قوم کافران را به ایمان توفیق نمی‌دهد، بلکه دست از یاری‌شان می‌کشد.

﴿أُولَٰئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ﴾

این مرتدان، کسانی هستند که الله بر دل‌های‌شان مُهر نهاده است پس پندها را نمی‌فهمند، و بر گوش‌های‌شان مُهر نهاده است پس آن‌گونه که نفع ببرند پندها را گوش نمی‌کنند، و بر چشم‌های‌شان مُهر نهاده است چنان‌که آیات دلالت ‌کننده بر ایمان را نمی‌بینند، و همان‌ها هستند که از اسباب سعادت و شقاوت، و از عذابی که الله برای‌شان فراهم آورده است بی‌خبرند.

﴿لَا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْخَاسِرُونَ﴾

بدون تردید آنها در روز قیامت همان زیانکارانی هستند که به‌سبب کفر پس از ایمان که اگر بر آن مراقبت می‌کردند به‌طور قطع وارد بهشت می‌شدند به خودشان زیان رسانده‌اند.

﴿ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا فُتِنُوا ثُمَّ جَاهَدُوا وَصَبَرُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِيمٌ﴾

- ای رسول- با این وجود نیز پروردگارت نسبت به مؤمنان مستضعف بسیار آمرزنده و مهربان است پس از آن‌که مشرکان آنها را عذاب کردند و در دین‌شان به فتنه انداختند تا اینکه سخن کفر را به زبان آوردند، درحالی‌که دل‌های‌شان به ایمان اطمینان داشت از مکه به مدینه مهاجرت کردند، سپس در راه الله جهاد کردند تا سخن الله برتر باشد، و سخن کافران پایین‌تر باشد، و بر دشواری‌های این راه شکیبایی ورزیدند.
به‌راستی‌که پروردگارت پس از این فتنه که با آن در معرض آزمایش قرار گرفتند، و شکنجه‌ای که با آن عذاب شدند تا اینکه سخن کفر را به زبان آوردند؛ نسبت به آنها بسیار آمرزنده و مهربان است؛ زیرا آنها فقط در حال اجبار، سخن کفر را به زبان آوردند.

﴿۞ يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجَادِلُ عَنْ نَفْسِهَا وَتُوَفَّىٰ كُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ﴾

و -ای رسول- به یاد آور روزی را که هر انسانی در حالی می‌آید که به‌سبب موقعیت دشوار، فقط از خودش دفاع می‌کند، و از دیگران دفاع نمی‌کند، و هر شخصی پاداش خیر و شری را که انجام داده است دریافت می‌کند، و نه با کاستن از نیکی‌های‌شان به آنها ستم می‌شود، و نه با افزودن بر بدی‌های‌شان.

﴿وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِنْ كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ﴾

و الله مثال شهری - یعنی مکه- را زده است که ایمن بود و ساکنانش نمی‌ترسیدند، و آرام بود درحالی‌که مردم پیرامونش ربوده می‌شدند، و رزق آن گوارا و آسان از هر مکانی به‌سویش سرازیر می‌شد، اما ساکنانش به نعمت‌هایی که الله بر آنها ارزانی داشته بود کفر ورزیدند و شکرش را به جای نیاوردند، پس الله آنها را به‌سبب کفر و تکذیبی که مرتکب می‌شدند با گرسنگی و ترس شدیدی که بدن‌های‌شان را بی‌قرار و ضعیف ساخت مجازات کرد، به حدی که گرسنگی و ترس برای‌شان مانند لباس شد (همیشه با آنها بود).

﴿وَلَقَدْ جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْهُمْ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ الْعَذَابُ وَهُمْ ظَالِمُونَ﴾

و به‌سوی اهالی مکه رسولی از خودشان که او را به امانتداری و راستگویی می‌شناسند، یعنی محمد صلی الله علیه وسلم آمد، اما او را در آنچه که پروردگارش بر او نازل کرده بود تکذیب کردند، آن‌گاه عذاب الله با گرسنگی و ترس بر آنها نازل شد، درحالی‌که چون به الله شرک ورزیده بودند، و رسولش را تکذیب کرده بودند با قرار دادن خودشان در معرض نابودی بر خویشتن ستم روا داشتند.

﴿فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلَالًا طَيِّبًا وَاشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ﴾

پس -ای بندگان- از آنچه الله سبحانه به شما روزی داده است آنچه را که حلال است و خوردنش برای‌تان لذت‌بخش است بخورید، و شکر نعمت‌های الله را که بر شما ارزانی داشته است با اقرار به این نعمت‌ها برای الله و صرف کردن آن‌ در راه رضایت او تعالی به جای آورید، اگر فقط او را عبادت می‌کنید و به او شرک نمی‌ورزید.

﴿إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ ۖ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾

الله از میان خوردنی‌ها، این موارد را بر شما حرام گردانیده است: از میان ذبح ‌شدنی‌ها آنچه بدون ذبح مرده است؛ و خون ریخته ‌شده؛ و خوک را با تمام اجزایش؛ و آنچه را که ذبح ‌کننده‌اش آن را برای غیر الله قربانی کرده است. این تحریم فقط در حال اختیار است، اما کسی‌که ضرورت او را به خوردن این موارد بکشاند، و بدون رغبت در حرام از آن بخورد، و از حد نیاز نگذرد، گناهی بر او نیست. به‌راستی که الله آمرزنده است، و آنچه را که بخورد برایش می‌آمرزد، و نسبت به او مهربان است چون خوردن از موارد مذکور را در هنگام ضرورت برایش اجازه داده است.

﴿وَلَا تَقُولُوا لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَٰذَا حَلَالٌ وَهَٰذَا حَرَامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ﴾

و -ای مشرکان- آنچه را که زبان‌های‌تان به دروغ بر الله نسبت می‌دهد نگویید که: این چیز حلال، و این چیز حرام است؛ به این هدف که با تحریم آنچه که الله حرام نکرده است، یا حلال کردن آنچه که الله حلال نکرده است بر او تعالی دروغ ببندید. به‌راستی کسانی‌که بر الله دروغ می‌بندند به مطلوب دست نمی‌یابند، و از ترس و هلاکت رهایی پیدا نمی‌کنند.

﴿مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾

به‌سبب اینکه از هوس‌های‌شان پیروی کردند در دنیا کالای اندک و ناچیزی برای‌شان است، و روز قیامت عذابی رنج‌آور دارند.

﴿وَعَلَى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا مَا قَصَصْنَا عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ ۖ وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَٰكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ﴾

و فقط بر یهودیان آنچه را که برایت حکایت کردیم حرام گردانیدیم (چنان‌که در آیۀ 146 سورۀ الأنعام آمده است)، و ما با تحریم این موارد به آنها ستم نکردیم، بلکه آنها خودشان بر خویشتن ستم کردند هنگامی‌که اسباب عذاب را مرتکب شدند. آن‌گاه آنها را به خاطر سرکشی‌شان جزا دادیم. پس این موارد را برای مجازات‌شان بر آنها حرام گردانیدیم.

﴿ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَٰلِكَ وَأَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِيمٌ﴾

- ای رسول- با این وجود پروردگارت برای کسانی‌که گناهان را از روی نادانی به سرانجام‌شان هر چند از روی عمد مرتکب شدند، سپس بعد از انجام گناهان به‌سوی الله توبه کردند، و اعمال فاسدشان را اصلاح کردند، همانا پروردگارت پس از توبه گناهان‌شان را می‌آمرزد، و نسبت به آنها مهربان است.

﴿إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلَّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾

همانا ابراهیم علیه السلام گرد آورندۀ خصلت‌های نیکو، پایدار بر طاعت پروردگارش، مایل از تمام ادیان به‌سوی دین اسلام بود، و هرگز از مشرکان نبوده است.

﴿شَاكِرًا لِأَنْعُمِهِ ۚ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾

و شکرگزار نعمت‌های الله که بر او ارزانی داشت بود، و الله او را برای نبوت برگزید، و به‌سوی دین استوار اسلام هدایت کرد.

﴿وَآتَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً ۖ وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ﴾

و در دنیا نبوت و یاد نیک و فرزند صالح برایش عطا کردیم، و به تحقیق که در آخرت از صالحانی است که الله درجات والایی از بهشت برای‌شان فراهم آورده است.

﴿ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا ۖ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾

- ای رسول- سپس به تو وحی کردیم که با تمایل از تمام ادیان به دین اسلام، از آیین ابراهیم در توحید و بیزاری از مشرکان و دعوت به‌سوی الله و عمل به شریعت او تعالی، پیروی کن، و چنان‌که مشرکان ادعا می‌کنند ابراهیم هرگز از مشرکان نبود، بلکه برای الله یک مُوَحّد و یکتاپرست بود.

﴿إِنَّمَا جُعِلَ السَّبْتُ عَلَى الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ ۚ وَإِنَّ رَبَّكَ لَيَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ﴾

به‌راستی‌که بزرگداشت روز شنبه بر یهودیانی که در آن اختلاف کردند فرض قرار داده شد؛ تا در این روز از کارهای‌شان برای عبادت دست بکشند پس از اینکه در مورد روز جمعه که به دست‌ کشیدن از کار در آن فرمان یافته بودند گمراه شدند.
و -ای رسول- به‌راستی‌که پروردگارت در روز قیامت میان این اختلاف ‌کنندگان در آنچه اختلاف می‌ورزیدند داوری خواهد کرد، و هرکس را به آنچه سزاوارش است جزا خواهد داد.

﴿ادْعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ ۖ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ ۚ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ ۖ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ﴾

- ای رسول- تو و مؤمنانی که از تو پیروی کردند به مقتضای حال و فهم و گردن‌ نهادن شخصی که دعوت می‌دهد، و با اندرز مشتمل بر ترغیب و ترهیب به‌سوی دین اسلام فراخوانید، و به روشی که از نظر گفتار و فکر و اخلاق نیکوتر است با آنها مجادله کن، زیرا هدایت مردم بر عهدۀ تو نیست، و فقط ابلاغ به آنها وظیفۀ توست، به‌راستی‌که پروردگارت به کسانی‌که از دین اسلام گمراه شوند، و به کسانی‌که به آن هدایت یابند آگاه‌تر است، پس خودت را به خاطر اندوه بر آنها نابود نکن.

﴿وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُوا بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُمْ بِهِ ۖ وَلَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرِينَ﴾

و اگر خواستید دشمن‌تان را مجازات کنید او را به مانند آنچه بر شما روا داشته است بدون زیاده‌روی مجازات کنید، و اگر با وجود قدرت بر این کار از مجازات او شکیبایی کنید این کار برای شکیبایان شما بهتر است از اینکه به تساوی قصاص کنند.

﴿وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ ۚ وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلَا تَكُ فِي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ﴾

و -ای رسول- در برابر آزارهایی که از آنها به تو می‌رسد شکیبایی کن، و توفیق تو به شکیبایی جز با توفیق الله نیست، و به‌سبب اینکه کافران از تو روی می‌گردانند اندوه مدار، و به‌سبب مکر و نیرنگی که انجام می‌دهند سینه‌ات تنگ نگردد.

﴿إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَالَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ﴾

به‌راستی الله با کسانی است که با ترک گناهان تقوای او تعالی را پیشه کردند، و با کسانی است که با برپایی طاعات و اجرای آنچه به آن فرمان یافته‌اند نیکوکارند، زیرا نصر و تأیید الهی همراهشان است.

الترجمات والتفاسير لهذه السورة: