ئه‌م بابه‌ته باسی چیرۆكی پیاوێكی نه‌خۆش ده‌كات كه به هۆی به‌خشین وسه‌ده‌قه‌وه چاك ده‌بێته‌وه؛ چونكه چاكه كردن خه‌سڵه‌تێكى زۆر به‌رز و سیفه‌تێكى زۆر جوانه و‌خۆشبه‌ختى دونیا و دواڕۆژى تێدایه...
التفاصيل
له‌گه‌ل خوا بازرگانیم كرد هه‌ستى به ئازارێك ئه‌كرد له‌ناو دڵیدا، بۆیه به‌مه‌به‌ستى چاره‌سه‌ر كردن ڕۆیشته شارى له‌نده‌ن و پاش پشكنینى زۆر، پزیشكه‌كان بینیان یه‌كێك له خوێنبه‌ره‌كانى دڵى ته‌سك بووه‌ته‌وه و پێویسته نه‌شته‌رگه‌رییه‌كى بۆ بكرێت بۆ بڵاوكردنه‌وه‌ى ئه‌و خوێنبه‌ره، ئه‌ویش گه‌ڕایه‌وه بۆ قاهیره و پێش گه‌ڕانه‌وه‌ى جارێكى تر بۆ له‌نده‌ن به سێ رۆژ، له‌گه‌ڵ براده‌رێكى دانیشتبوو، له‌به‌رانبه‌ریشدا قه‌سابخانه‌یه‌كى لێبوو، ئافره‌تێكى بینى پاشماوه‌ى گۆشت و ئێسقان له‌وێ كۆده‌كاته‌وه، ئه‌ویش ڕۆیشت و پرسیارى لێكرد كه بۆچى ئه‌و كاره ده‌كات، ئافره‌ته‌كه له وه‌ڵامدا وتى: مێرده‌كه‌م مردووه و شه‌ش كچم هه‌یه چه‌ند مانگێكه تامى گۆشتیان نه‌كردووه. پیاوه‌كه به‌وه زۆر خه‌مبار بوو داواى له قه‌سابه‌كه كرد هه‌موو هه‌فته‌یه‌ك بڕێك گۆشت به‌و ئافره‌ته بدات، ئینجا ئافره‌ته‌كه نزا و پاڕانه‌وه‌یه‌كى ڕاسته‌قینه‌ى له‌دڵه‌وه بۆ كرد، پیاوه نه‌خۆشه‌كه گه‌ڕایه‌وه ماڵى خۆى و هه‌ستى به خۆشى و چالاكیه‌ك كرد له لاشه‌یدا، ته‌نانه‌ت بیرى له‌وه‌ش كرده‌وه كه نه‌چێته له‌نده‌ن بۆ نه‌شته‌رگه‌رى، به‌ڵام پاش سووربوونى خێزان و مناڵه‌كانى بڕیارى گه‌ڕانه‌وه‌یدا بۆ له‌نده‌ن، له‌وێ گوێى له هه‌واڵێكى سه‌رسوڕهێنه‌ر بوو…نه‌خۆشییه‌كه به‌ته‌واوه‌تى چاك بووه‌ته‌وه و پێویستى به چاره‌سه‌ر نه‌ماوه! پیاوه‌كه به كوڵ ده‌ستى به‌گریان كرد و وتى: بازرگانیم له‌گه‌ڵ خواى خۆم كرد. به‌ڵێ ئه‌و پیاوه بازرگانی له‌گه‌ل په‌روه‌ردگارى كرد، بازرگانییه‌ك كه ڕزگاربوونى دونیا و دواڕۆژى تێدابوو. چاكه كردن خه‌سڵه‌تێكى زۆر به‌رز و سیفه‌تێكى زۆر جوانه، چاكه كردن له‌گه‌ڵ به‌نده‌كانى خوا به ماڵ، یان به یارمه‌تى، یان به زانست، به‌خشین و چاكه له‌گه‌ل دایك و باوك و، قه‌رزبژاردن بۆ خه‌ڵكى و ناوبژى كردن له‌نێوان ناكۆكه‌كان و سه‌ردانى نه‌خۆش و ڕاپه‌ڕاندنى كاروبارى خه‌ڵكى، هه‌موو ئه‌م سیفه‌تانه خۆشبه‌ختى دونیا و دواڕۆژى تێدایه. (أبو هريرة) ڕه‌زاى خواى لێبێت له پێغه‌مبه‌ر دروودى خواى له‌سه‌ر بێت ده‌گێڕێته‌وه فه‌رموویه‌تى: (يا نساء المسلمات لا تحقرن جارة لجارتها ولو فرسن شاة) متفق علیه. واته: واته ئه‌ى ئافره‌ته موسوڵمانه‌كان هیچ شتێك بۆ دراوسێكه‌تان به‌كه‌م مه‌زانن، ئه‌گه‌ر پێى مه‌ڕێكیش بێت. هه‌روه‌ها له (جابر بن عبدالله)ه‌وه هاتووه كه پێغه‌مبه‌ر دروودى خواى له‌سه‌ر بێت فه‌رموویه‌تى: (كل معروف صدقة) متفق علیه. واته: هه‌موو چاكه‌یه‌ك سه‌ده‌قه‌یه. هه‌روه‌ها عه‌بدوڵڵاى كوڕى موباره‌ك له‌ماڵى خۆى ده‌به‌خشێته زانایان، كه‌سێكیش له خه‌ڵكى (مه‌رو) بیویستایه حه‌ج بكات له‌پاره‌ى عه‌بدوڵڵاى كوڕى موباره‌ك حه‌جى ده‌كرد، ئینجا قه‌رزى قه‌رزارانیشى ده‌بژارد و مه‌رجی له‌گه‌ڵ ده‌كرد كه ناوى نه‌هێنێت. هه‌ندێك له زانایان فه‌رموویانه: گه‌وره‌ترین كاره‌سات ئه‌وه‌یه تواناى چاكه و به‌خشینت هه‌بێت و نه‌یكه‌یت. بۆچوونى پزیشكى: (ئالان لیكس) به‌ڕێوبه‌رى پێشووى په‌یمانگاى (النهوض بالصحة) له ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مریكا ده‌ڵێت: هاوكارى كردنى خه‌ڵكى یارمه‌تیده‌ره بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ى فشارى دڵ و ده‌روون، چونكه كۆمه‌ككردنى خاوه‌ن پێویستى بیركردنه‌وه له خه‌م و گرفته كه‌سایه‌تیه‌كان كه‌م ده‌كاته‌وه و ده‌بێته مایه‌ى هه‌ستكردن به ئاسووده‌یى، هه‌روه‌ها ئه‌و توێژه‌ره‌وه وتوویه‌تى: مرۆڤ ناچار نییه ده‌ستى یارمه‌تى بۆ خاوه‌ن پێویستیه نامۆكان درێژ بكات ،به‌ڵكو ئازاده له دان و نه‌دانى ئه‌و بڕیاره، هه‌ر ئه‌و ئازادییه‌شه له بڕیارداندا كه ده‌بێته هۆكارێك بۆ به‌ده‌ستهێنانى ده‌ره‌نجامى ده‌روونى چاك بۆ ئه‌وكه‌سه‌ى یارمه‌تییه‌كه پێشكه‌ش ده‌كات، به‌ڵام به‌پێچه‌وانه‌وه ده‌بینى مرۆڤ ناچاره یارمه‌تى كه‌س و كار و براكانى بدات. له هه‌ندێ توێژینه‌وه‌شدا ده‌ركه‌وتووه كه لێبووردن و چاوپۆشی كردن له خه‌ڵكى و تووڕه‌نه‌بوون گرنگى زۆرى هه‌یه بۆ چاككردنه‌وه‌ى لێهاتووى سیسته‌مى به‌رگرى (مه‌ناعه) له مرۆڤ و پاراستن له جۆره‌كانى نه‌خۆشى، ده‌كرێتیش بڵێین هه‌موو كردارێكى چاكه له‌وانه‌یه ببێته مایه‌ى چاكبوونى حاڵى ده‌روونى وبه‌رزكردنه‌وه‌ى ئاستى مه‌ناعه له له‌شدا له‌دژ نه‌خۆشى و تێكچوونى بارى ده‌روونى مرۆڤ. - به ده‌ستكارییه‌وه له سایتى (صید الفوائد) وه‌رمگرتووه.
