پرسیارێكه له لایه‌ن سایتی ( ئیسلام پرسیار وه‌ڵام ) وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه، وه ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه ئه‌مه‌یه:" پاش جیماع كردن له‌شه‌وی مانگی ره‌مه‌زاندا، له‌ڕۆژه‌كه‌یدا ئاوی پیاو بێته خواره‌وه ئایا ئه‌و ڕۆژووه به‌تاڵ ده‌كاته‌وه، وه ئایا خۆشۆردن جارێكی تر پێویست ده‌كاته‌وه بۆ نوێژكردن ؟ ".
التفاصيل
هاتنه خواره‌وه‌ی ئاوی پیاو له ڕۆژدا پاش ئه‌و جیماعه‌ی كه له‌شه‌وی ڕه‌مه‌زاندا كراوه ئایا ڕۆژوو به‌تاڵ ده‌كاته‌وه پرسیار : پاش جیماع كردن له‌شه‌وی مانگی ره‌مه‌زاندا، له‌ڕۆژه‌كه‌یدا ئاوی پیاو بێته خواره‌وه ئایا ئه‌و ڕۆژووه به‌تاڵ ده‌كاته‌وه، وه ئایا خۆشۆردن جارێكی تر پێویست ده‌كاته‌وه بۆ نوێژكردن ؟ وه‌ڵام : سوپاس وستایش بۆخوای گه‌وره . یه‌كه‌م : هاتنه خواره‌وه‌ی ئاوی پیاو له‌ڕۆژدا پاش ئه‌نجامدانی جیماع و سه‌رجێی كردن ڕۆژوو به‌تاڵ ناكاته‌وه، چونكه خوای گه‌وره ڕێگای پێداوین له ئاوابوونی خۆره‌وه هه‌تاوه‌كو هه‌ڵهاتنی سپێده‌ی به‌یانی بخۆین وبخۆینه‌وه و جیماع وسه‌رجێیش بكه‌ین له‌گه‌ڵ حێزانه‌كانماندا، هه‌روه‌ك خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی : ( أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ إِلَى نِسَائِكُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتَانُونَ أَنْفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ وَعَفَا عَنْكُمْ فَالآَنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ... ) {البقرة/187} واته : له شه‌وگاری ڕه‌مه‌زاندا تێكه‌ڵ بوونتان له‌گه‌ڵ هاوسه‌رانتاندا حه‌ڵاڵكراوه، ئه‌وان پۆشاكن بۆ ئێوه و ئێوه‌ش پۆشاكن بۆ ئه‌وان، خوای گه‌وره ده‌یزانی كه ئێوه خۆتان ده‌خه‌ڵه‌تاند (له نزیك بوونه‌وه‌تان له هاوسه‌ره‌كانتانه‌وه، چونكه دوودڵ بوون و نه‌تانده‌زانی حه‌ڵاڵه یان نا)، به‌ڵام خوای میهره‌بان تۆبه‌ی لێ وه‌رگرتن و لێتان خۆشبوو، كه‌وابوو له ئێسته به‌دواوه (له شه‌وگاردا) نزیكییان بكه‌ون و ئه‌وه داوابكه‌ن خوا بۆی بڕیار داون (له نه‌وه‌ی چاك و خواناس)، ده بخۆن و بخۆنه‌وه هه‌تا به ڕوونی به‌ره‌به‌یان و سپێده‌تان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت و له ڕۆژهه‌ڵاته‌وه دیارده‌دات و تاریكی شه‌و لاده‌بات، له‌وه‌ودوا ڕۆژووه‌كه‌تان ببه‌نه سه‌ر تا شه‌و دادێت و (خۆرئاوا ده‌بێت) .... زانايانيش له‌په‌راو په‌رتووكه به‌ناوبانگه‌كانی خۆیاندا ئه‌مه‌یان باسكردوه، كه هاتنه خواره‌وه‌ی ئاوی پیاو له ڕۆژی ڕه‌مه‌زاندا پاش ئه‌نجامدانی جیماع وسه‌رجێی كردن له‌شه‌وه‌كه‌یدا ڕۆژوو به‌تاڵ ناكاته‌وه . له‌كتێبی ( الجوهرة النیرة ) له‌به‌رگی 1 / لاپه‌ڕه 138 دا هاتووه كه كتێبێكی مه‌زهه‌بی حه‌نه‌فیه : " وَلَوْ خَشِيَ الْمَجَامِعُ طُلُوعَ الْفَجْرِ فَنَزَعَ فَأَمْنَى بَعْدَ الْفَجْرِ لَمْ يُفْطِرْ " انتهى . واته : ئه‌گه‌ر هاتوو ئه‌و پیاوه‌ی جیماع ده‌كات ترسی هه‌ڵهاتنی سپێده‌ی به‌یانی هه‌بوو، پێشتر جیماعی كرد، به‌ڵام پاش هه‌ڵهاتنی سپێده‌ی به‌یانی ئاوی لێهاته خواره ڕۆژوه‌كه‌ی ناشكێت . له‌كتبێ ( حاشیة الدسوقي ) به‌رگی 1 / لایه‌ڕه 523 دا هاتووه كه كتێبێكی مه‌زهه‌بی مالكیه : " لَوْ جَامَعَ لَيْلا وَنَزَلَ مَنِيُّهُ بَعْدَ الْفَجْرِ ، الظَّاهِرُ أَنَّهُ لا شَيْءَ عَلَيْهِ ، كَمَنْ اكْتَحَلَ لَيْلا ثُمَّ هَبَطَ الْكُحْلُ لِحَلْقِهِ نَهَارًا " انتهى واته : ئه‌گه‌ر هاتوو پیاو شه‌وی ڕه‌مه‌زان جیماع وسه‌رجێی كرد، به‌ڵام پاشان له‌دوای سپێده‌ی به‌یانی ئاوی لێهاته خواره‌وه ضاهر ئه‌وه‌یه كه هیچی تیدا نیه وڕۆژوه‌كه‌ی نه‌شكاوه، هه‌روه‌ك چۆن كه‌سێك شه‌و چاوی بڕه‌ژێت به‌ڵام پاشان له‌ڕۆژه‌كه‌یدا كله‌كه بچێته نێو گه‌رووی وبڕواته خواره‌وه . ئیمامی نه‌وه‌ویش ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) كه شافعی مه‌زهه‌به له مه‌جموع شه‌رحی مهذب به‌رگی 6 / لاپه‌ڕه 438 دا ئه‌ڵێت : " إذَا جَامَعَ قَبْلَ الْفَجْرِ ثُمَّ نَزَعَ مَعَ طُلُوعِهِ أَوْ عَقِبَ طُلُوعِهِ وَأَنْزَلَ لَمْ يَبْطُلْ صَوْمُهُ ; لأَنَّهُ تَوَلَّدَ مِنْ مُبَاشَرَةٍ مُبَاحَةٍ فَلَمْ يَجِبْ فِيهِ شَيْءٌ , كَمَا لَوْ قَطَعَ يَدَ رَجُلٍ قِصَاصًا فَمَاتَ مِنْهُ " انتهى . واته : ئه‌گه‌ر هاتوو پیاو پێش سپێده‌ی به‌یانی جیماع و سه‌رجێی كرد له‌گه‌ڵ خێزانیدا وپاشان له‌گه‌ڵ هه‌ڵهاتنی سپێده‌ی به‌یانیدا ته‌وا بوو ولێبویه‌وه، به‌ڵام دواتر ئاوی لێهاته خواره‌وه ڕۆژووه‌كه‌ی به‌تاڵ نابێته‌وه، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌م ئاو هاتنه خواره‌وه پاش به‌یانی ئه‌نجامی تێكه‌ڵاوبوون وپێكه‌وه بوونێكی ڕێگاپێدراوه، بۆیه هیچ شتێك پێویست ناكات، هه‌روه‌ك چۆن ده‌ستی پیاوێك ببڕرێت له‌تۆڵه‌ی ده‌ستێكدا، پاشان ئه‌و كه‌سه بمرێت هیچ پێویست ناكات له‌سه‌ر كه‌سی یه‌كه‌می تاوان به‌رامبه‌ركراو . دووه‌م : ئه‌گه‌ر هاتوو پیاو جیماع و سه‌رجێی كرد له‌گه‌ڵ خێزانیدا و پاشان خۆی شۆری، به‌ڵام دواتر ئاوی لێهاته خواره‌وه ئه‌وه پێوست ناكات جارێكی تر خۆی بشواته‌وه، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هۆكاری خۆشۆردنه‌كه هه‌ردوكیان یه‌ك شته، بۆیه دووجار خۆشۆرین واجب ناكات، به‌ڵام ئه‌گه‌ر هاتوو جارێكی تر شه‌هوه‌ت وئاوی هاته‌وه ئه‌وه خۆشۆرینێكی تر واجب ده‌كاته‌وه . خوای گه‌وره زانا و شاره‌زاتره . سه‌رچاوه ئیسلام پرسیار و وه‌ڵام .
