پرسیارێكه له لایه‌ن سایتی ( ئیسلام پرسیار وه‌ڵام ) وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه، وه ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه ئه‌مه‌یه:" ئایا دروسته پشت ببه‌سترێت به حسابات ولێكدانه‌وه‌ی فه‌له‌كی بۆ جێگیركردن وسه‌لماندن وته‌واو بوونی مانگ ؟ وه ئایا دروسته موسڵمانان ئامێره‌كانی سه‌رده‌م به‌كاربهێنن بۆبینینی مانگ ؟ یان پێویست ده‌كات بینینی مانگ به‌ته‌نها هه‌ر به‌چاوی ئاسایی بێت؟".
التفاصيل
ئایا هیچی تێـدایه ئه‌گه‌ر سوود وه‌ربگیرێت لــه ئامێـــره‌كــانی سـه‌رده‌م بـۆ بینینـی مـانـگ ؟ پرسیار : ئایا دروسته پشت ببه‌سترێت به حسابات ولێكدانه‌وه‌ی فه‌له‌كی بۆ جێگیركردن وسه‌لماندن وته‌واو بوونی مانگ ؟ وه ئایا دروسته موسڵمانان ئامێره‌كانی سه‌رده‌م به‌كاربهێنن بۆبینینی مانگ ؟ یان پێویست ده‌كات بینینی مانگ به‌ته‌نها هه‌ر به‌چاوی ئاسایی بێت ؟ وه‌ڵام : سوپاس و ستایش بۆخوای گه‌وره و درود وڕه‌حمه‌تی فراوان بۆ سه‌ر گیانی پاكی پێشه‌وای مرۆڤایه‌تی محمد المصطفی وئال و به‌یت وهاوه‌ڵانی هه‌تا هه‌تایه . ڕێگای شه‌رعی بۆ سه‌لماندن و جێگیركردنی هاتنی مانگ بینینیه‌تی له‌لایه‌ن خه‌ڵكه‌وه، وه پێویسته ئه‌مه‌ش له‌لایه‌ن كه‌سانێكه‌وه بێت كه باوه‌ڕ ومتمانه به دین و هێزی چاویشیان بكرێت، جا ئه‌گه‌ر هه‌ركاتێك له‌لایه‌ن ئه‌و كه‌سانه‌وه بینرا ئه‌وه پێویسته كار به‌بینینه‌كه‌یان بكرێت، و رۆژوو بگرن ئه‌گه‌ر مانگه‌كه مانگی ڕه‌مه‌زان بوو، وه ڕۆژوو بشكێنن و بیكه‌ن به‌جه‌ژن ئه‌گه‌ر مانگی شه‌وال بوو . وه دروست نیه كه پشت ببه‌سترێت به حسابات ولێكدانه‌وه‌ی فه‌له‌كی و گه‌ردوونی وئامێره‌كان ئه‌گه‌ر مانگیان نه‌بینی، به‌ڵام ئه‌گه‌ر هاتوو مانگ بینرا هه‌رچه‌ند له‌ڕێگه‌ی ئه‌و ئامێرانه‌شه‌وه بێت ئه‌وه پشتیان پێ ده‌به‌سترێت، ئه‌ویش له‌به‌ر گشتگیری ئه‌و فه‌رمووده‌ی پێغه‌مبه‌ری خودا ( صلی الله علیه وسلم ) كه ده‌فه‌رموێت : ( إذا رأيتموه فصوموا ، وإذا رأيتموه فأفطروا ) { رواه البخاری ومسلم } واتـه : ئــه‌گه‌ر مــانگـتـان بینـی ( مانگی ڕه‌مه‌زان ) ئه‌وه رۆژوو بگرن، وه ئه‌گه‌ر بینیشتانه‌وه ( واته له‌كۆتایی ڕه‌مه‌زانه‌وه، كه ده‌كاته مانگی شه‌وال ) ئه‌وه ڕۆژوو بشكێن و – بیكه‌ن به‌جه‌ژن - . به‌نسبه‌ت حسابات و ژمێریاری فه‌له‌كی وگه‌ردونیه‌وه دروست نیه پشتی پێ ببه‌سترێت بۆ جیگیركردنی مانگ . به‌ڵام به‌نسبه‌ت ئه‌و ئامێره‌ی كه پێی ده‌ڵێن ( الدریبیل ) كه بۆ نزیك كردنه‌وه‌ی بینینی مانگ به‌كارده‌هێنرێت هیچ قه‌یدی ناكات، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا واجب نیه بۆ بینینی مانگ ئه‌و ئامێره به‌كاربهێنرێت، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كه ظاهری فه‌رمووده‌كه باس له‌بینینێكی ئاسایی ده‌كات نه‌ك بینین به ئامێر، به‌ڵام ئه‌گه‌ر هاتوو كه‌سێكی متمانه پێكراو به‌كاری هێنا و مانگی پێ بینی ئه‌وه كار به‌و بینینه ده‌كرێت و متمانه‌ی پێ ده‌كرێت، چونكه له‌كۆنیشدا خه‌ڵكی ئامێریان به‌كار ده‌هێنا بۆ بینینی مانگ كاتێك سه‌رده‌كه‌وتنه سه‌ر مینبه‌ره‌كان له‌شه‌وی سیهه‌می -30- مانگی ڕه‌مه‌زان و سیهه‌می -30- مانگی شه‌عباندا . به‌هه‌ر حاڵ هه‌ركاتێك بینینی مانگ به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك سه‌لمێنرا، ئه‌وه ده‌بێت كار به‌و بینینه بكرێت، ئه‌ویش وه‌ك ووتمان به‌به‌ڵگه‌ی گشتگیری ئه‌و فه‌رمووده‌یه‌ی سه‌ره‌وه كه ئاماژه‌مان پێدا ( إذا رأيتموه فصوموا ، وإذا رأيتموه فأفطروا ) { رواه البخاری ومسلم } . ئه‌مه‌ش فه‌توای شێخ محمد بن صالح العثیمین ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) بوو كۆتایی هـات ( سه‌رچاوه‌ی ئه‌م فه‌توایه‌ش كتێبی "علماء البلد الحرام" (لاپه‌ڕه 192، 193) . هه‌ره‌وه‌ها فه‌توای لێژنه‌ی هه‌میشه‌ی بۆ لێكوڵینه‌وه‌ی زانستی وفه‌توا له‌شانشینی عه‌ره‌بستانی سعودیه له‌م باره‌یه‌وه ده‌ڵێت : " دروسته یارمه‌تی وه‌ربگیرێت له ئامێره‌كان بۆ بینینی مانگی یه‌ك شه‌وه، وه دروست نیه پشت ببه‌سترێت به زانیاری فه‌له‌كی بۆ جێگیركـردن وسه‌لماندنی مانگی ڕه‌مه‌زان یان ڕۆژوو شكاندن و – هاتنی جه‌ژنی ڕه‌مه‌زان – ( ئه‌مه‌ش كۆتایی هات و بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش سه‌یری " فتاوى اللجنة الدائمة" به‌رگی 9 / لاپه‌ڕه 99 بكه ) . به‌مه‌ش ده‌ركه‌وت كه ئه‌و ووته و قسه وقسه‌ڵۆكانه هه‌موویان درۆ و بوهتان بوون كه ده‌یانووت : زاناكانمان پێیان حه‌رامه ئامێره‌كانی بینینی مانگ وگه‌ردون بینی به‌كاربهێنرێت و پێویستیان كردووه كه ده‌بێت مانگ هه‌ر به‌ته‌نها به‌چاوی ئاسایی ببینرێت بۆ جێگیركردن و سه‌لماندنی . له‌خوای گه‌وره داواكارین كه هه‌ق وڕاستیمان پیشان بدات و یارمه‌تیشمان بدات كه شوێنی بكه‌وین، وه ناهه‌ق و باطلیشمان پێ بناسێنێت و یارمه‌تیشمان بدات كه لێی دووربكه‌وینه‌وه، وه هه‌رگیز لێمان تێك نه‌چێت وپاشتر گومڕا ببین، وه خوای گه‌وره بمانكات به‌پێشه‌وا و ئیمامی خواناسان . خوای گه‌وره‌ش له‌هه‌موو كه‌ش زانا و شاره‌زاتره . سه‌رچاوه : ماڵپه‌ڕی ئیسلام پرسیار و وه‌ڵام .
