آداب الرؤيا
Semura b. Džundub, radijallahu anhu, veli: “Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, često je pitao ashabe: ‘Je li neko od vas što sanjao?’, pa bi mu neko ispričao svoj san...” On kaže da je Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, jednog jutra ispričao sljedeće: “Sanjao sam dvojicu ljudi, tražili su da pođem s njima rekavši: ‘Pođi s nama!’ Došli smo kod čovjeka koji leži, a drugi stoji iznad njegove glave i drži veliku stijenu koju baci na glavu onoga što leži i razbije je, pa se kamen otkotrlja i on ode za njim, a vrati mu se tek kad mu glava zacijeli te opet mu opet razbije glavu kao prvi put. Upitah: ‘Subhanallah! Ko su njih dvojica?’ ‘Idi dalje, idi dalje!’, rekoše mi, i krenusmo dalje. Onda smo došli kod čovjeka koji je ležao na potiljku, a drugi čovjek stoji iznad njega i drži željezne kuke, pa mu presavije vilicu, nozdrvu i oko prema potiljku, potom ga okrene na drugu stranu te i od druge strane lica isto učini, a u međuvremenu prva strana zacijeli pa mu od nje učini kao što je učinio prvi put. Upitah: ‘Subhanallah! Ko su njih dvojica?’ ‘Idi dalje, idi dalje!’, rekoše mi, i krenusmo dalje. Tad smo došli kod nečega što je ličilo na peć, iz čega su se čuli glasovi i halabuka. Pogledali smo unutra i vidjeli gole muškarce i žene, do kojih je odozdo dopirao plamen: kad bi do njih dopro, oni bi zavrištali. Upitah: ‘Subhanallah! Ko su oni?’ ‘Idi dalje, idi dalje!’, rekoše mi, i krenusmo dalje. Onda smo došli do rijeke boje krvi u kojoj se neki čovjek kupao, a na obali rijeke bio je čovjek kod kojeg se nalazilo mnogo kamenja: kad se čovjek okupa, izađe na obalu, ali mu onaj otvori usta i zauzda ga kamenom te ga pošalje u rijeku: kad god izađe iz rijeke, ovaj ga zauzda kamenom. Upitah: ‘Subhanallah! Ko su njih dvojica?’ ‘Idi dalje, idi dalje!’, rekoše mi, i krenusmo dalje. Potom smo došli kod čovjeka koji je izuzetno ružno izgledao, ružniji od njega ne postoji, a u čijoj je blizini bila vatra koju raspiriva i trči oko nje. Upitah: ‘Subhanallah! Ko je on?’ ‘Idi dalje, idi dalje!’, rekoše mi, i krenusmo dalje. Potom smo došli do procvjetalog perivoja u kojem je bilo svakovrsnih proljetnih biljaka, a u njemu čovjek čija je dužina dosezala visoko u nebo, toliko visoko da skoro nisam vidio njegovu glavu; oko njega bilo je djece koliko nikad nisam vidio. Upitah: ‘Ko je ovaj čovjek i ko su ova djeca?’ ‘Idi dalje, idi dalje!’, rekoše mi, i krenusmo dalje. Zatim smo došli do perivoja od kojeg većeg ni ljepšeg nikad nisam vidio. Rekoše mi: ‘Penji se!’ Penjali smo se i stigli do grada čije su građevine izgrađene od naizmjenično zlatnih i srebrenih ćerpiča. Stigosmo do gradske kapije i zatražili dopuštenje za ulazak, pa su nam otvorili vrata. U gradu su nas sreli ljudi čija je jedna polovina tijela nepojmljivo lijepa a druga polovina tijela nepojmljivo ružna. Moji saputnici rekoše im: ‘Idite se okupati u onoj rijeci!’ Rijeka je bila široka i veoma bijele boje. Oni se u njoj okupaše pa se vratiše, a pređašnji ružan izgled u potpunosti je nestao. Rekoše mi: ‘Ovo je edenski vrt i ovdje je tvoje prebivalište.’ Moj pogled odluta prema gore, kad, gle, dvorac sličan bijelom oblaku. Rekoše: ‘Eno, ono je tvoje prebivalište.’ ‘Blagoslovio vas Allah, dopustite mi da uđem u njega!’, rekoh im. Oni samo rekoše: ‘Ostalo ti je još života na dunjaluku. Kad umreš, ući ćeš u njega.’ Tad im se obratih: ‘Ove sam noći vidio mnoga čuda, pa hoćete li me obavijestiti o onome što sam vidio?’ Rekoše: ‘Evo, obavijestit ćemo te. Prvi čovjek koga si vidio, onaj što mu se razbija glava, to je čovjek koji je prihvatio Kur’an pa ga zanemario i koji često prespava obavezni namaz. Čovjek kojem se željeznom kukom presavije vilica, nozdrva i oko prema potiljku jest osoba koja porani i slaže pa se njegova laž proširi na sve strane svijeta. Goli muškarci i žene koji se nalaze u nečemu sličnom peći jesu bludnici i bludnice. Čovjek koga si zatekao da se kupa u rijeci, a kojem se u usta stavlja kamen jest onaj ko je živio poslujući uz kamatu. Čovjek koji je izuzetno ružno izgledao, a u čijoj se blizini nalazila vatra koju raspiriva i trči oko nje jest Malik, čuvar džehennema. Visoki čovjek koji se nalazi u perivoju jest Ibrahim, sallallahu alejhi ve sellem, a djeca u njegovoj blizini jesu ona koja su umrla na urođenoj vjeri.’” Neko od prisutnih muslimana upita: “Božiji Poslaniče, a djeca mnogobožaca?” On odgovori: “I djeca mnogobožaca” i nastavi: “A ljudi čija je jedna polovina tijela nepojmljivo lijepa, a druga polovina tijela nepojmljivo ružna jesu oni koji su dobra djela s hrđavim izmiješali, pa im je Allah oprostio.”
عن سَمُرة بن جندب -رضي الله عنه- قال: كان رسول الله -صلى الله عليه وسلم- مما يُكثر أن يقول لأصحابه: «هل رأى أحدٌ منكم من رؤيا؟» فَيَقُصُّ عليه من شاء الله أن يَقُص، وإنه قال. لنَّا ذات غَدَاة: «إنه أتَاني اللَّيلة آتِيَان، وإنَّهما قالا لي: انْطَلق، وإني انْطَلَقت معهما، وإنا أتَيْنا على رجُلٍ مُضْطَجِعٍ، وإذا آخر قائِمٌ عليه بِصَخْرة، وإذا هو يَهْوي بالصَّخْرَة لرَأْسِه، فَيَثْلَغُ رأسَه، فَيَتَدَهْدَهُ الحَجَر ها هنا، فَيَتْبَعُ الحجر فَيَأخُذُهُ فلا يرْجِع إليه حتى يَصِحَّ رأسه كما كان، ثم يَعُود عليه، فَيُفْعَل به مِثْل ما فعل المرَّة الأولى!» قال: «قلت لهما: سُبحان الله! ما هذان؟ قالا لي: انْطَلق انْطَلق، فانْطَلقنا، فأتَيْنا على رجُل مُسْتَلْقٍ لِقَفَاهُ، وإذا آخر قائم عليه بِكَلُّوبٍ من حديد، وإذا هو يَأتِي أحَدَ شِقَّيْ وجْهه فَيُشَرْشِرُ شِدْقَهُ إلى قَفَاهُ، ومِنْخَرَه إلى قَفَاه، وعَيْنَه إلى قَفَاه، ثم يَتَحَوَّلُ إلى الجانب الآخر، فيفعل به مِثْل ما فعل بالجَانِب الأول، فما يَفْرَغُ من ذلك الجانب حتى يَصِحَّ ذلك الجَانب كما كان، ثم يَعُود عليه فَيَفْعل مثل ما فعل في المرَّة الأولى» قال: «قلت: سُبْحان الله! ما هذان؟ قالا لي: انْطَلق انْطَلق، فانْطَلقْنا، فَأَتَيْنَا على مِثْلِ التَّنُّورِ» فأحْسِب أنه قال: «فإذا فيه لَغَطٌ، وأصوات، فَاطَّلَعْنَا فيه فإذا فيه رِجَال ونساء عُرَاةٌ، وإذا هُمْ يَأتِيِهمْ لَهَبٌ من أسْفَلَ منهم، فإذا أتاهُمْ ذلك اللَّهَبُ ضَوْضَوْا. قلت: ما هؤلاء؟ قالا لي: انْطَلق انْطَلق، فانْطَلقنا، فأتينا على نهر» حَسِبْت أنه كان يقول: «أحْمَر مِثْل الدَّم، وإذا في النهر رجُل سَابِحٌ يَسْبَح، وإذا على شط النَّهر رجُل قد جَمَعَ عنده حِجَارة كثيرة، وإذا ذلك السَّابحُ يَسْبَحُ، ما يَسْبَح، ثم يأتي ذلك الذي قد جَمَعَ عنده الحِجَارة، فَيَفْغَرُ له فَاهُ، فَيُلْقِمُهُ حَجَرًا، فَينْطَلِقُ فَيَسْبَحُ، ثم يَرْجِع إليه، كلَّما رَجَعَ إليه، فَغَرَ له فَاهُ، فَألْقَمَهُ حجرا، قلت لهما: ما هذان؟ قالا لي: انْطَلق انْطَلق، فَانْطَلَقْنَا، فَأَتَيْنَا على رَجُل كَريهِ المرْآةِ، أو كَأكْرَهِ ما أنت رَاءٍ جُلًا مَرْأىً، فإذا هو عنده نار يَحُشُّهَا ويَسْعَى حولها. قلت لهما: ما هذا؟ قالا لي: انْطَلِق انْطَلِق، فَانْطَلَقْنَا، فَأَتَيْنَا على رَوضَة مُعْتَمَّةٍ فيها من كلِّ نَوْر الرَّبيعِ، وإذا بين ظَهْرَي الرَّوْضَةِ رجُلٌ طَويل لا أكَادُ أرى رأسه طُولا في السماء، وإذا حَول الرجُل من أكثر ولدان رَأيْتُهُمْ قَطُّ، قلت: ما هذا؟ وما هؤلاء؟ قالا لي: انْطَلق انْطَلق، فَانْطَلَقْنَا، فَأَتَيْنَا إلى دَوْحَة عظيمة لم أرَ دَوْحَة قَطُّ أعظم منها، ولا أحْسَن! قالا لي: ارْقِ فيها، فارْتَقَيْنَا فيها إلى مدينة مَبْنِيَّةٍ بِلَبنٍ ذَهب ولَبَن فِضَّةٍ، فَأَتَيْنَا باب المدينة فَاسْتَفْتَحْنَا، فَفُتِحَ لنا فَدَخَلْنَاها ، فَتَلَقَّانَا رِجال شَطْرٌ من خَلْقِهِم كأحْسَن ما أنت راءٍ! وشطْر منهم كأقْبَح ما. أنت رَاء! قالا لهم: اذْهَبُوا فَقَعُوا في ذلك النَّهر، وإذا هو نهر مُعْتَرِضٌ يَجري كأن ماءه المَحْضُ في البَيَاضِ، فَذَهَبُوا فَوَقَعُوا فيه. ثم رجَعُوا إلينا قد ذهب ذلك السُّوءُ عنهم، فصاروا في أحسن صورة» قال: «قالا لي: هذه جَنَّةُ عَدْنٍ، وهَذَاكَ مَنْزِلُكَ، فسَمَا بصري صُعُدً، فإذا قصر مِثْل الرَّبَابَةِ البَيْضَاء، قالا لي: هذاك مَنْزِلُكَ؟ قلت لهما: بارك الله فيكما، فَذَراني فأدخُلَه. قالا لي: أما الآن فلا، وأنت داخله، قلت لهما: فإني رأيت منذ الليلة عَجَبَا؟ فما هذا الذي رأيت؟ قالا لي: أما إنَّا سَنُخْبِرُكَ: أما الرُّجُل الأول الذي أتيت عليه يُثْلَغُ رأسه بالحَجَر، فإنه الرجل يأخذ القرآن فَيَرفُضُهُ، وينام عن الصلاة المَكتُوبة. وأما الرجل الذي أتيت عليه يُشَرْشَرُ شِدْقُهُ إلى قَفَاهُ، ومِنْخَرُهُ إلى قَفَاهُ، وَعَيْنُه إلى قَفَاهُ، فإنه الرَّجُل يَغْدُو من بَيْتِهِ فَيَكْذِبُ الكِذْبَةَ تَبْلُغُ الآفَاقَ. وأما الرجال والنساء العُراةُ الذين هُمْ في مثل بناء التَّنُّورِ، فَإنَّهُمُ الزُّنَاةُ والزَّوَاني، وأما الرَّجل الذي أتيت عليه يَسْبَح في النَّهر، ويُلْقِم الحِجَارة، فإنه آكل الربا، وأما الرجل الكَريهُ المرآة الذي عند النار يَحُشُّهَا وَيَسْعَى حَوْلَها، فإنه مَالك خَازِن جَهَنَّمَ، وأما الرَّجُل الطَّويل الذي في الرَّوْضَةِ، فإنه إبراهيم -صلى الله عليه وسلم- وأما الوِلْدَان الَّذِينَ حَوْلَهُ، فَكُلُّ مَوْلُودٍ ماتَ على الفِطْرَةِ» وفي رواية البرقاني: «وُلِدَ على الفِطْرة» فقال بعض المسلمين: يا رسول الله، وأولاد المشركين فقال رسول الله -صلى الله عليه وسلم-: «وأولاد المشركين، وأما القوم الذين كانوا شَطْر منهم حَسَنٌ، وشَطْر منهم قَبِيِح، فإنهم قوم خَلَطُوا عملا صالحا وآخر سيئا، تجاوز الله عنهم». وفي رواية له: «رأيت اللَّيلة رجلين أتَيَانِي فأخْرَجَاني إلى أرض مُقَدَسة» ثم ذكره وقال: «فَانْطَلَقْنَا إِلَى نَقْبٍ مثل التَّنُّورِ، أعْلَاه ضَيِّقٌ وَأسْفَلُه واسِع؛ يَتَوَقَّدُ تَحْتَهُ نارًا، فإذا ارْتَفَعَتِ ارْتَفَعُوا حتى كَادُوا أن يَخْرُجُوا، وإذا خَمَدَتْ! رَجعُوا فيها، وفيها رجال ونساء عُرَاة». وفيها: «حتى أتَيْنَا على نَهْرٍ من دَمٍ» ولم يَشُكَّ «فيه رجل قائم على وَسَطِ النَّهر وعلى شَطِّ النَّهر رجُل، وبَيْنَ يَدَيه حِجَارة، فأقبل الرَّجُل الذي في النَّهر، فإذا أراد أن يَخرج رَمى الرَّجُل بِحَجر في فِيهِ، فَرَدَّه حيث كان، فَجَعل كلَّما جاء لِيَخْرُجَ جَعَل يَرْمِي. في فِيهِ بِحَجَر، فَيَرْجع كما كان». وفيها: « فَصَعِدَا بي الشَّجرة، فَأدْخَلاَنِي دَارًا لم أرَ قَطُّ أحْسَنَ منها، فيها رجال شُيُوخٌ وشباب». وفيها: «الذي رَأيْتَهُ يُشَقُّ شِدْقُهُ فَكَذَّابٌ، يُحَدِّثُ بِالكِذْبَةِ فتُحْمَلُ عنه حتى تَبْلُغَ الآفَاقَ، فَيُصْنَعُ به ما رأيت إلى يوم القيامة»، وفيها: «الَّذي رَأيْتَهُ يُشْدَخُ رأسه فرَجُل عَلَّمَه الله القرآن، فَنَام عنه بالليل، ولم يَعْمَل فيه بالنَّهار، فَيُفْعَلُ به إلى يوم القيامة، والدار الأولى التي دخلت دار عَامَّةِ المؤمنين، وأما هذه الدار فدار الشَّهداء، وأنا جِبْرِيلُ، وهذا مِيْكَائيل، فارفع رأسك، فرفعت رأسي، فإذا فَوْقِي مِثْلُ السَّحابِ، قالا: ذاك مَنْزِلُك، قلت: دَعَانِي أدخل منزلي، قالا: إنه بَقِي لك عُمُرٌّ لم تَسْتَكْمِلْهُ، فلو اسْتَكْمَلْتَهُ أتيت مَنْزِلك».
شرح الحديث :
Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, u ovom hadisu spominje san kojeg je sanjao, te ga ispričao svojim ashabima nakon sabah namaza, kao što se navodi u nekim verzijama hadisa. Kazao je o sebi: „Sanjao sam dvojicu ljudi, tražili su da pođem s njima rekavši: ‘Pođi s nama!’ Došli smo kod čovjeka koji leži, a drugi stoji iznad njegove glave i drži veliku stijenu, odnosno veliki kamen koji baci na glavu onoga što leži i razbije je, pa se kamen otkotrlja i on ode za njim, a vrati mu se tek kad mu glava zacijeli te opet mu opet razbije glavu kao prvi put. Rekao je: 'Upitah čudeći se ovoj dvojici ljudi: ‘Subhanallah! Ko su njih dvojica?’ ‘Idi dalje, idi dalje!’, rekoše mi, i krenusmo dalje. Onda smo došli kod čovjeka koji je ležao na potiljku, a drugi čovjek stoji iznad njega i drži željezne kuke, pa mu presavije vilicu, nozdrvu i oko prema potiljku, potom ga okrene na drugu stranu te i od druge strane lica isto učini, a u međuvremenu prva strana zacijeli pa mu od nje učini kao što je učinio prvi put. Upitah: ‘Subhanallah! Ko su njih dvojica?’ ‘Idi dalje, idi dalje!’, rekoše mi, i krenusmo dalje. Tad smo došli kod nečega što je ličilo na peć, čiji je vrh bio uzak, a dno široka, i tu se potpaljivala vatra. Iz toga su se čuli nerazumljivi glasovi i halabuka. Pogledali smo unutra i vidjeli gole muškarce i žene, do kojih je odozdo dopirao plamen: kad bi do njih dopro, oni bi zavrištali nerazumljivim glasovima iz čega se samo razumjelo da su tražili pomoć. Upitah: 'Ko su oni?’ ‘Idi dalje, idi dalje!’, rekoše mi, i krenusmo dalje. Onda smo došli do rijeke boje krvi u kojoj se neki čovjek kupao, a na obali rijeke bio je čovjek kod kojeg se nalazilo mnogo kamenja: kad se čovjek okupa, izađe na obalu, ali mu onaj otvori usta i zauzda ga kamenom te ga pošalje u rijeku: kad god izađe iz rijeke, ovaj ga zauzda kamenom. Upitah: ‘Ko su njih dvojica?’ ‘Idi dalje, idi dalje!’, rekoše mi, i krenusmo dalje. Potom smo došli kod čovjeka koji je izuzetno ružno izgledao, ružniji od njega ne postoji, a u čijoj je blizini bila vatra koju raspiriva i trči oko nje. Upitah: ‘Ko je on?’ ‘Idi dalje, idi dalje!’, rekoše mi, i krenusmo dalje. Potom smo došli do procvjetalog perivoja u kojem je bilo svakovrsnih proljetnih biljaka, a u njemu čovjek čija je dužina dosezala visoko u nebo, toliko visoko da skoro nisam vidio njegovu glavu; oko njega bilo je djece koliko nikad nisam vidio. Upitah: ‘Ko je ovaj čovjek i ko su ova djeca?’ ‘Idi dalje, idi dalje!’, rekoše mi, i krenusmo dalje. Zatim smo došli do perivoja od kojeg većeg ni ljepšeg nikad nisam vidio. Rekoše mi: ‘Penji se!’ Penjali smo se i stigli do grada čije su građevine izgrađene od naizmjenično zlatnih i srebrenih ćerpiča. Stigosmo do gradske kapije i zatražili dopuštenje za ulazak, pa su nam otvorili vrata. U gradu su nas sreli ljudi čija je jedna polovina tijela nepojmljivo lijepa a druga polovina tijela nepojmljivo ružna. Moji saputnici rekoše im: ‘Idite se okupati u onoj rijeci!’ Rijeka je bila široka i veoma bijele boje. Oni se u njoj okupaše pa se vratiše, a pređašnji ružan izgled u potpunosti je nestao. Rekoše mi: ‘Ovo je edenski vrt i ovdje je tvoje prebivalište.’ Moj pogled odluta prema gore, kad, gle, dvorac sličan bijelom oblaku. Rekoše: ‘Eno, ono je tvoje prebivalište.’ ‘Blagoslovio vas Allah, dopustite mi da uđem u njega!’, rekoh im. Oni samo rekoše: ‘Ostalo ti je još života na dunjaluku. Kad umreš, ući ćeš u njega.’ Tad im se obratih: ‘Ove sam noći vidio mnoga čuda, pa hoćete li me obavijestiti o onome što sam vidio?’ Rekoše: ‘Evo, obavijestit ćemo te. Prvi čovjek koga si vidio, onaj što mu se razbija glava, to je čovjek koji je prihvatio Kur’an pa ga zanemario i po njemu nije radio i koji često prespava obavezni namaz. Odbacivanje i zanemarivanje Kur'ana nakon što se on zapamti je veliki grijeh, pa imajući u vidu da takva osoba odbija najčasniju stvar, zaslužuje da bude kažnjeno njeno najčasnije mjesto, a to je glava. Čovjek kojem se željeznom kukom presavije vilica, nozdrva i oko prema potiljku jest osoba koja porani i slaže pa se njegova laž proširi na sve strane svijeta. Takva osoba zaslužuje kaznu jer zbog njene laži na koju nije bila prisiljena, dese se mnoge negativne posljedice. Goli muškarci i žene koji se nalaze u nečemu sličnom peći jesu bludnici i bludnice. Oni su bez odjeće jer zaslužuju da budu osramoćeni. Čovjek koga si zatekao da se kupa u rijeci, a kojem se u usta stavlja kamen jest onaj ko je živio poslujući uz kamatu. Čovjek koji je izuzetno ružno izgledao, a u čijoj se blizini nalazila vatra koju raspiriva i trči oko nje jest Malik, čuvar džehennema. Ružnog oblika je zbog toga da se još viće džehennemlije kazne i prepadnu. Visoki čovjek koji se nalazi u perivoju jest Ibrahim, sallallahu alejhi ve sellem, a djeca u njegovoj blizini jesu ona koja su umrla na urođenoj vjeri.’” Neko od prisutnih muslimana upita: “Božiji Poslaniče, a djeca mnogobožaca?” On odgovori: “I djeca mnogobožaca imaju na Sudnjem danu status kao i djeca muslimana” i nastavi: “A ljudi čija je jedna polovina tijela nepojmljivo lijepa, a druga polovina tijela nepojmljivo ružna jesu oni koji su dobra djela s hrđavim izmiješali, pa im je Allah oprostio i uveo u Džennet.” (Vidjeti: “Kešful-muškil fi hadisi-s-sahihajn”, 2/36, “Fethul-Bari”, 12/441 i 445, “Merkatul-mefatih”, 7/2925).