المؤخر
كلمة (المؤخِّر) في اللغة اسم فاعل من التأخير، وهو نقيض التقديم،...
از میمونه رضی الله عنها روایت است که می گوید: «آب غسل را بر رسول الله ﷺ ريختم؛ او هم با دست راستش آب را بر دست چپش ريخت و دستهايش را شست، سپس شرمگاهش را شست، پس از آن دست چپش را (كه با آن طهارت كرده بود) به زمين زد و سپس آن را شست و بعد از شستن دستهايش، مضمضه و استنشاق نمود؛ آنگاه صورتش را شست و آب را بر سرش ريخت، سپس جايش را عوض كرد و پاهايش را شست، آنگاه حوله اى برايش آوردند، ولى خود را با آن خشک ننمود.
شرح الحديث :
ام المؤمنین میمونه رضی الله عنها خبر می دهد که برای رسول الله صلی الله علیه وسلم آب آماده نمود تا ایشان غسل جنابت نماید. ایشان آب را با دست راست بر دست چپش ریخته و سپس هر دو دستش را شست، زیرا دست ها ابزار نقل و انتقال آب هستند؛ بنابراین شستن آنها برای پاک و تمیز شدن مستحب است. در روایت دیگری از میمونه رضی الله عنها که بخاری نقل کرده آمده است: «دستهایش را دو یا سه مرتبه شست». و پس از آنکه دست هایش را شست، شرمگاه خود را با دست چپش شست تا از آثار منی و آلودگی هایی که در آنجا مانده پاک شود. و منظور از فرج که در این روایت آمده، شرمگاه است و این مسئله را روایت بخاری توضیح می دهد که می فرماید: «ثُمَّ أَفْرَغَ عَلَى شِمَالِهِ، فَغَسَلَ مَذَاكِيرَهُ»: «سپس بر دست چپش آب ریخته و شرمگاه خویش را شست». «آنگاه دستش را به زمین مالید». منظور از دست در اینجا دست چپ است؛ که روایت بخاری به آن اشاره دارد: «ثم ضَرب بِشِمَاله الأرض، فدَلَكَها دَلْكَا شديدا»: «سپس دست چپش را به زمین زده و محکم مالید». دستش را به خاک مالید تا آثار یا بوهای بد از بین برود. سپس دست چپش را با آب شست تا خاک و چیزهای دیگری که به دستش چسبیده از بین برود. پس از آنکه دستانش را شست و آن را از چیزهایی که به آن چسبیده بود پاک کرد، آب را در دهان و بینی نمود و سپس صورتش را شست. در اینجا نیامده که رسول الله صلی الله علیه وسلم وضو گرفت، اما در حدیث دیگری که بخاری و مسلم روایت کرده اند آمده است: «سپس وضو گرفت همانند وضویی که برای نماز می گیرد». و از عایشه رضی الله عنها اینگونه روایت شده است. سپس بر سرش آب ریخت. و در روایت دیگری آمده است: «سپس به اندازه ی پری دست، سه مرتبه آب برداشته و بر سرش ریخت و سپس سایر بدنش را شست». البته چنانچه آب به تمام بدن برسد همان یک مرتبه کافی است. سپس جابجا شد و کمی از محل غسل آن طرف تر رفت و پس از فراغت از وضو و غسل، پاهایش را دوباره شست. سپس حوله ای را برای ایشان آوردند اما خود را با آن خشک نکرد و با آن قطرات آب را از خود دور ننمود. و در روایت دیگری از ام المومنین میمونه آمده است: «سپس حوله ای را برای ایشان آوردم اما نپذیرفت». و در روایت دیگری آمده است: «حوله ای برای ایشان آورده شد اما خود را با آن خشک نکرده و می گفت: با آب آن را مسح می کنم».