Бишкек шаарындагы белгил\ фитобиотерапевт, медицина илимдеринин кандидаты, «Ажыкан» атындагы элдик медицина борборунун жетекчиси Ажыкан уулу Турсунбек Есенаманов калемине таандык болгон бул макалада даараттын медициналык пайдалары жънндъ айтылат.
التفاصيل
Мусулман баласына намаз окуурдун алдындагы эё биринчи милдет - тазалык, даарат алуу. Дааратсыз намаз окууга болбойт. Даараттын эрежесинде дененин ачык жерлерин ч ирет жууп, ооз, мурун къёдъйлърн, бет, каш, кирпикти, кулак тешиктерин, моюн, чыканактарды жуу, жыныс органдарын жана ылдыйкы тешикти чайкоо, бутту кызыл ашыкка чейин чыйралта жууп чыгуу намазга жасаган «визитка» десек жаёылышпайбыз. Даарат тиш-тамак ооруларын: кариес (тиштердин чириши); парадонтоз (тиштин таштары, дат басышы, кан айлануусунун начарлашы); ангина, тамактын сезгенс, ириёдеши; муун, съък, тарамыш ооруларынын алдын алат. Негизинен ар дайым тамак ичилип бткъндън кийин ооз къёдъйн чайкап туруу кънмш адатка айланышы керек. Мындай сактык, тиштердин арасында кыпчылып калган эттин, нандын жана башка тамактардын чирип калбашын жана сасык жыттарга каршы кърлч эё сонун тазалык жърългъс. Ал эми даарат учурунда мурун къёдъйн муздак суу менен чайкоо гайморит, сасык тумоо (грипп, аденома, полип) ооруларына табигый каршылык кърсътч касиетт ыкмалардын бири. Азыркы мезгилде: жер, аба, суу, тамак-аштардын составынын бузулушу, химиялык заттар, синтетикалык буюмдардын эбегейсиз трдъ къбъйп бара жатышы, антибиотиктердин организмге тийгизген терс таасири, аларды къп колдонуунун айынан оорулар айыкпас формаларга ътп кетс, аба катмарларындагы уулуу газдардан улам денедеги кан менен кислороддун жетишсиздигинен келип чыккан кандын, без суюктуктардын айлануу процесстеринин тъмъндъш (гипотония) жана антибиотиктерди туура эмес пайдалангандыктан ооз, мурун къёдъйлърёдъг сан жеткис микроб, вирус, бактерия жандыктарынын ълбъс, кайраттуу формаларга айлануусуна алып келди. Ушул себептердин айынан гайморит, отит, ангина, стоматит оорулары ар бир чнч адамда кездешет. Даарат маалыёда жзбзд муздак суу менен 5 маал чайкап туруу теринин клеткаларынын тзлшнъ оё таасир этип, ткандардын чыйралып турушуна, кайраттуулугуна, кан, лимфа суюктуктарынын аба менен толукталып туруусуна ъбългъ тзът. Мына ушул себептен жаш кездеринен 5 маал намаз окуп жршкън адамдардын ъёдър жагымдуу, нурлуу келет. Такай жуунуп, намаз окуп туруу кирпиктин тынбай ирмелишине къмъктъш болсо, таза муздак суу къздн кургап кетишинен, чылпактоосунан, ириёдешинен жана къздн мокоосуна жол бербестен къздн жандуулугуна, курчтугуна жана кър, байкап калу жъндъмдлгнн ъърчшнъ жардам берет. Даарат алып жатканда жзд чайкоо менен бирге кулактын тешиктерин да суулуу колдун манжалары менен суулоо керек. Кулактын анатомиялык ъзгъчълг анын нерв системаларынын начарлыгында, мына ошондуктанбы элде «Кулак бир жагынан укса, экинчи жагынан куюлуп турат» деп бекеринен айтышпаса керек. Къзгъ караганда кулактын эстеп калуу жъндъмдлг 10 эсе тъмън, себеби къздн нерви кулактыкына караганда 10 эсе жоон келет. Мына ушул себептен кыргыздар: «Миё жолу уккуча, бир жолу къргън оё», - дешет. Кулактын эё негизги анатомиялык ъзгъчълг: кулактардын тбндъ «балка» формасындагы (н дабыштарды синтездъъч) орган кыймылсыз абалда жайгашкан. Убакыт ъткън сайын кан тамырлар тарып, кан азыктары жетишсиз трдъ камсыз боло баштайт, кулактар каёырыш угуп, сырткы дйнъ менен байланыш кыйындай берет. Жаш кездеринен тартып шарият жолундагы илгерки адамдардын къздър курч, кулактары сак болгон. Ушул жерде бир мисал келтире кетейин. 1919-жылы кулакка тартылып Суусамыр ъръъннън Пишпекке айдалып бара жаткан болуш 65 беш жаштагы Тркмън уулу Сулайманкулдан НКВДинин начальниги Моокин: «Тъъ-Ашууда, асманда кърнъър кърнбъс болуп айланып учуп жргън брктт беш атар менен атып тшръ аласызбы»,- деп сураган. ътнч аткарылып бркт дал солдаттардын арасына тшкън. Алар къзгъ атар мергенчи карыяга таазим этгъ аргасыз болушкан. Дааратта суулуу оё кол менен ч ирет тъбъдън ылдый карай сылоонун мааниси чоё. Бул жиникме, кара басма, ээликме, талма дарттарынын алдын алып, адамдын кулк-мнъзн оёой турган, эс акыл, ыйманчылык сапаттарын жъндъп туруучу борбордук нерв системаларынын (ЦНС) бузулуп кетдън сактап тураарын байыркы Чыгыш дарыгери Ибн Сина далилдеген. Ал эми азыркы психиатрия медицинасы жана биохимиялык анализдер боюнча даараттагы масых тартууда, чын жръктън сыйынууда, дуба окууда борбордук мээ клеткаларынан дары трндъг суюктуктар, гармондор: лептондор, эндоморфиндер бълнп чыгаары белгил. Адам баласынын анатомиялык тзлш боюнча кол, буттардын бглп, жазылып турган жерлери булчуёдуу эттер жана май кыртыштары менен жабдылып, арасынан эё керект жоон нервдер, кръъ тамырлар, веналар ътът. Жаш ъткън сайын муундар, тарамыштар, кемирчектер дененин салмагына басылып, кысылып, ордуларына ээрибес заттар: кычкылтект темир муздары, хлор жана уулуу заттар толо баштайт да, акыры нервдин жана тамырлардын съъктъргъ кирип, чыгып турган каналдарын ичкертип, азыктануу иштерин бузуп бутту артрит, полиартрит, ревматизм жана падагра оорусуна чалдыктырат. Ал эми даарат учурундагы кол, буттардын бглп кайра жазылып турган томуктарын, чыканактарды, кызыл ашыкты такай муздак суу менен жууп, чыйралтып туруу, уюп калган микрозаттарды кууп, кръъ тамырларынын кенейишине, без /лимфа/ суюктуктарынын агышына кенири ъбългъ тзп, сырткы чъйръ менен аба, газ алмашуу процесстеринин жакшырына шарт тзът да тамырлар бекемделип, такай такшалып турат. Арткы тешиктин съзсз таза болушу азыркы заманда ътъ тез жайылып бара жаткан гемморой оорусун алдын алып, жыныс органдарынын иштъъ жъндъмдлгн бекемдеп, адам рухунун, денесинин чыё, бекем болушуна, аял-эркектин кызыкчылыктарын канаттандырууга къмъктъшът. Жыныс органдарын жай мезгилинде муздак суу менен такай жууп туруу мусулмандарга жыныстык къёл коштук (климакс), жараксыздыкка жол бербей, алар жаш ъйдълъгъндъ да жыныстык каалоолорун аткара алышат. Булак: “Ислам Нуру” газетасы. Автор: Ажыкан уулу Турсунбек Есенаманов. Фитобиотерапевт, медицина илимдеринин кандидаты, «Ажыкан» атындагы элдик медицина борборунун жетекчиси.
