خۆشه‌ویستان وا جارێكی تر هاتینه‌وه خزمه‌تتان بۆ ته‌فسیر وڕاڤه‌كردنی چه‌ند ئایه‌ت وده‌قێكی تری قورئــانی پیرۆز، به‌و هیوایه‌ی ان شاء الله سوودمه‌ند بێت بۆ هه‌موو لایه‌كان . گومانی تێدا نیه مردن ئه‌و حاڵه‌ت وڕووداوه گه‌وره‌یه كه سه‌رجه‌م مرۆڤایه‌تی له‌به‌رده‌میدا ده‌سته‌وسانه وهیچ كه‌سیش ناتوانێت خۆی لێ ڕزگاركات، به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌وه‌سه‌رجه‌ممان به‌لاو وپیرمانه‌وه به‌ده‌وڵه‌مه‌ند وگه‌دا وهه‌ژارمانه‌وه، به‌پادشا وئاغا وژێرده‌سته‌مانه‌وه به‌بێ جیاوازی ئه‌بێت ته‌سلیمی ئه‌و واقعه‌ببین وكه‌سیش ناتوانێت لێی هه‌ڵبێت ومله‌جه‌ڕێ بكات له‌ئاستیدا...
التفاصيل
ته‌فسیری ئایه‌تی ( ٩٩ تــاوه‌كو ١٠٨ ) له سوره‌تی المؤمنون سوپاس وستایش بۆ په‌روه‌ردگاری جیهانیان و درود وڕه‌حمه‌تی نه‌بڕاوه‌ش بۆ سه‌رگیانی پاكی پێغه‌مبه‌ری ئیسلام وپێشه‌وای مرۆڤایه‌تی موحه‌مه‌دی كوڕی عه‌بدوڵڵا وسه‌رجه‌م یارو یاوه‌ر وشوێن كه‌وتوانی هه‌تا هه‌تایه. خۆشه‌ویستان وا جارێكی تر هاتینه‌وه خزمه‌تتان بۆ ته‌فسیر وڕاڤه‌كردنی چه‌ند ئایه‌ت وده‌قێكی تری قورئــانی پیرۆز، به‌و هیوایه‌ی ان شاء الله سوودمه‌ند بێت بۆ هه‌موو لایه‌كان . گومانی تێدا نیه مردن ئه‌و حاڵه‌ت وڕووداوه گه‌وره‌یه كه سه‌رجه‌م مرۆڤایه‌تی له‌به‌رده‌میدا ده‌سته‌وسانه وهیچ كه‌سیش ناتوانێت خۆی لێ ڕزگاركات، به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌وه‌سه‌رجه‌ممان به‌لاو وپیرمانه‌وه به‌ده‌وڵه‌مه‌ند وگه‌دا وهه‌ژارمانه‌وه، به‌پادشا وئاغا وژێرده‌سته‌مانه‌وه به‌بێ جیاوازی ئه‌بێت ته‌سلیمی ئه‌و واقعه‌ببین وكه‌سیش ناتوانێت لێی هه‌ڵبێت ومله‌جه‌ڕێ بكات له‌ئاستیدا. به‌ڵام خۆشبه‌ختی بۆ ئه‌و كه‌سه‌ی كه ڕووی گه‌ڕانه‌وه‌ی هه‌یه‌بۆلای خوای گه‌وره‌ودونیای كردوه‌ته‌كێڵگه‌ومه‌زرای قیامه‌تی، به‌دبه‌ختی وچاره‌ڕه‌شیش بۆ ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌بێ ئاگایه‌له‌ڕۆژی گه‌ڕانه‌وه‌ی وخۆی ئاماده‌نه‌كردوه‌بۆ دونیای ناو گۆڕ وپاشانیش قیامه‌تی هه‌تا هه‌تایی، خوای گه‌وره‌له‌وه‌صفی ئه‌م كــۆمه‌ڵه‌ی دووه‌مدا ده‌فـــه‌رموێت : ( حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ ) واته: به‌رده‌وام ده‌بن له‌تاوان و گوناهـ و بێ فه‌رمانی خوای گه‌وره‌دا تائه‌و كاته‌ی كه‌فریشته‌ی گیان كێشان دێته‌لای وفه‌رمانی په‌روه‌ردگاری پێی به‌سه‌ندنه‌وه‌ی ڕۆح وكێشانی گیانی، به‌ڵێ كه‌به‌چاوی خۆی ئیتر ڕاستیه‌كه‌ی بینی وگومانی نه‌ما له‌وه‌ی مردن هه‌قه‌وده‌بێت نۆشی بكات، ده‌كه‌وێته‌هات وهاوار وپاڕانه‌وه‌وداوا ده‌كات ئه‌ی په‌روه‌ردگارم یه‌ك جاری تر مۆڵه‌تم بده‌وبم گێڕه‌وه‌بۆ دونیا ئه‌مجا ده‌فه‌رموێت : ( لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ ) مه‌رج بێت له‌فه‌رمانی تۆ ده‌رنه‌چم وهه‌رچی كار وكرده‌وه‌ی خێر وباش هه‌یه‌ئه‌نجامی بده‌م، جا له‌و كاته‌دا پێی ده‌وترێت : ئه‌وه‌ووته‌یه‌كه‌وقه‌سه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌یه( لای خوای گه‌وره‌وفریشته‌ی گیان كێشان هیچ نرخ وبه‌هایه‌كی نیه‌وگوێی بۆ ناگیرێت، چونكه‌تازه‌كار له‌كار ترازا، په‌شیمانی ئه‌و كاته‌سوودی هه‌بوو كه‌ئامۆژگاری كه‌ران وخواناسان له‌دونیادا هه‌موو جارێك بیریان ده‌خسته‌وه‌كه‌ده‌ست هه‌ڵگرێت له‌تاوان وگوناهـ و ته‌وبه‌بكات له‌وه‌ی كردوویه‌تی وبگه‌ڕێته‌وه‌بۆلای خوا ) به‌ڵام ئێستا كه‌ژیانێكی تر ده‌ستی پێكردوه‌له‌پاش مردن ئه‌ویش ژیانی ناوگۆڕه وده‌بێت له‌وێدا بمێننه‌وه هه‌تاوه‌كو كاتی زیندوو بونه‌وه( هه‌ر به‌وه‌نده‌ش كۆتای نایه‌ت به‌ڵكو ئه‌و كه‌سه‌ی بێباوه‌ڕ وگوناهبار وله‌ئاینی پیرۆزی ئیسلام دوور بووه، ده‌بێت سزای ناو گۆڕیش بچه‌ژێت كه‌له‌چاو سزای دۆزه‌خ وپاش زیندوو بوونه‌وه‌زۆر هێور تره) پاشان خوای گه‌وره‌ده‌فه‌رموێت : ( فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ فَلَا أَنْسَابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَلَا يَتَسَاءَلُونَ ) جا كاتێكیش كاتی ئه‌وه‌هات ئه‌م دونیایه‌كۆتایی پێ بێت وده‌زگا ودامه‌زراوه‌كانی بپێچێته‌وه، فه‌رمان ده‌كرێت به‌ئه‌و فریشته‌یه‌ی كه‌لێپرسراوه‌له‌فوو كردن به‌شه‌یپوور ( صور ) دا، كه‌فوویشی پێدا كرا، ئیتر له‌و ڕۆژه‌دا هیچ په‌یوه‌ندیه‌كی خزمایه‌تی ودۆسایه‌تی نامێنێت وكه‌س‌له‌كه‌س ناپرسێته‌وه، هه‌روه‌ك چۆن له‌ئایه‌تێكی تردا خوای گه‌وره‌ده‌فه‌رموێت : ( يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ (34) وَأُمِّهِ وَأَبِيهِ (35) وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِيهِ (36) لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ ) واته: له‌و ڕۆژه‌دا ئاده‌ميزاد له‌برا ودايك وباوك وهاوه‌ڵ وكوڕ ونه‌وه‌ی خۆی هه‌ڵدێت وگوێیان پێ نادات، چونكه‌ئه‌و ڕۆژێكه‌هه‌موو كه‌س به‌كار وكرده‌وه‌ی خۆیه‌وه‌سه‌رگه‌رمه‌و نایپه‌رژێته‌سه‌ر ئه‌وی تر . پـــاشان په‌روه‌ردگار ده‌فه‌رموێت : ( فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ) واته: جا هه‌ركه‌سێك تای ته‌رازووی چاكه‌وخێر وكرده‌وه‌باشه‌كانی قوورس تر بوو له‌خراپه‌وتاوان وگوناهه‌كانی، بێگومان ئائه‌وانه‌ن سه‌رفراز وسه‌ركه‌وتوو وڕزگار بووی هه‌میشه‌ی وهه‌تا هه‌تایی ( جا خوشك وبرای به‌ڕێز هه‌تاوه‌كو هێز وتوانای ئه‌وه‌ت تێدا ماوه‌كه‌كردوه‌ی باش بكه‌یت وله‌پێناوی خوادا خزمه‌ت بكه‌یت درێغی مه‌كه‌وئه‌م هه‌له‌زێڕینه‌له‌كیس خۆت مه‌ده‌وله‌كێڵگه‌ی فراوانی ئه‌م دونیایه‌دا خێر وچاكه‌بڕوێنه‌تاوه‌كو له‌قیامه‌تدا به‌روبوومی چاك بدروێته‌وه‌و تای ته‌رازووی چاكه‌كانتی پێ قورس بكه‌یت وبۆ هه‌تا هه‌تایی سه‌رفراز بیت ) . پاشان ده‌فه‌رموێت : ( وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فِي جَهَنَّمَ خَالِدُونَ ) وه‌به‌پێچه‌وانه‌وه‌شه‌وه‌هه‌ر كه‌سێك تای ته‌رازووی خێر وچاكه‌كانی سووك تر بێت له‌به‌رامبه‌ر خراپه‌كانیدا، ئه‌وه‌له‌و كۆمه‌ڵه‌وده‌سته‌وتاقمانه‌یه‌كه‌خۆیان خه‌سارۆمه‌ند وڕسوا كرووه، وله‌ناو دۆزه‌خ وئاگری سوتێنه‌ردا، ژیانی نه‌بڕاوه‌به‌سه‌ر ده‌به‌ن، ئه‌م كه‌سانه جۆرێك له‌سزایان ئه‌وه‌یه‌كه‌ده‌فه‌رموێت : ( تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ وَهُمْ فِيهَا كَالِحُونَ ) بڵێسه‌ی ئاگر وهه‌ڵپه‌ی سوتێنه‌ری دۆزه‌خ له‌هه‌موو لایه‌كه‌وه‌گشت ڕوومه‌ت وده‌م وچاویانی سووتاندووه، به‌شێوه‌یه‌ك كه‌دیمه‌نێكی زۆر ترسناكیان هه‌یه ڕوومه‌تیانی دێز وناشرین وعه‌بووس كردووه، ( أَلَمْ تَكُنْ آَيَاتِي تُتْلَى عَلَيْكُمْ فَكُنْتُمْ بِهَا تُكَذِّبُونَ ) ئه‌مجا بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر تووشی خه‌فه‌ت وداخیان بكه‌ن، په‌روه‌ردگار بیریان ده‌خاته‌وه‌وپێیان ده‌ڵێن : ئه‌رێ باشه‌ئه‌وه‌ئایه‌ت وبه‌ڵگه‌كانی منتان به‌سه‌ردا نه‌خوێنرایه‌وه، ئه‌و ئایه‌ت وبه‌ڵگانه‌ی كه‌ئێوه‌به‌درۆتان ده‌زانی وباوه‌ڕتان پێی نه‌كرد ؟ ئه‌وانیش له‌وه‌ڵامدا ئه‌ڵێن : ( قَالُوا رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَيْنَا شِقْوَتُنَا وَكُنَّا قَوْمًا ضَالِّينَ ) ئه‌ی په‌روه‌ردگارمان _ له‌و كاته‌دا كه‌ئیتر هیچ ئومێدێك نه‌ماوه‌وده‌ستیان له‌دونیا بڕاوه‌وبه‌دوو چاوی سه‌ری خۆیان ڕاستیه‌كان ده‌بینن دان ده‌نێن به‌وه‌دا كه‌خوای گه‌وره‌په‌روه‌ردگاریانه- به‌دبه‌ختی وچاره ڕه‌شی وسه‌رگه‌ردانی خۆمان زاڵ بوو به‌سه‌رماندا وشوێن ئاره‌زووه‌نه‌گریسه‌كانی خۆمان كه‌وتین، بێگومان ئێمه‌كه‌سانێكــی گومڕا بووین، ( رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْهَا فَإِنْ عُدْنَا فَإِنَّا ظَالِمُونَ ) ئه‌مجا هاوار ده‌كه‌ن ( به‌ڵام هاوارێكی بێ سوود وبێ كه‌ڵك كه‌هیچ كه‌س گوێیان لێ ناگرێت ) وده‌ڵێن : ئه‌ی په‌روه‌ردگار ئه‌ی خوایه‌گیان، ئه‌مجاره‌له‌ناو ئه‌م ئاگره‌ده‌رمان بهێنه‌و - بمان گێڕه‌وه‌بۆ دونیا تاوه‌كو ئه‌مجاره‌كار وكرده‌وه‌ی باشه‌بكه‌ین وخۆمان ئاماده‌بكه‌ین بۆ ڕۆژێكی ئا له‌م جۆره- ئه‌گه‌ڕ جارێكی تر ئێمه‌گه‌ڕاینه‌وه‌سه‌ر بێباوه‌ڕی وتاوان وگوناهـ ئه‌وه‌بێگومان دیاره‌كه‌ئێمه‌له‌زاڵم وسته‌م كارین ( وه‌ك ئه‌وه‌ی هیچ كه‌س له‌دونیادا بانگی نه‌كردبن ونه‌یترساندبن له‌وه‌ها ڕۆژێك وله‌وه‌ها سزا‌یه‌كی به‌سۆ وبه‌ئازار، گومانی تێدا نیه‌وه‌ك ووتمان داواكاریه‌كی له‌و شێوه‌یه‌لای خوای گه‌وره‌جێگای قه‌بوڵ وڕه‌زامه‌ندی نیه، چونكه‌ئه‌مانه‌خراپه‌كارن ودرۆزنیشن له‌به‌ڵێنی خۆیاندا، ئه‌گه‌ر خوای گه‌وره‌بیانگه‌ڕێنێته‌وه‌بۆ دونیا‌ش جارێكی تر ده‌ست ده‌ده‌نه‌وه‌گوناهـ وتاوان وبێباوه‌ڕی وه‌ك له‌جێگایه‌كی تردا ده‌فه‌رموێت : ( وَلَوْ رُدُّوا لَعَادُوا لِمَا نُهُوا عَنْهُ ) هه‌ر بۆیه‌خوای گه‌وره‌له‌وه‌ڵامی ئه‌و كه‌سانه‌دا زۆر به‌تووڕه‌ییه‌وه‌ده‌فه‌رموێت : ( قَالَ اخْسَئُوا فِيهَا وَلَا تُكَلِّمُونِ ) خوادا په‌نامان بدات وبمان پارێزێت له‌وه‌ها هه‌ڵوێستێك چونكه‌ئه‌م وه‌ڵامه‌ی خوای گه‌وره‌وه‌ڵامێكی پڕ له‌سه‌رزه‌نشت وڕسوایی وخه‌سارۆمه‌ندیه‌به‌رامبه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌بگره‌زۆر ناڕه‌حه‌تریشه‌له‌و سزایه‌ی كه‌خۆیانی تێدایه، چونكه‌مۆری نائومێدیان ده‌نێت به‌دڵیاندا وپیان ده‌فه‌رموێت : بێ ده‌نگ بن وده‌متان داخه‌ن وهیچ قسه‌مه‌كه‌ن . ئه‌ی خوای گه‌وره‌هیدایه‌تمان بده‌وبه‌صیره‌تمان پێ ببه‌خشه‌بۆ ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر شاڕێگایه‌كی تۆ ئیستقامه‌مان هه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی به‌هیچ خۆشی وڕابواردنێكی دونیا فریوو نه‌خۆین وتووشی گومڕایی وسه‌ر لێشێواوی ببین و ئه‌و كاته‌خه‌سارۆمه‌ندی دونیا ودواڕۆژیش ببین ( ئه‌ی خوای گه‌وره‌به‌ده‌سه‌ڵات ئه‌م نزا وپاڕانه‌وه‌مان لێ گێرا بكه) . تا به‌یه‌ك گه‌شتنه‌وه‌كی تر وته‌فسیری چه‌ند ئایه‌تێكی تر به‌خوای گه‌وره‌ومیهره‌بانتان ده‌سپێرم وخواتان له‌گه‌ڵ . والسلام علیكم ورحمه‌الله وبركاته
