البحث

عبارات مقترحة:

الجميل

كلمة (الجميل) في اللغة صفة على وزن (فعيل) من الجمال وهو الحُسن،...

الحسيب

 (الحَسِيب) اسمٌ من أسماء الله الحسنى، يدل على أن اللهَ يكفي...

العزيز

كلمة (عزيز) في اللغة صيغة مبالغة على وزن (فعيل) وهو من العزّة،...

Hisnul muslim

الأوريا - ଓଡ଼ିଆ

المؤلف سعيد بن علي بن وهف القحطاني ، غالي أبابور
القسم كتب وأبحاث
النوع نصي
اللغة الأوريا - ଓଡ଼ିଆ
المفردات فضائل الأذكار - أذكار أدبار الصلوات الخمس
Kitaaba kana keessatti zikrii ganamaaf galgalaa tiifii duaaiiwwan adda addaa barbaachiftu ibsamee jira

التفاصيل

Hisnul Muslim إِنَّ الحَمْدَ للَّهِ، نَحْمَدُهُ، وَنَسْتَعِينُهُ، 1.     Dursa 2.     1.       Zikrii yeroo hirriba irraa dammaqanuu 3.     2.       Du’aa’ii huccuu uffachuu 4.     3.       Du’aa’ii huccuu haaraa uffachuu 5.     4.       Du’aa’ii nama huccuu haaraa uffateef godhamu 8-(2) ((اِلْبَسْ جَدِيداً وَعِشْ حَمِيداً وَمُتْ شَهِيداً))([26]). 6.     5.       Waan yeroo huccuu baasan jedhamu 6.  9- ((بِسْمِ اللَّهِ))([28]). 7.     7.       Du’aa’ii yeroo mana fincaanii seenanii 8.     8.       Du’aa’ii yeroo mana fincaaniitii bahanuu 9.  11- ((غُفْرَانَكَ))([32]). 9.     10.     Zikrii wuduu dura godhamu 11.  12- ((بِسْمِ اللَّهِ))([34]). 10. 12.     Zikrii wuduu booda godhamu 11. 13.     Zikrii yeroo manaa bahan jedhamu 12. 14.     Zikrii yeroo mana seenan jedhamu 13. 15.     Du’aa’ii yeroo masjida deemanuu 14. 16.     Du’aa’ii yeroo masjida seenanuu 15. 17.     Du’aa’ii yeroo masjidaa bahanuu 16. 18.     Zikrii yeroo azaanaa godhamu 19.  22- (1) يَقُولُ مِثْلَ مَا يَقُولُ المُؤَذِّنُ إِلاَّ فِي ((حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ وَحَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ)) فَيقُولُ: ((لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ))([65]). 17. 20.     Du’aa’ii salaanni ittiin banamu 18. 21.     Du’aa’ii rukuu’aa 19. 22.     Du’aa’ii yeroo rukuu’a irraa ka’anuu 20. 23.     Du’aa’ii sujuudii 24.  41-(1) ((سُبْحَانَ رَبِّيَ الأَعْلَى)) ثلاث مرَّاتٍ([106]). 21. 25.     Du’aa’ii jidduu sujuuda lamaanii 22. 26.     Du’aa’ii sujuudii yeroo Qur'aanni qara’amuu 27.  50-(1) ((سَجَدَ وَجْهِيَ لِلَّذِي خَلَقَهُ، وَشَقَّ سَمْعَهُ وَبَصَرَهُ بِحَوْلِهِ وَقُوَّتِهِ، ﴿فَتَبارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ﴾))([123]). 28.  51-(2) ((اللَّهُمَّ اكْتُبْ لِي بِهَا عِنْدَكَ أَجْراً، وَضَعْ عَنِّي بِهَا وِزْراً، وَاجْعَلْهَا لِي عِنْدَكَ ذُخْراً، وَتَقَبَّلْهَا مِنِّي كَمَا تَقَبَّلْتَهَا مِنْ عَبْدِكَ دَاوُدَ))([124]). 23. 29.     Tashahhuda 24. 30.     Tashahhuda booda Nabiyyii (saw) irratti salawaata buusuu 25. 31.     Du’aa’ii tashahhuda boodaa keessatti salaamtaa dura godhamu 26. 32.     Zikrii yeroo salaata irraa salaamtaa bahanii 27. 33.     Du’aa’ii salaata Istikhaaraa[170] 28. 34.     Zikriiwwan ganamaafi galgalaa 29. 35.     Zikriiwwan hirribaa 30. 36.     Du’aa’ii yeroo hirriba keessa gara galanii 31. 37.     Du’aa’ii naasuu hirriba keessaafi nama bineensa wahiitiin rifatee 32.Waan namni abjuu fokkataa arge hojjatu114-(1) ((يَنْفُثُ عَنْ يَسَارِهِ)) (ثلاثاً)([270]). 33. 38.     Du’aa’ii qunuutii witrii 34. 39.     Zikrii yeroo witrii irraa salaamtaa bahanii 35. 40.     Du’aa’ii yaaddoofi gaddaa 36. 41.     Du’aa’ii Yeroo Cinqii 37. 42.     Du’aa’ii yeroo diinaafi abbaa taayitaa qunnaman godhamu 38. 43.     Du’aa’ii nama miidhaa mootii sodaatee 39. 44.     Du’aa’ii Diina irratti godhamu 40. 45.     Waan namni ummata wahii sodaate jedhu 41. 46.     Du’aa’ii nama shakkiin iimaana keessatti isa mudatee 42. 47.     Du’aa’ii hidaa kaffaluu 43. 48.     Du’aa’ii woswaasii salaataafi Qur'aana keessatti nama mudateef godhamu 44. 49.     Du’aa’ii nama dhimmi wahii itti ulfaate 45. 50.     Waan namni yakka hojjate jedhuufi hojjatu 46. 51.     Du’aa’ii shayxaanaafi woswaasii isaa ari’u 47. 52.     Du’aa’ii namni wanti inni hin feene itti argame godhu 48. 53.     Waan nama daa’imni dhalateef ittiin eebbisaniifi deebii isaa 49. 54.     Waan ilmaan ittiin tiksan 50. 55.     Du’aa’ii yeroo dhukkubsataa gaafatan godhamuuf 51. 56.     Sadarkaa dhukkubsataa gaafachuu 52. 57.     Du’aa’ii dhukkubsataa jireenya irraa abdii kutee 53. 58.     Nama duuti itti dhufe laqqansiisuu 54. 59.     Du’aa’ii nama rakkoon isa mudatee 55. 60.     Du’aa’ii yeroo ija du’aa gadi qaban jedhamu 56. 61.     Du’aa’ii yeroo janaazaa irratti salaatanuu 57. 62.     Du’aa’ii ilmoo du’eef godhamu salaata irratti salaatamu keessatti. 58. 63.     Du’aa’ii taaziyaa (gaddaa) 59. 64.     Du’aa’ii yeroo du’aa qabrii galchan godhamu 60. 65.     Du’aa’ii erga du’aa awwaalanii godhamu 61. 66.     Du’aa’ii yeroo qabrii ziyaaranii 62. 67.     Du’aa’ii yeroo qilleensaa 63. 68.     Du’aa’ii kakawwee (mandiisuu) 64. 69.     Du’aa’ii istisqaa’ii (rooba barbaachaa) 65. 70.     Du’aa’ii yeroo roobni roobu godhamu 66. 71.     Zikrii booda roobni roobee jedhamu 67. 72.     Du’aa’ii rooba sirreessuuf godhamu 68. 73.     Du’aa’ii yeroo baatii arganii 69. 74.     Du’aa’ii yeroo fixrii godhamu 70. 75.     Du’aa’ii nyaata duraa 71. 76.     Du’aa’ii yeroo nyaata xumuranii 72. 77.     Du’aa’ii keessummaan abbaa nyaataatiif godhu 73. 78.     Du’aa’ii nama isa obaaseef godhamu 74. 79.     Du’aa’ii maatii biratti faxiraniif godhamu 75. 80.     Du’aa’ii namni ogga nyaanni itti dhufee furuu dhiise godhu 76. 81.     Waan namni soomu yeroo arrabsame jedhu 77. 82.     Du’aa’ii yeroo fuduraa haaraa arganii 78. 83.     Du’aa’ii axxiffoo 79. 84.     Waan yeroo kaafirri axxiffatee Rabbiin faarse jedhamuun 80. 85.     Du’aa’ii nama fuudheef godhamu 81. 86.     Du’aa’ii nama fuudheefi beellada bitee 82. 87.     Du’aa’ii haadha manaatiin wal qunnamuun dura godhamu 83. 88.     Du’aa’ii yeroo dallansuu 84. 89.     Du’aa’ii namni nama mokkoramaa arge godhu 85. 90.     Waan taa’icha keessatti jedhamu 86. 91.     Waan badii taa’ichaa harcaasu 87. 92.     Du’aa’ii nama ‘Rabbiin siif haa araaramu’ jedheef godhamu 88. 93.     Du’aa’ii nama toltuu sii ooleef gootu 89. 94.     Waan Rabbiin ittiin Dajjaal irraa nama tiksu 90. 95.     Waan nama ‘Rabbiif jechan si jaaladha’ jedheen jedhamu 91. 96.     Du’aa’ii nama qabeenya isaa sii kenneef gootu 92. 97.     Du’aa’ii yeroo hidaan kaffalamu nama kaffaluuf godhamu 93. 98.     Du’aa’ii nama shirkii irraa sodaatee 94. 99.     Du’aa’ii nama ‘Rabbiin barakaa si keessa haa godhu’ jedheen godhamu 95. 100.   Du’aa’ii namni hixaa fokkataa sodaate godhu 96. 101.   Du’aa’ii nama geejjiba yaabbatee 97. 102.   Du’aa’ii imalaa 98. 103.   Du’aa’ii yeroo magaalaa yookiin biyya seenanii 99. 104.   Du’aa’ii yeroo gabaa (magaalaa) seenanii 100.                    105.   Du’aa’ii nama geejjibni duraa dadhabee. 101.                    106.   Du’aa’ii musaafirri nama biyyaatiif godhu 102.                    107.   Du’aa’ii namni biyyaa musaafiraaf godhu 103.                    108.   Adeemsa imalaa keessatti takbiiraafi tasbiiha gochuu 104.                    109.   Du’aa’ii musaafirri yeroo assuhrii godhu 105.                    110.   Du’aa’ii yeroo imala yookiin kan biroo keessatti qubatte gootu 106.                    111.   Zikrii yeroo imalaa deebi’anuu 107.                    112.   Waan namni dhimmi isa gammachiisu yookiin jibbisiisu mudate jedhu 108.                    113.   Sadarkaa Nabiyyii (saw) irratti salawaata buusuun qabu 109.                    114.   Salaamtaa babal’isuu 110.                    115.   Yeroo kaafirri salaamtaa jedhe akkaataa ittiin deebisan 111.                    116.   Du’aa’ii yeroo lukkuun iyyeefi harreen halaake godhamu 112.                    117.   Du’aa’ii halkan yeroo sareen dutte godhamu 113.                    118.   Du’aa’ii nama arrabsiteef gootu 114.                    119.   Waan Muslimni yeroo Muslima faarse jedhu 115.                    120.   Waan Muslimni ogga qulqulleeffame jedhu 116.                    121.   Muhrimni hajjiifi umraa keessatti akkamiin talbiyaa jedha 117.                    122.   Takbiiraa yeroo rukn al-aswaditti dhufanii 118.                    123.   Du’aa’ii jidduu Rukn Alyamaaniifi Hajar Al-aswaditti godhamu 119.                    124.   Du’aa’ii Safaafi Marwaa irratti godhamu 120.                    125.   Du’aa’ii guyyaa Arafaa 121.                    126.   Zikrii Mash’ar Alharaam biratti godhamu 122.                    127.   Yeroo jamraa darbatan takbiiraan shafee hunda waliin jedhama 123.                    128.   Du’aa’ii nama waa ajaa’ibsiifateefi wahitti gammadee 124.                    129.   Waan namni dhimmi isa gammachiisu itti dhufe hojjatu 125.                    130.   Waan namni dhukkubni qaama isaatti dhaga’ame jedhu 126.                    131.   Du’aa’ii namni ija isaatiin waa tuquu sodaate godhu 127.                    132.   Waan yeroo naasuu jedhamu 128.                    133.   Waan yeroo gorraasuu jedhamu 129.                    134.   Toftaa shayxaana fincilaa deebisuuf waan jedhamu 130.                    135.   Araarama kadhachuufi tawbachuu 131.                    136.   Sadarkaa tasbiihiin, Rabbiin faarsuun, tahliilliifi takbiiraan qabu[562] 132.                    137.   Nabiyyiin (saw) akkamitti tasbiiha godhu 133.                    138.   Gosoota toltuufi naamuusa walii gala  Hisnul Muslim> oromo الأورومية -Qopheessaan: said bin Ali binwahfi alqahxaaniyyi—™Kan hiike: Gaalii Abbaaboor AbbaaguumaaGulaala – ustaz Jamaal Muhammad Ahmad إِنَّ الحَمْدَ للَّهِ، نَحْمَدُهُ، وَنَسْتَعِينُهُ، 1.     DursaDhugumatti faaruun hunduu kan Rabbiiti. Isa faarsina. Isa gargaarsifannas. Araaramas isarraa barbaanna. Hamtuu lubbuu keenyaatiifi yakka hojii keenyaa irraa Rabbitti maganfanna. Nama Rabbiin isa qajeelche wanti jallisu hin jiru. Nama inni jallise wanti qajeelchu hin jiru. “Dhugaan gabbaramaan isa malee hin jiru; Inni tokkicha hiriyaa hin qabne” jechuu ragaan baha. Akkasuma Muhammad (saw) gabricha Rabbiifi ergamaa Isaa ta’uu ragaan baha. Rahamanni Rabbiifi nageenyi Isaa isaan, maatii isaanii, sahaabota isaaniifi warra hanga Guyyaa Qiyaamaatti haala gaariin isaan hordofan irra haa jiraatu.Ittiin aansuudhaan kun kitaaba gabaabaa ani kitaaba kiyya isa dheeraa “Zikrii, du’aa’iifi ruqaa Qur'aanaafi hadiisaa” jedhamu irraa gabaabseedha. Akka imala keessatti baadhachuun isaa salphatuufin kutaa zikrii qofa irraa gabaabse. Barruu zikrii qofarrattin gabaabbadhe. Wabii isaa kitaaba jalqabaa irratti argame keessaa tokko yookiin lama dubbachuu irrattin gabaabbadhe. Namni sahaabaa hadiisicha odeesse yookiin wabii dabalataa baruu fedhe gara kitaaba isa jalqabaatti deebi’uu qaba. Rabbii guddaa maqoolee Isaa gaggaariifi amaloota Isaa ol aanaa ta’een akka inni waan Isaaf jecha hojjatame, jiruu kiyya keessattiifi ergan du’eellee kan ani itti fayyadamu, nama dubbiseefi maxxansellee fayyadu taasisun kadha. Kan kana godhuu danda’u isa qofa waan ta’eef. Rahmanni Rabbiifi nageenyi Isaa Nabiyyii, maatii isaanii, sahaabota isaaniifi warra hanga Guyyaa Qiyaamaatti haala gaariin isaan hordofan irra haa jiraatu.Qopheessaa Ji’a Safarii bara 1409 ALH gulaale.Sadarkaa Zikriin qabuRabbiin ol ta'e ni jedhe: “na yaadadhaa; anis isinin yaadadha. Na galateeffadhaa natti hin kafarinaa.” (Albaqaraa: 152). “Yaa warra amantan yaadannoo baay’ee Rabbiin yaadadhaa.” (Al-Ahzaab: 41) “Dhiirolee baay’ee Rabbiin yaadataniifi dubartii Rabbiin yaadatan, Rabbiin araaramaafi mindaa guddaa isaaniif qopheesseera.” (AL-Ahzaab: 35) “Lubbuu kee keessatti gadi of qabaafi sodaataa, sagalee ol hin fuudhaminiin ganamaafi galgala Gooftaa kee faarsi. Dagattoota irraas hin ta’in.” (Al-Anfaal: 205) وَقَالَ النَّبِيُّ ﷺ‬: ((مَثَلُ الَّذِي يَذْكُرُ رَبَّهُ، وَالَّذِي لاَ يَــــــذْكُرُ ربَّهُ، مَثَلُ الحَيِّ وَالميِّتِ))Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “fakkeenyi nama Rabbii isaa yaadatuufi isa Rabbii isaa hin yaadannee fakkeenya jiraataafi du’aati.” Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. وَقَالَ ﷺ‬: ((أَلاَ أُنبِّئُكُم بِخَيْرِ أَعْمَالِكُمْ، وَأَزْكَاهَا عِنْدَ مَلِيكِكُمْ، وَأَرْفَعِهَا فِي دَرَجَاتِكُمْ، وَخَيْرٍ لَكُمْ مِنْ إِنْفَاقِ الذَّهَبِ وَالوَرِقِ، وَخَيْرٍ لَكُمْ مِنْ أَنْ تَلْقَوْا عَدُوَّكُمْ فَتَضْرِبُوا أَعْنَاقَهُمْ وَيَضْرِبُوا أَعْنَاقِكُم))؟قَالُوا بَلَى. قَالَ:((ذِكْرُ اللَّهِ تَعَالَى))Ammas Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “dhaga’aa! Mee caalaa hojii keessanii, Rabbii keessan birattis akkaan qulqulluu, sadarkaa keessanis kan akkaan ol kaaftu, warqiifi meeta sadaqachuurra kan isiniif caaltuufi isin diina keessan qunnamtanii morma isaanii rukutuufi isaan morma keessan rukutuu irra kan isiniif caalu isinitti himuu?” Eeyyee jedhan. “Inni zikrii Rabbii ol ta’eeti” jedhan.[1]وَقَالَ ﷺ‬: ((يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي، وَأَنَا مَعَهُ إِذَا ذَكَرَنِي، فَإِنْ ذَكَرَنِي فِي نَفْسِهِ، ذَكَرْتُهُ فِي نَفْسِي، وَإِنْ ذَكَرَنِي فِي مَلَأٍ ، ذَكَرْتُهُ فِي مَلَأٍ خَيْرٍ مِنْهُمْ، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ شِبْراً، تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ ذِرَاعاً، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ ذِرَاعاً، تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ بَاعاً، وَإِنْ أَتَانِي يَمْشِي أَتَيْتُهُ هَرْوَلَةً Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “Rabbiin ol ta'e ni jedha: ‘ani bakka gabrichi kiyya itti na yaaden jira. Ani yeroo inni na yaadate isa waliinin jira. Yoo inni lubbuu isaa keessatti na yaadate lubbuu kiyya keessattin isa yaadadha. Yoo inni jamaa’aa keessatti na yaadate jamaa’aa isaan caalan keessattin isa yaadadha. Yoo inni taakkuu natti dhihaate dhundhuman itti dhihaadha. Yoo inni dhundhuma natti dhihaate harka guutuun isatti dhihaadha. Yoo deemaa natti dhufe sussukkiinin isatti dhufa.”[2] عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُسْرٍ t أَنَّ رَجُلاً قَالَ:يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّ شَرَائِعَ الإِسْلاَمِ قَدْ كَثُرَتْ عَليَّ، فَأَخْبِرْنِي بِشَيْءٍ أَتَشَبَّثُ بِهِ. قَالَ: ((لاَ يَزَالُ لِسَانُكَ رَطْباً مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ))([3])،Abdullaah bin Busr irraa odeeffamee (ra) ni jedhe: namni tokko “yaa Ergamaa Rabbii sharii’aan Islaamaa narratti baay’attee waan ani qabadhu natti himi” jedhe. Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “arrabni kee Rabbiin zakkaruu irraa hin qoorin.”[4] وَقَالَ ﷺ‬: ((مَنْ قَرَأَ حَرْفاً مِنْ كِتَابِ اللَّهِ فَلَهُ بِهِ حَسَنَةٌ، وَالْحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا، لاَ أَقُولُ: ﴿الم﴾ حَرْفٌ، وَلَكِن: أَلِفٌ حَرْفٌ، وَلاَمٌ حَرْفٌ، وَمِيْمٌ حَرْفٌ))Ammas Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “kitaaba Rabbii irraa namni qubee tokko dubbise mindaa tokko qaba. Mindaan immoo fakkii ishee kudhaniin kaffalamti. ‘Alif Laam Miim’ qubee tokko hin jedhu; garuu Alif qubeedha Laamis qubee Miimis qubeedha.”[5] وَعَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ t قَالَ: خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ‬ وَنَحْنُ فِي الصُّفَّةِ، فَقَالَ: ((أَيُّكُمْ يُحِبُّ أَنْ يَغْدُوَ كُلَّ يَوْمٍ إِلَى بُطْحَانَ، أَوْ إِلَى الْعَقِيقِ، فَيَأْتيَ مِنْهُ بِنَاقَتَيْنِ كَوْمَاوَيْنِ فِي غَيْرِ إِثْمٍ وَلاَ قَطِيعَةِ رَحِمٍ))؟ فَقُلْنَا: يَا رَسُولَ اللَّهِ نُحِبُّ ذَلِكَ. قَالَ: ((أَفَلاَ يَغْدُو أَحَدُكُمْ إِلَى المَسْجِدِ فَيَعْلَمَ، أَوْ يَقْرَأَ آيَتَيْنِ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ ﷻ‬ خَيْرٌ لَهُ مِنْ نَاقَتَيْنِ، وَثَلاثٌ خَيْرٌ لَهُ مِنْ ثَلاَثٍ، وَأَرْبَعٌ خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَرْبَعٍ، وَمِنْ أَعْدَادِهِنَّ مِنَ الإِبِلِ))([6]).Uqbaa bin Aamir irraa odeeffamee (ra) ni jedhe: Ergamaan Rabbii (saw) osoo nuti warra suffaa keessa jirruu nurratti bahanii “isin keessaa eenyutu guyyaa hundaa gara Buxhaan yookiin Aqiiq dhaqee haala yakkaafi firooma kutuu hin qabneen gaala gooba dhedheertuu lama fudhatee dhufuu jaalata?” jedhan. “Yaa Ergamaa Rabbii sana ni jaalanna” jenne. Ergamaan Rabbii (saw) “tokkoon keessan gara masjidaa deemee kitaaba Rabbii irraa aayata lama barachuun yookiin qara’uun gaala lama irra isaaf caala; sadii gaala sadii irra caala. Afuris gaala afur irra caala. Gaala lakkoofsa hanga isaanii ni caalu.”[7] وَقَالَ ﷺ‬: ((مَنْ قَعَدَ مَقْعَدَاً لَمْ يَذْكُرِ اللَّهَ فِيهِ، كَانَتْ عَلَيْهِ مِنَ اللَّهِ تِرَةٌ، وَمَنِ اضْطَجَعَ مَضْجِعاً لَمْ يَذْكُرِ اللَّهَ فِيهِ كَانَتْ عَلَيْهِ مِنَ اللَّهِ تِرَةٌ))Ammas Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “namni taa’icha tokko taa’ee isa keessatti Rabbiin hin zakkarin hoongoon Rabbiin biraa ta’e isa mudata. Namni ciisicha wahii ciisee isa keessatti Rabbiin hin zakkarin gaabbii Rabbiin biraa ta’etu isarra jiraata.”[8]وقال ﷺ‬: ((مَا جَلَسَ قَوْمٌ مَجْلِسَاً لَمْ يَذْكُرُوا اللَّهَ فِيهِ، وَلَمْ يُصَلُّوا عَلَى نَبِيِّهِمْ إِلاَّ كَانَ عَلَيْهِمْ تِرَةً، فَإِنْ شَاءَ عذَّبَهُمْ، وَإِنْ شَاءَ غَفَرَ لَهُمْ))([9]).Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “ummanni taa’icha isa keessatti Rabbiin hin zakkarreefi Nabiyyii irratti rahmata hin buusin taa’an hoongoon Rabbi biraa ta’e isaan irra jiraatu malee hin hafu. Rabbiin yoo fedhe isaan adaba yoo fedhe isaaniif araarama.”[10]وَقَالَ ﷺ‬: ((مَا مِنْ قَوْمٍ يَقُومُونَ مِنْ مَجْلِسٍ لاَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ فِيهِ إِلاَّ قَامُوا عَنْ مِثْلِ جِيفَةِ حِمَارٍ، وَكَانَ لهُمْ حَسْرةً))([11]).Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “ummanni taa’icha isa keessatti Rabbiin hin zakkarre irraa ka’an akka waan raqa harree irraa ka’aaranuu ta’an malee hin hafan. Gaabbiin (sheenaan) isaan irra jiraata.”[12]1 ــ أَذْكَارُ الاسْتِيقَاظِ مِنَ النَّومِ 2.     1.       Zikrii yeroo hirriba irraa dammaqanuu1-(1) ((الحَمْدُ للَّهِ الَّذِي أَحْيَانَا بَعْدَ مَا أَمَاتَنَا، وَإِلَيْهِ النُّشُورُ))([13]).1- “Faaruun kan Rabbii erga nu ajjeesee fayyisee nu jiraachiseeti.”[14]2-(2) ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، سُبْحَانَ اللَّهِ، وَالحَمْدُ للَّهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ، وَاللَّهُ أَكبَرُ، وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ، رَبِّ اغْفرْ لِي))([15]).2- “Dhugaan gabbaramaan Allaah malee hin jiru. Inni tokkicha shariika hin qabneedha. 3- Mootummaan kan isaati. Faaruunis kan Isaati. Inni waan hundaa danda’aadha. Rabbiin qulqullaa’e. Faaruun kan Rabbiiti. Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Rabbiin hundarra guddaadha. Tooftaafi humnis Rabbii ol ta’aa guddaa irraa malee hin argamu. Yaa Rabbi naaf araarami.”[16]3-(3) ((الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي عَافَانِي فِي جَسَدِي، وَرَدَّ عَلَيَّ رُوحِي، وَأَذِنَ لِي بِذِكْرِهِ))([17]).4- “Faaruun kan Rabbii isa qaama kiyya nagaa godhee lubbuu kiyya natti deebisee isa yaadachuu naaf eeyyameeti.”[18]5- “Uumuu samiifi dachii, wal bakka bu’uu halkaniifi guyyaa keessa warra sammuu qabaniif mallattooleetu jira. [Isaan] warra dhaabatanii, taa’anii, cinaacha isaanii irrattis Rabbiin faarsanii “yaa Gooftaa keenya! Ati kana taphaaf hin uumne, qulqulloofte, adabbii ibiddaa irraa nu baraari" jedhaa uumama samiifi dachii keessatti xiinxalaniidha. “Gooftaa keenya! Ati nama ibidda seensifte dhugumatti isa salphifteetta. Miidhaa hojjattootaaf gargaaraan hin jiru. Gooftaa keenya! dhugumatti nuti lallabaa ‘Gooftaa keessanitti amanaa’ jechuun iimaanaaf lallabu dhageenyee amanneerra. Gooftaa keenya! badii keenya nuuf araarami; hamtuuwwan keenyas nurraa harcaasi; warra qulqulluu wajjinis nu ajjeesi. Gooftaa keenya! Waan ergamtoota kee irratti waadaa nuuf seente nuuf kenni. Guyyaa Qiyaamaas nu hin salphisin. Dhugumatti Ati waadaa hin faallessitu" [jedhaa xiinxalaniidha]. Gooftaan isaaniis “Ani dalagaa nama isin irraa dalagee kan dhiiraas ta’ee dhalaa hin balleessu. Gariin keessan garii irraayyi" jechuun isaaniif owwaate. Isaan godaanan, manneen isaanii irraa baafaman, kan karaa kiyya keessatti rakkifamanii lolaniifi ajjeefaman, dhugumatti hamtuuwwan isaanii isaan irraa harcaaseen ashaakiltii laggeen jala ishee yaatu isaan seensisa. Mindaa Rabbiin biraa ta’e [mindeffaman]. Rabbiin isa bira mindaa gaariitu jira. Dachii keessa garagaggaluun warra kafaranii si hin gowwoomsin. [Kun] qananii muraasa. Ergasii teessoon isaanii jahannami. Afatichi waa fokkate! Garuu isaan Gooftaa isaanii sodaatan ishee keessatti hafoo ta'anii isaaniif ashaakiltiilee laggeen ishee jala yaatutu jira. Affeerraa Rabbiin biraa ta’e [affeeraman]. Waan Rabbiin biraatu qulqullootaaf caalaadha. Warra kitaabaa irraa kan Rabbiif of gadi qaban, keeyyattoota Rabbii maallaqa xiqqaan hin jijjiirranne ta'anii warra Rabbitti, waan gara keessanitti buufameefi waan gara isaaniitti buufametti amanantu jiru. Warri sun isaaniif mindaan isaanii Gooftaa isaanii bira jira. Dhugumatti, Rabbiin qormaanni isaa ariifataadha. Yaa warra amantan! Obsaa; obsaan [diinota keessan] injifadhaa; karaa Rabbii keessattis of hidhaa. Akka milkooftaniif jecha Rabbiin sodaadhaa.”[19]6-  2 ــ دُعَــــاءُ لُبْسِ الثَّـــــوْبِ 3.     2.       Du’aa’ii huccuu uffachuu5- ((الْحَمْدُ للَّهِ الَّذِي كَسَانِي هَذَا (الثَّوْبَ) وَرَزَقَنِيهِ مِنْ غَيْرِ حَوْلٍ مِنِّي وَلَا قُوَّة...))([20]).7- “Faaruun kan Rabbii huccuu kana na uffisee tooftaafi humna ana biraa ta’een maleetti naaf kenneeti.”[21]3 ــ دُعَاءُ لُبْسِ الثَّوْبِ الجَدِيدِ 4.     3.       Du’aa’ii huccuu haaraa uffachuu6- ((اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ كَسَوْتَنِيهِ، أَسْأَلُكَ مِنْ خَيْرِهِ وَخَيْرِ مَا صُنِعَ لَهُ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهِ وَشَرِّ مَا صُنِعَ لَهُ))([22]).8- Yaa Rabbi faaruun keeti. Situ isa na uffise. Toltuu isaatiifi toltuu inni tolfameef irraan si kadha. Hamtuu isaatiifi hamtuu inni tolfameef irraa sittin maganfadha.[23]4 ــ الدُّعَاءُ لِمَنْ لَبِسَ ثَوْباً جَدِيداً 5.     4.       Du’aa’ii nama huccuu haaraa uffateef godhamu7-(1) ((تُبْلِي وَيُخْلِفُ اللَّهُ تَعَالى))([24]).9- “Kun sirraa dhumee Rabbiin bakka haa buusu.”[25] 8-(2) ((اِلْبَسْ جَدِيداً وَعِشْ حَمِيداً وَمُتْ شَهِيداً))([26]).10- Haaraa uffadhu. Rabbiin faarsaa jiraadhu. Wareegamii du’i.[27]5 ــ مَا يَقُولُ إِذَا وَضَعَ ثـَوَبَهُ 6.     5.       Waan yeroo huccuu baasan jedhamu 6.  9- ((بِسْمِ اللَّهِ))([28]).11- Maqaa Rabbiitiin[29]6 ــ دُعَاءُ دُخُولِ الْخَلاءِ 7.     7.       Du’aa’ii yeroo mana fincaanii seenanii 10- (([بِسْمِ اللَّهِ] اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْخُبْثِ وَالْخَبائِثِ))([30]).12- Maqaa Rabbiitiin; yaa Rabbi ani jaarsa jinniifi jaartii jinnii irraa sittin maganfadha.[31]7 ــ دُعَاءُ الخُرُوجِ مِنَ الْخَلاء 8.     8.       Du’aa’ii yeroo mana fincaaniitii bahanuu 9.  11- ((غُفْرَانَكَ))([32]).13- Araarama keen [barbaada].[33]8 ــ الذِّكْرُ قَبْلَ الْوُضُوءِ 9.     10.     Zikrii wuduu dura godhamu 11.  12- ((بِسْمِ اللَّهِ))([34]).14- Maqaa Rabbiitiin.[35]9 ــ الذِّكْرُ بعدَ الفَرَاغِ مِنَ الوُضُوءِ 10. 12.     Zikrii wuduu booda godhamu13-(1) ((أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ..))([36]).15- “Dhugaan gabbaramaan Rabbii tokkicha hiriyaa hin qabne malee akka hin jirre ragaan baha. Muhammadis gabrichaafi ergamaa Isaa ta’uu ragaan baha.”[37]16-    14-(2) ((اللَّهُمَّ اجْعَلنِي مِنَ التَّوَّابِينَ وَاجْعَلْنِي مِنَ الْمُتَطَهِّرِينَ))([38]).17- “Yaa Rabbi warra tawbachuu baay’isuufi qulqulleeffannaa baay’isuu irraa nu taasisi.”[39]15-(3) ((سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتوبُ إِلَيْكَ))([40]).18- “Yaa Rabbi faaruu keetii waliinin si qulqulleessa. Si malee dhugaan gabbaramaan hin jiru. Araaraman sirra barbaada. Tawbadhees gara keettin deebi’a.”[41]10 ــ الذِّكْرُ عِنْدَ الخُرُوجِ مِنَ الْمَنْزِلِ 11. 13.     Zikrii yeroo manaa bahan jedhamu16-(1) ((بِسْمِ اللَّهِ، تَوَكَّلْتُ عَلى اللَّهِ، وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ))([42]).19- “Maqaa Rabbiitiin. Rabbirratti hirkadhe. Tooftaafi humni Rabbiin biraa malee hin argamu.”[43]17-(2) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَضِلَّ، أَوْ أُضَلَّ، أَوْ أَزِلَّ، أَوْ أُزَلَّ، أَوْ أَظْلِمَ، أَوْ أُظْلَمَ، أَوْ أَجْهَلَ، أَوْ يُجْهَلَ عَلَيَّ))([44]).20- “Yaa Rabbi ani jallachuu yookiin jallifamuu, mucucaachuu yookiin mucuceeffamuu, miidhuu yookiin miidhamuu, wallaalumaan nama miidhuu yookiin miidhamuu irraa sittin maganfadha.”[45]11 ــ الذِّكْرُ عِندَ دُخُولِ المَنْزِلِ 12. 14.     Zikrii yeroo mana seenan jedhamu18- ((بِسْمِ اللَّهِ وَلَجْنَا، وَبِسْمِ اللَّهِ خَرَجْنَا، وَعَلَى اللَّهِ رَبِّنَا تَوَكَّلْنَا، ثُمَّ لِيُسَلِّمْ عَلَى أَهْلِهِ))([46]).21- “Maqaa Rabbiitiin seennee maqaa Rabbiitiin baane. Rabbii keenya irrattis hirkanneerra.” Ergasii salaamtaa jedha.[47]12 ــ دُعَاءُ الذَّهَابِ إِلَى المَسْجِدِ 13. 15.     Du’aa’ii yeroo masjida deemanuu19- ((اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُوراً، وَفِي لِسَانِي نُوراً، وَفِي سَمْعِي نُوراً، وَفِي بَصَرِي نُوراً، وَمِنْ فَوْقِي نُوراً، وَمِنْ تَحْتِي نُوراً، وَعَنْ يَمِينِي نُوراً، وَعَنْ شِمَالِي نُوراً، وَمِنْ أَمَامِي نُوراً، وَمِنْ خَلْفِي نُوراً، وَاجْعَلْ فِي نَفْسِي نُوراً، وَأَعْظِمْ لِي نُوراً، وَعَظِّم لِي نُوراً، وَاجْعَلْ لِي نُوراً، وَاجْعَلْنِي نُوراً، اللَّهُمَّ أَعْطِنِي نُوراً، وَاجْعَلْ فِي عَصَبِي نُوراً، وَفِي لَحْمِي نُوراً، وَفِي دَمِي نُوراً، وَفِي شَعْرِي نُوراً، وَفِي بَشَرِي نُوراً))([48]).22- Yaa Rabbi qalbii kiyya keessa ifaa godhi. Arraba koo keessas ifaa, dhageettii koo keessas ifaa, agartuu koo keessas ifaa, gubbaa kiyyas ifaa, jala kootis ifaa, mirga koo irraanis ifaa, bitaa kiyya irraanis ifaa, fuuldura kootis ifaa, duuba kiyyaanis ifaa, lubbuu koo keessas ifaa taasisi. Ifaa guddaa naaf godhi. Ifaa naaf guddisi. Ifaa naaf godhi. Ifaa na godhi. Yaa Rabbi ifaa naaf kenni. Hidda kiyya keessas ifaa taasisi. Foon kiyya keessas ifaa taasisi. Dhiiga kiyya keessas ifaa taasisi. Rifeensa kiyya keessas ifaa taasisi. Qaama kiyya keessas ifaa taasisi.”[49] “yaa Rabbi qabrii kiyya keessatti ifaa naaf taasisi. … lafee kiyya keessas ifaa taasisi.”[50] [ifaa naaf dabali; ifaa naaf dabali; ifaa naaf dabali.][51] “Ifaa irratti ifaa naaf kenni.”[52]13 ــ دُعَاءُ دُخُولِ المَسْجِد 14. 16.     Du’aa’ii yeroo masjida seenanuu20- ((يَبْدَأُ بِرِجْلِهِ اليُمْنَى))([53])، وَيَقُولُ: ((أَعُوذُ بِاللَّهِ العَظِيمِ، وَبِوَجْهِهِ الكَرِيمِ، وَسُلْطَانِهِ القَدِيمِ، مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ))([54]) [بِسْمِ اللَّهِ، وَالصَّلَاةُ]([55]) [وَالسَّلَامُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ]([56]) ((اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ))([57]).23- Shayxaana abaaramaa irraa Rabbii guddaatti, fuula Isaa kabajamaafi taayitaa Isaa turaa ta’ettin maganfadha.”[58] “Maqaa Rabbiitiin;[59] rahmataafi nageenyi Ergamaa Rabbii irra haa jiraatu. [60] Yaa Rabbi hulaa rahmata keetii naaf bani.”[61]14 ــ دُعَاءُ الخُرُوجِ مِنَ المَسْجِد 15. 17.     Du’aa’ii yeroo masjidaa bahanuu 21-((يَبْدَأُ بِرِجْلِهِ الْيُسْرَى))([62]) وَيَقُولُ: ((بِسْمِ اللَّهِ وَالصّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ، اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِك، اللَّهُمَّ اعْصِمْنِي مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ))([63]).24- “Maqaa Rabbiitiin; rahmataafi nageenyi ergamaa Rabbii irra haa jiraatu. Yaa Rabbi ani tola kee irraan si kadha. Yaa Rabbi shayxaana abaaramaa irraa na tiksi.”[64]15 ــ أَذكَارُ الأَذَانِ 16. 18.     Zikrii yeroo azaanaa godhamu 19.  22- (1) يَقُولُ مِثْلَ مَا يَقُولُ المُؤَذِّنُ إِلاَّ فِي ((حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ وَحَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ)) فَيقُولُ: ((لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ))([65]).25- Fakkii waan mu’azzinni jedhuu jedha. Garuu “hayya alassalaafi hayya alal falaah” irratti qofa “tooftaafi humni Rabbiin biraa malee hin argamu” jedha.[66]23- (2) يَقُولُ: ((وَأَنَا أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، رَضِيتُ بِاللَّهِ رَبَّاً، وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولاً، وَبِالْإِسْلاَمِ دِينَاً))([67]) ((يَقُولُ ذَلِكَ عَقِبَ تَشَهُّدِ الْمُؤَذِّنِ))([68]).26- Ni jedha: “anis akka dhugaan gabbaramaan Rabbii tokkicha hiriyaa hin qabne malee hin jirreefi muhammadis gabricha Rabbiifi ergamaa Isaa ta’uu ragaan baha. Allaahn gabbaramaa keenya ta’uu, Muhammad ergamaa ta’uufi Islaamni amantii kiyya ta’uu jaaladheera.”[69] Kan inni kana jedhu yeroo mu’azzinni shahaadaa lamaan jedhee xumure.[70]24-(3) ((يُصَلِّي عَلَى النَّبِيِّ صلي الله عليه وسلم بَعْدَ فَرَاغِهِ مِنْ إِجَابَةِ الْمُؤَذِّنِ))([71]).27- Booda haala kanaan azaana jawaabee xumuree Nabiyyii (saw) irratti salawaata buusa.[72]25-(4) يَقُولُ: ((اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ، وَالصَّلاَةِ الْقَائِمَةِ، آتِ مُحَمَّداً الوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ، وَابْعَثْهُ مَقَامَاً مَحمُوداً الَّذِي وَعَدْتَهُ، [إِنَّكَ لَا تُخْلِفُ الْمِيعَادَ]))([73]).28- Sana booda ni jedha: “yaa Rabbii waamicha guutuu kanaafi salaata dhaabamaartuu! Muhammadiif wasiilaafi kabajaa kenne. Sadarkaa kabajamaa isaaf waadaa seente irrattis isa kaasi. [Ati waadaa hin faallessitu waan ta’eef]”[74] 29-    26-(5) ((يَدْعُو لِنَفسِهِ بَيْنَ الْأَذَانِ وَالإِقَامَةِ فَإِنَّ الدُّعَاءَ حِينَئِذٍ لاَ يُرَدُّ))([75]).30- Azaanaafi iqaamaa jidduu du’aa’ii godha. Du’aa’iin yeroo kanaa hin didamu waan ta’eef.[76]16 ــ دُعَـــــاءُ الاسْـــــتِفْتَاحِ 17. 20.     Du’aa’ii salaanni ittiin banamu27-(1) ((اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِي وَبَيْنَ خَطَايَايَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِي مِنْ خَطَايَايَ كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الْأَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْني مِنْ خَطَايَايَ، بِالثَّلْجِ وَالْماءِ وَالْبَرَدِ))([77]).31- “'Yaa Rabbi! Akka jidduu bahaafi lixaa wal irraa fageessite jidduu kootiifi jidduu dilii kootii wal irraa fageessi (cubbuu irraa na fageessi). Yaa Rabbi! Akka uffanni adiin xurii irraa qulqullaahutti anas dilii koo irraa na qulqulleessi. Yaa Rabbi! dilii koo irraa cabbii, bishaaniifi cabbiidhaan na dhiqi.”[78]28-(2)((سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، وَتَبارَكَ اسْمُكَ،وَتَعَالَى جَدُّكَ،وَلاَ إِلَهَ غَيْرُكَ))([79]).32- “Yaa Rabbi faaruu keetii wajjinin si qulqulleessa; maqaan kee bu'aan isaa baay'ate, ulfinni keetis olta’e, si malee dhugaan gabbaramaan biraa hin jiru.”[80]29-(3) ((وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ حَنِيفَاً وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ، إِنَّ صَلاَتِي، وَنُسُكِي، وَمَحْيَايَ، وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، لاَ شَرِيكَ لَهُ وَبِذَلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ. اللَّهُمَّ أَنْتَ المَلِكُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَنْتَ رَبِّي وَأَنَا عَبْدُكَ، ظَلَمْتُ نَفْسِي وَاعْتَرَفْتُ بِذَنْبِي فَاغْفِرْ لِي ذُنُوبي جَمِيعَاً إِنَّهُ لاَ يَغْفِرُ الذُّنوبَ إِلاَّ أَنْتَ. وَاهْدِنِي لِأَحْسَنِ الأَخْلاقِ لَا يَهْدِي لِأَحْسَنِها إِلاَّ أَنْتَ، وَاصْرِفْ عَنِّي سَيِّئَهَا، لاَ يَصْرِفُ عَنِّي سَيِّئَهَا إِلاَّ أَنْتَ، لَبَّيْكَ وَسَعْدَيْكَ، وَالخَيْرُ كُلُّهُ بِيَـــــدَيْكَ، وَالشَّرُّ لَيْسَ إِلَيْـــــــــــكَ، أَنَـا بِكَ وَإِلَيْكَ، تَبارَكْتَ وَتَعَالَيْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ))([81]).33- “Ani haalan gara tawhiidaa dabee jiruun fuula kiyya gara Isa samiifi dachii uumeetti deebiseera. Salaanni kiyya, ibaadaan kiyya, jiruun kiyyaafi duuti kiyya Rabbii gooftaa aalamaatiifi. Shariikni isaaf hin jiru. Kanattin ajajames. Ani Muslima irraayi. Yaa Rabbi mootiin suma qofa; dhugaan gabbaramaan si malee hin jiru. Ati Gooftaa kiyya ani gabricha keeti. Lubbuu kiyya miidheera. Yakka kiyyas amaneera. Dilii koo hundaa naaf araarami. Kan dilii araaramu si malee waan hin jirreef. Yaa Rabbi gara amala gaariitti na qajeelchi. Gara akkaan gaarii isheetti si malee kan qajeelchu hin jiru. Hamtuu ishee immoo narraa deebisi; hamtuu ishee si malee kan narraa deebisu waan hin jirreef. Owwaadhe. Milkuunis kan keeti. Toltuun hunduu sirka jira. Hamtuun gara keetii miti. Ani siinin jira gara keettin deebi’a. Guddattee ol taate. Araaraman sirra barbaada; gara keettin deebi’a.”[82]30-(4) ((اللَّهُمَّ رَبَّ جِبْرَائِيلَ، وَمِيْكَائِيلَ، وَإِسْرَافِيلَ، فاطِرَ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ، عَالِمَ الغَـــيْبِ وَالشَّــــهَادَةِ أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبَادِكَ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ. اهْدِنِي لِمَا اخْتُلِفَ فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِكَ إِنَّكَ تَهْدِي مَنْ تَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقيمٍ))([83]).34- “Yaa Allaah gooftaa Jibriil, Mikaa’eeliifi Israafiil! Uumaa samiifi dachii! Beekaa fagoofi dhihoo kan taate! Ati waan gabroonni kee irratti wal dhabaa turan keessatti murtii kennita. Haqa waan keessatti wal dhabameef na qajeelchi. Ati abbaa feete karaa sirriitti qajeelchita waan taateef.”[84] 31-(5) ((اللَّهُ أَكْبَرُ كَبِيرَاً، اللَّهُ أَكْبَرُ كَبِيراً، اللَّهُ أَكْبَرُ كَبِيراً، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَثيراً، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَثيراً، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَثيراً، وَسُبْحَانَ اللَّهِ بُكْرَةً وَأَصِيلاً)) ثَلاثاً ((أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ: مِنْ نَفْخِهِ، وَنَفْثِهِ، وَهَمْزِهِ))([85]).35- “Rabbiin guddate guddina ol aanaa (x3). Faaruun kan Rabbiiti; faaruun baay’een (x3). Ganamaafi galgala qulqullina isaan malun Isa qulqulleessa.” Kana hundaa si’a sadii jedha. Achiin “shayxaana irraa Rabbittin maganfadha: boona isaa irraa, walaloo isaafi isa inni nama kuffisu irraa.”[86]32-(6) ((اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ([87])، أَنْتَ نُورُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ، وَلَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ قَيِّمُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ، [وَلَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ رَبُّ السَّمَواتِ وَالأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ] [وَلَكَ الْحَمْدُ لَكَ مُلْكُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ] [وَلَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ مَلِكُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ] [وَلَكَ الْحَمْدُ] [أَنْتَ الْحَقُّ، وَوَعْدُكَ الْحَقُّ، وَقَوْلُكَ الْحَقُّ، وَلِقاؤُكَ الْحَقُّ، وَالْجَنَّةُ حَقٌّ، وَالنَّارُ حَقٌّ، وَالنَّبِيُّونَ حَقٌّ، وَمحَمَّدٌ ﷺ‬ حَقٌّ، وَالسّاعَةُ حَقٌّ] [اللَّهُمَّ لَكَ أَسْلَمتُ، وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَبِكَ آمَنْتُ، وَإِلَيْكَ أَنَبْتُ، وَبِكَ خاصَمْتُ، وَإِلَيْكَ حاكَمْتُ. فَاغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ، وَمَا أَخَّرْتُ، وَمَا أَسْرَرْتُ، وَمَا أَعْلَنْتُ] [وَمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي] [أَنْتَ المُقَدِّمُ، وَأَنْتَ المُؤَخِّرُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ] [أَنْتَ إِلَهِي لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ] [وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ]))([88]).36- “Yaa Rabbi faaruun kan keeti ati ifaa samii, dachiifi warra isaan keessa jiraniiti. Ammas faaruun kan keeti ati jiraachisaa samii, dachiifi warra isaan keessa jiraniiti. Ammas faaruun kan keeti ati Gooftaa samii, dachiifi warra isaan keessa jiraniiti. Ammas faaruun kan keeti mootummaan samii, dachiifi warra isaan keessa jiranii keeti. Ati mootii samiifi dachiiti faaruun keeti. Ammas faaruun keeti. Ati dhugaadha. Baallamni keetis dhugaadha. Jechi keetis dhugaadha. Qunnamtiin keetis dhugaadha. Jannannis dhugaadha. Ibiddis dhugaadha. Nabiyyoonnis dhugaadha. Muhammadis (saw) dhugaadha. Qiyaamaanis dhugaadha. Yaa Rabbi siif ajajameera. Sirratti hirkadheeras. Sittis amane. Gara keettis deebi’e. Maqaa keetiin falme. Murtiis gara keetti barbaade. Waan ani dabarse, waan ani booda aanses, waan ani iccitii godheefi mullises naaf araarami. Ati dura buufta booda aansitas waan ta’eef. Dhugaan gabbaramaan si malee hin jiru. Ati gooftaa kootii dhugaan gabbaramaan si malee hin jiru.”[89]17 ــ دُعَــــاءُ الرُّكُــــوعِ 18. 21.     Du’aa’ii rukuu’aa33-(1) ((سُبْحانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ)). ثلاث مرَّاتٍ([90]).37- “Rabbiin kiyya guddaan qulqullaa’e.” (x3)[91]34-(2) ((سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدِكَ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي))([92]).38- “Yaa Rabbi faaruu keetii waliinin si qulqulleessa. Yaa Rabbi naaf araarami.”[93]35-(3) ((سُبُّوُحٌ، قُدُّوسٌ، رَبُّ المَلاَئِكَةِ وَالرُّوحِ))([94]).39- “[Rabbiin] shariika irraa qulqulleeffamaa, hanqina irraa qulqulleeffamaa, Rabbii Jibriiliifi maleykotaati.”[95]36-(4) ((اللَّهُمَّ لَكَ رَكَعْتُ، وَبِكَ آمَنْتُ، وَلَكَ أَسْلَمْتُ، خَشَعَ لَكَ سَمْعِي، وَبَصَــــــــرِي، وَمُخِّي، وَعَظْمِي، وَعَصَبِي، [وَمَا استَقَلَّتْ بِهِ قَدَمِي]))([96]).40- “Yaa Rabbi siif rukuu’a godhe; sittis amane. Siif ajajameeras. Dhageettiin, agartuun, dhukti, lafeen, hiddiifi wanti miilli kiyya ittiin dhaabbate siif xinnaateera.”[97]41-    37-(5) ((سُبْحَانَ ذِي الْجَبَرُوتِ، وَالْمَلَكُوتِ، وَالْكِبْرِيَاءِ، وَالْعَظَمَةِ))([98]).42- “Rabbiin abbaan humnaa, mootummaa, guddinaafi ol ta’iinsaa qulqullaa’e.”[99]18 ــ دُعَاءُ الرَّفْعِ مِنَ الرُّكُوعِ 19. 22.     Du’aa’ii yeroo rukuu’a irraa ka’anuu38-(1) ((سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ))([100]).43- “Rabbiin Nama Isa faarseef dhaga’e.”[101]39-(2) ((رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ، حَمْداً كَثيراً طَيِّباً مُبارَكاً فِيهِ))([102]).44- “Rabbii keenya faaruun keeti. Faaruu baay’ee, gaarii, barakaan ishee keessa jirun [si faarsa].”[103]40-(3) ((مِلْءَ السَّمَوَاتِ وَمِلْءَ الأَرْضِ، وَمَا بَيْنَهُمَا، وَمِلْءَ مَا شِئْتَ مِنْ شَيءٍ بَعْدُ. أَهلَ الثَّناءِ وَالْمَجْدِ، أَحَقُّ مَا قَالَ الْعَبْدُ، وَكُلُّنَا لَكَ عَبْدٌ. اللَّهُمَّ لاَ مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ، وَلاَ مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلاَ يَنْفَعُ ذَا الجَدِّ مِنْكَ الجَدُّ))([104]).45- “Guutuu samii, guutuu dachiifi waan jidduu isaan lamaanii jiranuun [si faarsa]. Guutuu waan ati feete waan kanaan ala jiruu. [Ati] abbaa faaruufi guddinaati. Akkaan dhugaan wanti gabrichi kee dubbatee, nuti hunduu siif gabrichaa, ‘yaa Rabbi waan ati kennite wanti dhorgatu hin jiru; waan ati dhorgattes kennaan hin jiru. Abbaa qabeenyaa adabbii kee irraa qabeenyi isaa homaa hin fayyadu.”[105]19 ــ دُعَــــاءُ السُّجُـــــودِ 20. 23.     Du’aa’ii sujuudii 24.  41-(1) ((سُبْحَانَ رَبِّيَ الأَعْلَى)) ثلاث مرَّاتٍ([106]).46- “Rabbiin kiyya ol ta’aan qulqullaa’e.” Si’a sadii[107]42-(2) ((سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدِكَ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي)) ([108]).47- “Yaa Rabbi faaruu keetii waliinin si qulqulleessa. Yaa Rabbi naaf araarami.”[109]43-(3) ((سُبوحٌ، قُدُّوسٌ، رَبُّ المَلَائِكَةِ وَالرُّوحِ)) ([110]).48- “[Rabbiin] shariika irraa qulqulleeffamaa, hanqina irraa qulqulleeffamaa, Rabbii Jibriiliifi maleykotaati.”[111]49-    44-(4) ((اللَّهُمَّ لَكَ سَجَدْتُ وَبِكَ آمَنْتُ، وَلَكَ أَسْلَمْتُ، سَجَدَ وَجْهِيَ لِلَّذِي خَلَقَهُ، وَصَوَّرَهُ، وَشَقَّ سَمْعَهُ وَبَصَرَهُ، تَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسنُ الْخَالِقينَ))([112]).50- “Yaa Rabbi siif sujuude. Sitti amanes. Siif ajajame. Fuulli kiyya kan isa uumee, isa bocee, dhageettiifi agartuu isaaf godheef sujuudeera. Rabbiin akkaan gaaromsee uumaa ta’e toltuun isaa baay’ateera.”[113]45-(5) ((سُبْحَانَ ذِي الْجَبَرُوتِ، وَالْمَلَكُوتِ، وَالْكِبْرِيَاءِ، وَالْعَظَمَةِ)) ([114]).51- “Rabbiin abbaan humnaa, mootummaa, guddinaafi ol ta’iinsaa qulqullaa’e.”[115]46-(6) ((اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي ذَنْبِي كُلَّهُ: دِقَّهُ وَجِلَّهُ، وَأَوَّلَهُ وَآخِرَهُ، وَعَلاَنِيَّتَهُ وَسِرَّهُ))([116]).52- “Yaa Rabbi yakka kiyya hunda, xiqqoofi guddaa isaa, jalqabaafi dhuma isaa, mullataafi dhokataa isaa naaf araarami.”[117]47-(7) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِرِضَاكَ مِنْ سَخَطِكَ، وَبِمُعَافَاتِكَ مِنْ عُقوبَتِكَ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْكَ، لاَ أُحْصِي ثَنَاءً عَلَيْكَ، أَنْتَ كَمَا أَثْنَيْتَ عَلَى نَفْسِكَ))([118]).53- “Yaa Rabbi dallansuu kee irraa jaalala keetti, adabbii kee irraa nageenya keettin maganfadha. Sirraa sumattin maganfadha. Faaruu sirratti godhamu lakkaa’ee hin xumuru. Ati akkuma lubbuu kee faarsiteedha.”[119]20 ــ دُعَاءُ الجلْسَةِ بَيْنَ السَّجْدَتَيْنِ 21. 25.     Du’aa’ii jidduu sujuuda lamaanii48-(1) ((رَبِّ اغْفِرْ لِي، رَبِّ اغْفِرْ لِي))([120]).54- “Yaa Rabbi naaf araarami! Yaa Rabbi naaf araarami.”[121]49-(2) ((اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي، وَارْحَمْنِي، وَاهْدِنِي، وَاجْبُرْنِي، وَعَافِنِي، وَارْزُقْنِي،55- “Yaa Rabbi naaf araarami. Na mararfadhu. Na qajeelchi. Na suphi. Nagaa na godhi. Na soori. Ol na kaasi.”[122]21 ــ دُعَاءُ سُجُودِ التِّلاَوَةِ 22. 26.     Du’aa’ii sujuudii yeroo Qur'aanni qara’amuu 27.  50-(1) ((سَجَدَ وَجْهِيَ لِلَّذِي خَلَقَهُ، وَشَقَّ سَمْعَهُ وَبَصَرَهُ بِحَوْلِهِ وَقُوَّتِهِ، ﴿فَتَبارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ﴾))([123]). 28.  51-(2) ((اللَّهُمَّ اكْتُبْ لِي بِهَا عِنْدَكَ أَجْراً، وَضَعْ عَنِّي بِهَا وِزْراً، وَاجْعَلْهَا لِي عِنْدَكَ ذُخْراً، وَتَقَبَّلْهَا مِنِّي كَمَا تَقَبَّلْتَهَا مِنْ عَبْدِكَ دَاوُدَ))([124]).56- “Fuulli kiyya kan tooftaafi humna Isaatiin isa uume, isa boce, dhageettiifi agartuu isaaf godheef sujuudeera. Rabbiin akkaan gaaromsee uumaa ta’e toltuun isaa baay’ateera.”[125]51-(2) ((اللَّهُمَّ اكْتُبْ لِي بِهَا عِنْدَكَ أَجْراً، وَضَعْ عَنِّي بِهَا وِزْراً، وَاجْعَلْهَا لِي عِنْدَكَ ذُخْراً، وَتَقَبَّلْهَا مِنِّي كَمَا تَقَبَّلْتَهَا مِنْ عَبْدِكَ دَاوُدَ))([126]).57- “Yaa Rabbi Si biratti mindaa ittiin naaf barreessi. Isheedhaan badii narraa harcaasi. Isheedhaan si biratti kuusaa naaf godhi. Akka gabricha kee Daawud irraa qeebalte narraa qeebali.”[127]22 ــ التَّشَـــــــــــهُّدُ 23. 29.     Tashahhuda 52- ((التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ، وَالصَّلَواتُ، وَالطَّيِّباتُ، السَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ. أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسولُهُ))([128]).58- “Kabajaan, salaatonni (ibaadaan adda addaa) fi dubbiin gaggaariin hunduu kan Rabbiiti. Yaa Nabiyyichaa! Nageenyi sirra haa jiraatu; Rahmanni Rabbiitiifi barakaan isaas. Nageenyi nuufi gabroottan Rabbii gaggaarii irra haa jiraatu. 'Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiruu' ragaan ba'a. Muhammadis gabricha Rabbiifi ergamaa isaa ta'uu ragaan ba'a.”[129]23 ــ الصَّلاةُ عَلَى النَّبيِّ ص بَعْدَ التَّشَهُّدِ 24. 30.     Tashahhuda booda Nabiyyii (saw) irratti salawaata buusuu53-(1) ((اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ، وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ، وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ، اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ))([130]).59- "Yaa Rabbi akkuma Ibraahiimiifi maatii Ibraahiim irratti Rahmata buufte Muhammadiifi Maatii Muhammad irratti Rahmata buusi; Ati faarfamaa guddaa waan taateef. Ammas akkuma Ibraahiimiifi maatii Ibraahiim irratti barakaa buufte Muhammadiifi Maatii Muhammad irratti barakaa buusi; Ati faarfamaa guddaa waan taateef.”[131] 54-(2) ((اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى أَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ. وَبَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى أَزْواجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ. إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ))([132]).60- "Yaa Rabbi akkuma maatii Ibraahiim irratti Rahmata buufte Muhammad, niitolii isaaniitiifi ilmaan isaanii irratti Rahmata buusi. Ammas akkuma maatii Ibraahim irratti barakaa buufte Muhammad, niitolee isaaniifi ilmaan isaanii irratti barakaa buusi. Ati faarfamaa guddaa waan taateef.”[133]24 ــ الدُّعَاءُ بَعْدَ التَّشَهُّدِ الأَخِيرِ قَبْلَ السَّلاَمِ 25. 31.     Du’aa’ii tashahhuda boodaa keessatti salaamtaa dura godhamu55-(1) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَمِنْ عَذَابِ جَهَنَّمَ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ، وَمِنْ شَرِّ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ))([134]).61- “Yaa Rabbi ani adabbii qabriifi adabbii jahannamaa irraa sittin maganfadha. Mokkoroo jireenyaafi du’aa irraa, akkasumas mokkoroo Masiih Addajjaal irraa sittin maganfadha.”[135]56-(2) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَعوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَأَعوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ، وَأَعوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ. اللَّهُمَّ إِنِّي أَعوذُ بِكَ مِنَ الْمَأْثَمِ وَالْمَغْرَمِ))([136]).62- “Yaa Rabbi ani adabbii qabrii irraa sittin maganfadha. Mokkoroo Masiih Addajjaal irraas sittin maganfadha. Mokkoroo jireenyaafi du’aa irraas sittin maganfadha. Yaa Rabbi ani yakkaafi hidaan qabamuu irraa sittin maganfadha.”[137]57-(3) ((اللَّهُمَّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي ظُلْماً كَثِيراً، وَلاَ يَغْفِرُ الذُّنوبَ إِلاَّ أَنْتَ، فَاغْفِرْ لِي مَغْفِرَةً مِنْ عِنْدِكَ وَارْحَمْنِي، إِنَّكَ أَنْتَ الغَفورُ الرَّحيمُ))([138]).63- “Yaa Rabbi! Ani miidhaa baay'ee lubbuu koo miidheera; si malee kan dilii araaramu hin jiru. Kanaafuu, araarama si biraa ta'e naaf araarami. Ati araaramaa mararfataa waan taateef."[139]58-(4) ((اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ، وَمَا أَخَّرْتُ، وَمَا أَسْرَرْتُ، وَمَا أَعْلَنْتُ، وَمَا أَسْرَفْتُ، وَمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي. أَنْتَ الْمُقَدِّمُ، وَأَنْتَ الْمُؤَخِّرُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ))([140]).64- “Yaa Rabbi waan ani hojjadhee dabarseefi booda aanse, waan ani iccitiifi mullisee hojjadhe, waan ani daangaa tareefi waan ati qofti narraa beektu naaf araarami. Situ dura buusa; sumatu booda aansas. Dhugaan gabbaramaan si malee hin jiru.”[141]59-(5) ((اللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَى ذِكْرِكَ، وَشُكْرِكَ، وَحُسْنِ عِبادَتِكَ))([142])65- “Yaa Rabbi si yaadachuu, si galateeffachuufi ibaadaa kee gaaromsuu keessatti na gargaari.”[143]60-(6) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْبُخْلِ، وَأَعوذُ بِكَ مِنَ الْجُبْنِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ أَنْ أُرَدَّ إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الدُّنْيَا وَعَذَابِ الْقَبْرِ))([144]).66- “Yaa Rabbi ani doynummaa irraa sittin maganfadha. Lunnummaa irraas sittin maganfadha. Umurii isa gadi kufaatti deebifamuu irraas sittin maganfadha. Mokkoroo addunyaafi adabbii qabrii irraas sittin maganfadha.”[145]61-(7) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْجَنَّةَ وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ النَّارِ))([146]).67- “Yaa Rabbi ani jannata si kadheen ibidda irraa sitti maganfadha.”[147]62-(8) ((اللَّهُمَّ بِعِلْمِكَ الغَيْبَ وَقُدْرَتِكَ عَلَى الْخَلقِ أَحْيِنِي مَا عَلِمْتَ الْحَيَاةَ خَيْراً لِي، وَتَوَفَّنِي إِذَا عَلِمْتَ الْوَفَاةَ خَيْراً لِي، اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَشْيَتَكَ فِي الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ، وَأَسْأَلُكَ كَلِمَةَ الْحَقِّ فِي الرِّضَا وَالْغَضَبِ، وَأَسْأَلُكَ الْقَصْدَ فِي الْغِنَى وَالْفَقْرِ، وَأَسْأَلُكَ نَعِيماً لاَ يَنْفَدُ، وَأَسْأَلُكَ قُرَّةَ عَيْنٍ لاَ تَنْقَطِعُ، وَأَسْأَلُكَ الرِّضَا بَعْدَ الْقَضَاءِ، وَأَسْــــأَلُكَ بَرْدَ الْعَيْشِ بَعْدَ الْمَوْتِ، وَأَسْأَلُكَ لَذَّةَ النَّظَرِ إِلَى وَجْهِكَ، وَالشَّوْقَ إِلَى لِقائِكَ فِي غَيرِ ضَرَّاءَ مُضِرَّةٍ، وَلاَ فِتْنَةٍ مُضِلَّةٍ، اللَّهُمَّ زَيِّنَا بِزِينَةِ الإِيمَانِ، وَاجْعَلْنَا هُدَاةً مُهْتَدِينَ))([148]).68- “Yaa Rabbi beekumsa kee fagootiifi dandeettii kee uumama irratti qabduun waan jireenyi anaaf gaarii ta’uu beektuun na jiraachisii yeroo duuti anaaf gaarii ta’uu beektutti na ajjeesi. Yaa Rabbi ani fagoofi dhihootti si sodaachuun si kadha. Yeroo jaalalaafi dallansuus haqa dubbachuun si kadha. Durummaafi hiyyummaa keessattis giddu gala ta’uun si kadha. Qananii hin dhumnes sin kadha. Gammachuu ijaa kan hin cinnes sin kadha. Murtii booda jaalalan si kadha. Du’a booda jireenya gaariin si kadha. Gara fuula keetii ilaaluu mi’eeffachuufi, rakkoon na miidhuufi mokkoroon na jallisu dhibamuu waliin [du’ee] si qunnamuuf hawwuun si kadha. Yaa Rabbi faaya iimaanaatiin nu bareechii qajeeloo qajeelchoo nu taasisi.”[149] 63-(9) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ يَا أَللَّهُ بِأَنَّكَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِي لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يولَدْ، وَلَمْ يَكنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ، أَنْ تَغْفِرَ لِي ذُنُوبِي إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِّيمُ))([150]).69- “Yaa Allaah ani ‘Ati tokkicha hirkoo hundaa, kan hin dhalleefi hin dhalanne, wanti tokkollee fakkaataa Isaaf hin taane’ ta’uu keetiinin yakka kiyya cufa naaf araaramuu si kadha. Situ araaramaa mararfataadha waan taateef.”[151]64-(10) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِأَنَّ لَكَ الْحَمْدَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ وَحْدَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ، الْمَنَّانُ، يَا بَدِيعَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ يَا ذَا الْجَلاَلِ وَالْإِكْرَامِ، يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْجَنَّةَ وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ النَّارِ))([152]).70- “Yaa Rabbi ani “faaruun kan kee ta’uudhaan, dhugaan gabbaramaan si malee hin jiru ati tokkicha hiriyaa hin qabne, tola oolaa ta’uu keetiin’ yaa Rabbii uumaa samiifi dachii! Abbaa guddinaafi kabajaa! Yaa jiraataa waan hunda to’ataa! Ani jannatan si kadha ibidda irraa sittin maganfadha.”[153]65-(11) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِأَنَّي أَشْهَدُ أَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِي لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ)) ([154]).71- “Yaa Rabbi ani ‘Ati Allaah dhugaan gabbaramaan si malee hin jirre, ati tokkicha hirkoo waa hundaa kan hin dhalleefi hin dhalanne, wanti tokkollee isaaf fakkaataa hin taane ragaa bahuudhaanin’ si kadha.”[155]25 ــ الأَذْكَارُ بَعْدَ السَّلاَمِ مِنَ الصَّــلاَةِ 26. 32.     Zikrii yeroo salaata irraa salaamtaa bahanii66-(1) ((أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ (ثَلاَثَاً) اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلاَمُ، وَمِنْكَ السَّلاَمُ، تَبَارَكْتَ يَا ذَا الْجَلاَلِ وَالْإِكْرَامِ))([156]).72- “Yaa Allaah naaf araarami” si’a sadii jedha. Ergasii “yaa Rabbi situ nagaadha. Nageenyi si biraa argamas. Yaa abbaa guddinaafi kabajaa khayriin kee baay’ateera.”[157]67-(2) ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ [ثلاثاً]، اللَّهُمَّ لاَ مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ، وَلاَ مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلاَ يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الجَدُّ))([158]).73- “Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Inni tokkicha hiriyaa hin qabneedha. Mootummaan kan isaati. Faaruunis kan Isaati. Inni waan hundaa danda’aadha. Yaa Rabbi waan ati kennite dhorgataan hin jiru. Waan ati dhorgatte immoo kennaan hin jiru. Abbaa qabeenyaa adabbii kee irraa qabeenyi isaa hin fayyadu.”[159]68-(3) ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ. لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ، وَلاَ نَعْبُدُ إِلاَّ إِيَّاهُ, لَهُ النِّعْمَةُ وَلَهُ الْفَضْلُ وَلَهُ الثَّنَاءُ الْحَسَنُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الكَافِرُونَ))([160]).74- “Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Inni tokkicha hiriyaa hin qabneedha. Mootummaan kan isaati. Faaruunis kan Isaati. Inni waan hunda irratti danda’aadha. Tooftaafi humni Rabbiin biraa malee hin argamu. Dhugaan gabbaramaan Allaah malee hin jiru. Isa malee hin gabbarru. Qananiin kan isaati. Tollis kan Isaati. Faaruun gaariinis kan isaati. Dhugaan gabbaramaan Isa malee hin jiru. Odoma kaafiroonni jibbanuu keessaan qulqulleessaa [kana ragaa baana].”[161]69-(4) ((سُبْحَانَ اللَّهِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ، وَاللَّهُ أَكْبَرُ (ثلاثاً وثلاثين) لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ))([162]).75- “Rabbiin qulqullina [isaan malu qulqullaa’e]; Faaruun kan Rabbiiti. Rabbiin waan hundarra guddate.” Si’a soddomii sadii jedha. “Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Inni tokkicha hiriyaa hin qabneedha. Mootummaan kan isaati. Faaruunis kan Isaati. Inni waan hundaa danda’aadha.”[163]76- “Maqaa Rabbii Akkaan Mararfataa Akkaan Rahmata Godhaa Ta’eetiin. Jedhi: "Inni Allaah (gabbaramaa dhugaa) tokkicha. Allaahn hirkoo waa hundaati. Hin dhalle hin dhalannes. Wanti tokkollee fakkaataa Isaaf hin taane.” Maqaa Rabbii Akkaan Mararfataa Akkaan Rahmata Godhaa Ta’eetiin. Jedhi: "Gooftaa bariittin maganfadha. Hamtuu waan Inni uumee irraa, Hamtuu dukkanaa yeroo dukkanaa’e irraas, Hamtuu guduunfaa keessatti tuftu irraas, Hamtuu haasidii yeroo inni hassadu (waanyu) irraas (Rabbittin maganfadha jedhi).” Maqaa Rabbii Akkaan Mararfataa Akkaan Rahmata Godhaa Ta’eetiin. Jedhi: "Gooftaa namaattin maganfadha. Mootii namaatti, Gabbaramaa namaatti, Hamtuu waswaasii dhokatuufi mul’atuu[164] irraa, Isa qoma namaa keessa waswaasu irraa, Jinniifi nama irraa kan ta’e (irraan maganfadha).”[165]آية الكرسي77- “Rabbiin Isa malee haqaan gabbaramaan hin jiru. Inni jiraataadha; waan hundaan dhaabbataadha. Mugaatiis ta’ee hirribni Isa hin qabatu. Wanti samii keessa jiruufi wanti dachii keessa jiru hundi kan Isaati. Inni hayyama Isaatiin ala Isa biratti araarsu eenyuma? Waan fuuldura isaaniitiifi waan duuba isaaniis ni beeka. Beekumsa Isaa irraas waan Inni fedhetti malee hin marsanu. Kursiin Isaa samiifi dachii irra bal’ateera. Isaan lamaan tiksuun Isa hin dadhabsiisu. Inni ol ta’aa, guddaadha.”[166] Salaata hunda booda jedhama.72-(7) ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ)) عَشْرَ مَرّاتٍ بَعْدَ صَلاةِ78- “Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Inni tokkicha hiriyaa hin qabneedha. Mootummaan kan Isaati. Faaruunis kan Isaati. Ni jiraachisa ni ajjeesas. Inni waan hunda irratti danda’aadha.” Booda salaata Maghribaafi Subhii si’a kudhan jedhama.[167]73-(8) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ عِلْماً نافِعاً، وَرِزْقاً طَيِّباً، وَعَمَلاً مُتَقَبَّلاً)) بَعْدَ السّلامِ مِنْ صَلاَةِ الفَجْرِ([168]).79- “Yaa Rabbi ani beekumsa fayyadu, soorata gaariifi hojii qeebalamaan si kadha.” Booda salaata Maghribaa irraa salaamtaa bahee jedha.[169]26 ــ دُعَاءُ صَلاَةِ الاسْتِخَارَةِ 27. 33.     Du’aa’ii salaata Istikhaaraa[170]74- قَالَ جَابرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: كَانَ رسُولُ اللَّهِ × يُعَلِّمُنَا الاسْتِخَارَةَ فِي الْأُمُورِ كُلِّهَا كَمَا يُعَلِّمُنَا السُّورَةَ مِنَ الْقُرْآنِ، يَقُولُ: ((إِذَا هَمَّ أَحَدُكُمْ بِالْأَمْرِ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ مِنْ غَيْرِ الْفَرِيضَةِ، ثُمَّ لْيَقُلْ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِعِلْمِكَ، وَأَسْتَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ، وَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ العَظِيمِ؛ فَإِنَّكَ تَقْدِرُ وَلاَ أَقْدِرُ، وَتَعْلَمُ وَلاَ أَعْلَمُ، وَأَنْتَ عَلاَّمُ الغُيُوبِ، اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأمْرَ - وَيُسَمِّي حَاجَتَهُ - خَيْرٌ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْرِي – أَوْ قَالَ: عَاجِلِهِ وَآجِلِهِ - فَاقْدُرْهُ لِي وَيَسِّرْهُ لِي ثمَّ بَارِكْ لِي فِيهِ، وَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الْأَمْرَ شَرٌّ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْرِي – أَوْ قَالَ: عَاجِلِهِ وَآجِلِهِ – فَاصْرِفْهُ عَنِّي وَاصْرِفْنِي عَنْهُ وَاقْدُرْ لِيَ الْخَيْرَ حَيْثُ كَانَ، ثُمَّ أَرْضِنِي بِهِ))([171]).وَمَا نَدِمَ مَنِ اسْتَخَارَ الْخَالِقَ، وَشَاوَرَ الْمَخْلُوقِينَ الْمُؤْمِنِينَ وَتَثَبَّتَ فِي أَمْرِهِ، اية80- Jaabir bin Abdullaah (ra) ni jedhe: Ergamaan Rabbii (saw) akka suuraa Qur'aanaa nu barsiisanutti waan hunda keessattuu istikhaaraa (filannoo kadhachuu) nu barsiisu turan. Ni jedhan: “tokkoon keessan yeroo dhimmi wahii isa yaachise salaata waajibaatiin ala raka’aa lama haa salaatu. Ergasii haa jedhu: ‘yaa Rabbi ani beekumsa keetiinin si filachiifadha. Dandeettii keetiinin dandeettii si kadha. Tola kee guddaa irraas sin kadha. Ati ni dandeessa ani hin danda’u. Ati ni beekta ani hin beeku. Ati beekaa fagooti. Yaa Rabbi yoo dhimmi kun, maqaa dhahee, naaf amantii kiyya keessatti, jiruufi booda kiyya keessatti gaarii ta’e isa naaf murteessii naaf laaffisi. Ergasii barakaa keessa naaf kaa’i. Yoo wanti kun amantii kiyya, jireenya kiyyaafi booda kiyyaaf hamaa ta’uu kan beektu ta’e isa narraa deebisii anas isarraa deebisi. Bakkuma jirutti toltuu naaf murteessi. Ergasii isaan na jaaladhu.”[172]Namni Rabbiin filachiifatee, mu’umintoota maryachiisee dhimma isaa mirkaneeffate hin gaabbu. Rabbiin ol ta'e ni jedhe: “dhimmicha keessatti isaan mariyachiisi. Yeroo murteeffatte Rabbirratti hirkadhu.”[173]27 ــ أَذْكَارُ الصَّبَاحِ وَالْمَسَاءِ 28. 34.     Zikriiwwan ganamaafi galgalaaالْحَمْدُ لِلَّهِ وَحْدَهُ، وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى مَنْ لاَ نَبِيَّ بَعْدَهُ([174]).Faaruun kan Rabbii tokkichaati. Rahmanniifi nageenyi, Nabiyyii xumuraa irra haa jiraatu:آية الكرسي  “Shayxaana rahmata Rabbii irraa fageeffamaa ta’e irraa Rabbittin maganfadha: Rabbiin Isa malee haqaan gabbaramaan hin jiru. Inni jiraataadha; waan hundaan dhaabbataadha. Mugaatiis ta’ee hirribni Isa hin qabatu. Wanti samii keessa jiruufi wanti dachii keessa jiru hundi kan Isaati. Inni hayyama Isaatiin ala Isa biratti araarsu eenyuma? Waan fuuldura isaaniitiifi waan duuba isaaniis ni beeka. Beekumsa Isaa irraas waan Inni fedhetti malee hin marsanu. Kursiin Isaa samiifi dachii irra bal’ateera. Isaan lamaan tiksuun Isa hin dadhabsiisu. Inni ol ta’aa, guddaadha.”[175]المعوذات81- “Maqaa Rabbii Akkaan Mararfataa Akkaan Rahmata Godhaa Ta’eetiin. Jedhi: "Inni Allaah (gabbaramaa dhugaa) tokkicha. Allaahn hirkoo waa hundaati. Hin dhalle hin dhalannes. Wanti tokkollee fakkaataa Isaaf hin taane.” Maqaa Rabbii Akkaan Mararfataa Akkaan Rahmata Godhaa Ta’eetiin. Jedhi: "Gooftaa bariittin maganfadha. Hamtuu waan Inni uumee irraa, Hamtuu dukkanaa yeroo dukkanaa’e irraas, Hamtuu guduunfaa keessatti tuftu irraas, Hamtuu haasidii yeroo inni hassadu (waanyu) irraas (Rabbittin maganfadha jedhi).” Maqaa Rabbii Akkaan Mararfataa Akkaan Rahmata Godhaa Ta’eetiin. Jedhi: "Gooftaa namaattin maganfadha. Mootii namaatti, Gabbaramaa namaatti, Hamtuu waswaasii dhokatuufi mul’atuu[176] irraa, Isa qoma namaa keessa waswaasu irraa, Jinniifi nama irraa kan ta’e (irraan maganfadha).” (Hundaawuu si’a sadii qara’a)[177]77-(3) ((أَصْبَحْنَا وَأَصْبَحَ الْمُلْكُ لِلَّهِ([178])، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُوَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، رَبِّ أَسْأَلُكَ خَيْرَ مَا فِي هَذَا الْيَوْمِ وَخَيرَ مَا بَعْدَهُ([179])، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا فِي هَذَا الْيَوْمِ وَشَرِّ مَا بَعْدَهُ، رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْكَسَلِ وَسُوءِ الْكِبَرِ، رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابٍ فِي النَّارِ وَعَذَابٍ فِي الْقَبْرِ))([180]).82- “Nuti bariisifanne. Mootummaanis kan Rabbii ta’ee bule.[181] Faaruun kan Rabbiiti. Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Inni tokkicha hiriyaa hin qabneedha. Mootummaan kan isaati. Faaruunis kan Isaati. Inni waan hunda irratti danda’aadha. Yaa Rabbi ani toltuu guyyaa[182] har’aa keessa jiruufi toltuu booda isaa jiru sin kadha. Sherrii guyyaa harraa keessa jiruufi sherrii booda isaatii jiruu irraa sittin maganfadha. Yaa Rabbi taatiyoo (nuffaa)fi dulluma hamaa irraa sittin maganfadha. Yaa Rabbi adabbii ibidda keessaatiifi adabbii qabrii keessaa irraa sittin maganfadha.”[183]78-(4) ((اللَّهُمَّ بِكَ أَصْبَحْنَا، وَبِكَ أَمْسَيْنَا([184])، وَبِكَ نَحْيَا، وَبِكَ نَمُوتُ وَإِلَيْكَ النُّشُورُ))([185]).83- Yaa Rabbi siin bariisifannee siin dhiisifanne.[186] Siin jiraannee siin duuna. Deebiinis garuma keeti.”[187]79-(5) ((اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، خَلَقْتَنِي وَأَنَا عَبْدُكَ، وَأَنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ، أَبُوءُ([188]) لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ، وَأَبُوءُ بِذَنْبِي فَاغْفِرْ لِي فَإِنَّهُ لاَ يَغْفِرُ الذُّنوبَ إِلاَّ أَنْتَ))([189]).84- “Yaa Rabbi ati gooftaa kiyya. Situ na uumee ani gabricha keeti. Ani hangan danda’een baallamaafi waadaa keerran jira. Hamtun hojjadhe irraa Rabbittin maganfadha. Qananii ati natti oolte nan mirkaneessa. Yakka kiyyas nan amana. Kan yakka araaramu si qofa waan ta’eef naa araarami.”[190]80-(6) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَصْبَحْتُ([191]) أُشْهِدُكَ، وَأُشْهِدُ حَمَلَةَ عَرْشِكَ، وَمَلاَئِكَتِكَ، وَجَمِيعَ خَلْقِكَ، أَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ وَحْدَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ، وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَرَسُولُكَ)) (أربعَ مَرَّاتٍ)([192]).85- Yaa Rabbi ani si ragaa taasifataa, baattota Arshii keetii, maleykota keetiifi uumama kee hunda akka ati Allaah taate, si malee haqaan kan gabbaramu akka hin jirre, tokkicha hiriyaa hin qabneefi Muhammad gabricha keetiifi ergamaa kee ta’uu ragaa baasifataan bariisifadhe.[193]” (si’a afur jedha).[194]81-(7) ((اللَّهُمَّ مَا أَصْبَحَ بِي([195]) مِنْ نِعْمَةٍ أَوْ بِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ فَمِنْكَ وَحْدَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ، فَلَكَ الْحَمْدُ وَلَكَ الشُّكْرُ))([196]).86- Yaa Rabbi qananii irraa wanti ana yookiin uumama kee irraa nama tokko waliin bule[197] sima qofa biraayyi. Ati tokkicha hiriyaa hin qabneedha. Faaruun keeti; galannis kan keeti.”[198]82-(8) ((اللَّهُمَّ عَافِنِي فِي بَدَنِي، اللَّهُمَّ عَافِنِي فِي سَمْعِي، اللَّهُمَّ عَافِنِي فِي بَصَرِي،لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ. اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْكُفْرِ، وَالفَقْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ القَبْرِ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ)) (ثلاثَ مرَّاتٍ)([199]).87- Yaa Rabbi qaama kiyya keessatti nagaa naa godhi. Yaa Rabbi dhageettii kiyya keessatti nagaa na godhi. Yaa Rabbi agartuu kiyya keessatti nagaa na godhi. Dhugaan gabbaramaan si malee hin jiru. Yaa Rabbi ani kufriifi hiyyummaa irraa sittin maganfadha. Adabbii qabrii irraas sittin maganfadha. Dhugaan gabbaramaan si malee hin jiru.” (si’a sadii jedha).[200]83-(9) ((حَسْبِيَ اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ عَلَيهِ تَوَكَّلتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ)) (سَبْعَ مَرّاتٍ)([201]).88- “Gahaan kiyya Allaahdha. Dhugaan gabbaramaan Isa malee hin jiru. Isarratti hirkadheera. Inni abbaa arshii guddaati.”(si’a torba jedha).[202]84-(10) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْعَفْوَ وَالْعَافِيَةَ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ، اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْعَفْوَ وَالْعَافِيَةَ: فِي دِينِي وَدُنْيَايَ وَأَهْلِي، وَمَالِي، اللَّهُمَّ اسْتُرْ عَوْرَاتِي، وَآمِنْ رَوْعَاتِي، اللَّهُمَّ احْفَظْنِي مِنْ بَينِ يَدَيَّ، وَمِنْ خَلْفِي، وَعَنْ يَمِينِي، وَعَنْ شِمَالِي، وَمِنْ فَوْقِي، وَأَعُوذُ بِعَظَمَتِكَ أَنْ أُغْتَالَ مِنْ تَحْتِي))([203]).89- Yaa Rabbi ani addunyaafi aakhiraatti dhiifamaafi nageenyan si kadha. Yaa Rabbi ani amantii, addunyaa, maatiifi qabeenya kiyya keessatti dhiifamaafi nageenyan si kadha. Yaa Rabbi qaama kiyyas naa satari. Sodaa irraas nagaa na godhi. Yaa Rabbi fuuldura kiyyaan, duuba kiyyaan, mirga kiyyaan, bitaa kiyyaafi gubbaa kiyyaan na tiksi. Jala kiyyaan gadi liqimfamuu irraas sittin maganfadha.”[204]85-(11) ((اللَّهُمَّ عَالِمَ الغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَاطِرَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ، رَبَّ كُلِّ شَيْءٍ وَمَلِيكَهُ، أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ نَفْسِي، وَمِنْ شَرِّ الشَّيْطانِ وَشِرْكِهِ، وَأَنْ أَقْتَرِفَ عَلَى نَفْسِي سُوءاً، أَوْ أَجُرَّهُ إِلَى مُسْلِمٍ))([205]).90- Yaa Rabbii beekaa fagoofi dhihoo! Uumaa samiifi dachii! Gooftaa waa hundaafi horataa isaa kan taate! ‘Dhugaan gabbaramaan si malee hin jiruu’ ragaan baha. Hamtuu lubbuu kiyyaa, hamtuu shayxaanaafi shirkii isaa irraa sittin maganfadha. Akkasumas lubbuu koo irratti hamtuu hojjachuu yookiin Muslima kamittuu harkisuu irraa sittin maganfadha.”[206]86-(12) ((بِسْمِ اللَّهِ الَّذِي لاَ يَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَيْءٌ فِي الْأَرْضِ وَلاَ فِي السّمَاءِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ)) (ثلاثَ مرَّاتٍ)([207]).91- Maqaa Rabbii isa wanti tokkollee samiifi dachii keessatti maqaa Isaa waliin hin miineetiin. Inni argaa beekaadha.” (si’a sadii jedha).[208]87-(13) ((رَضِيتُ بِاللَّهِ رَبَّاً، وَبِالْإِسْلاَمِ دِيناً، وَبِمُحَمَّدٍ × نَبِيّاً)) (ثلاثَ مرَّاتٍ)([209]).92- Rabbiin gabbaramaa ta’uu, Islaamni amantii kiyya ta’uufi Muhammad (saw) Nabiyyii naaf ta’uu jaaladheera.” (si’a sadii jedha).[210]88-(14) ((يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ بِرَحْمَتِكَ أَسْتَغيثُ أَصْلِحْ لِي شَأْنِيَ كُلَّهُ وَلاَ تَكِلْنِي إِلَى نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ))([211]).93- Yaa Rabbii jiraataa waan hunda to’ataa! Rahmata keen birmachiifadha. Dhimma kiyya hunda naaf tolchi. Milluu ijaa tokkollee gara lubbuu kiyyaatti na hin hirkisin.”[212]89-(15) ((أَصْبَحْنَا وَأَصْبَحَ الْمُلْكُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ([213])، اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَ هَذَا اليَوْمِ([214]): فَتْحَهُ، وَنَصْرَهُ، وَنورَهُ، وَبَرَكَتَهُ، وَهُدَاهُ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا فِيهِ وَشَرِّ مَا بَعْدَهُ))([215]).94- Bariisifanne[216]. Mootummaanis kan Rabbii mootii aalamaa ta’ee bariisifate. Yaa Rabbi ani khayrii guyyaa kanaan si kadha: injifannoo isaa, tumsa isaa, ifaa isaa, barakaa isaafi qajeeluma isaa. Sherrii isa keessa jiruufi sherrii booda isaa jiru irraa sittin maganfadha.”[217]90-(16) ((أَصْبَحْنا عَلَى فِطْرَةِ الْإِسْلاَمِ([218])، وَعَلَى كَلِمَةِ الْإِخْلاَصِ، وَعَلَى دِينِ نَبِيِّنَا مُحَمَّدٍ ﷺ‬، وَعَلَى مِلَّةِ أَبِينَا إِبْرَاهِيمَ، حَنِيفاً مُسْلِماً وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشرِكِينَ))([219]).95- Uumama Islaamaa irratti, jecha ikhlaasaa irratti, amantii Nabiyyii keenya muhammad irrattiifi karaa abbaa keenyaa Ibraahiim irratti Muslima sirrii taanee bariisifanne[220]. Ibraahiim mushrika irraa hin taane.”[221]91-(17) ((سُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ)) (مائة مرَّةٍ)([222]).96- “Faaruu isaa waliinin qulqullina Rabbiin malu [isa qulqulleessa].” (si’a dhibba jedha).[223]92-(18) ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ)) (عشرَ مرَّات)([224])، أَوْ (مرَّةً واحدةً عندَ الكَسَلِ)([225]).97- Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Inni tokkicha hiriyaa hin qabneedha. Mootummaan kan isaati. Faaruunis kan Isaati. Inni waan hunda irratti danda’aadha.” (si’a kudhan[226] jedha yeroo dadhabbii tokkicha[227] jedha).93-(19) ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ، وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ)) (مائةَ مرَّةٍ إذا أصبحَ)([228]).98- Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Inni tokkicha hiriyaa hin qabneedha. Mootummaan kan isaati. Faaruunis kan Isaati. Inni waan hunda irratti danda’aadha.” (Ganama si’a dhibba jedha).[229]94-(20) ((سُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ: عَدَدَ خَلْقِهِ، وَرِضَا نَفْسِهِ، وَزِنَةَ عَرْشِهِ، وَمِدَادَ كَلِمَاتِهِ)) (ثلاثَ مرَّاتٍ إذا أصبحَ)([230]).99- Faaruu isaa waliin qulqullina Rabbiin malun [isa qulqulleessa]: hanga baay’ina uumama isaatiin, hanga jaalala lubbuu isaatiin, hanga madaala arshii isaatiifi maddii barreeffama jecha isaatiin.” (Ganama si’a sadii jedha).[231]95-(21) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ عِلْماً نَافِعاً، وَرِزْقاً طَيِّباً، وَعَمَلاً مُتَقَبَّلاً)) (إذا أصبحَ)([232]).100-  Yaa Rabbi ani barumsa fayyadu, soorata gaariifi hojii qeebalamtuun si kadha.” (Ganama)[233]96-(22) ((أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ)) (مِائَةَ101-  Araaraman Rabbiin kadha. Badii irraas gara Isaattin deebi’a.” (Guyyaatti si’a dhibba jedhe)[234]97-(23) ((أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ)) (ثلاثَ مرَّاتٍ إذا أمسى)([235]).102-  Hamtuu waan inni uumee irraa jecha Rabbii guutuuttin maganfadha.” (Galgala si’a sadii)[236]98-(24) ((اللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ عَلَى نَبَيِّنَا مُحَمَّدٍ)) (عشرَ مرَّاتٍ)([237]).103-  Yaa Rabbi rahmataafi nageenya Nabiyyii keenya Muhammad irratti buusi.” (si’a kudhan)[238] 28 ــ أَذْكَارُ النَّوْمِ 29. 35.     Zikriiwwan hirribaaيجمع كفيهاية الكرسي\\امن الرسول 104- Harka isaa lamaan walitti qabee isaan keessatti qara’ee afuufa: “Maqaa Rabbii Akkaan Mararfataa Akkaan Rahmata Godhaa Ta’eetiin. Jedhi: "Inni Allaah (gabbaramaa dhugaa) tokkicha. Allaahn hirkoo waa hundaati. Hin dhalle hin dhalannes. Wanti tokkollee fakkaataa Isaaf hin taane.” Maqaa Rabbii Akkaan Mararfataa Akkaan Rahmata Godhaa Ta’eetiin. Jedhi: "Gooftaa bariittin maganfadha. Hamtuu waan Inni uumee irraa, Hamtuu dukkanaa yeroo dukkanaa’e irraas, Hamtuu guduunfaa keessatti tuftu irraas, Hamtuu haasidii yeroo inni hassadu (waanyu) irraas (Rabbittin maganfadha jedhi).” Maqaa Rabbii Akkaan Mararfataa Akkaan Rahmata Godhaa Ta’eetiin. Jedhi: "Gooftaa namaattin maganfadha. Mootii namaatti, Gabbaramaa namaatti, Hamtuu waswaasii dhokatuufi mul’atuu[239] irraa, Isa qoma namaa keessa waswaasu irraa, Jinniifi nama irraa kan ta’e (irraan maganfadha).” (Hundaawuu si’a sadii qara’a)[240]105-  “Rabbiin Isa malee haqaan gabbaramaan hin jiru. Inni jiraataadha; waan hundaan dhaabbataadha. Mugaatiis ta’ee hirribni Isa hin qabatu. Wanti samii keessa jiruufi wanti dachii keessa jiru hundi kan Isaati. Inni hayyama Isaatiin ala Isa biratti araarsu eenyuma? Waan fuuldura isaaniitiifi waan duuba isaaniis ni beeka. Beekumsa Isaa irraas waan Inni fedhetti malee hin marsanu. Kursiin Isaa samiifi dachii irra bal’ateera. Isaan lamaan tiksuun Isa hin dadhabsiisu. Inni ol ta’aa, guddaadha.”[241]امن الرسول 106- Ergamichi waan Gooftaa isaa irraa gara isaatti buufametti amaneera; mu’uminoonnis amananiiru. Hundumtuu Rabbitti, malaa’ikoota Isaatti, kitaabota Isaafi ergamoota Isaatti amananiiru.[242] "Nuti ergamoota Isaa irraa tokkollee adda hin baafnu" [jedhan]. "Nuti dhageenye; ajajamnes. Gooftaa keenya! Araarama kee [barbaanna]. Deebiinis garuma keeti" jedhan.Rabbiin lubbuu tokkollee dandeettii isheetiin ala hin dirqisiisu. [Toltuu irraa] wanti isheen carraaqqate isheedhumaafi; [hamtuu irraa] wanti isheen carraaqqattes ishee irratti ta’a. "Gooftaa keenya! Yoo daganne yookiin dogoggorre nu hin qabin. Gooftaa keenya! Ba’aa guddaa akka warra nuun duraa irratti baachifte nurratti hin baachisin. Gooftaa keenya! Waan isatti dandeettiin nuuf hin jirre nu hin baachisin. Irras nuuf dabri; nuuf araarami. Rahmatas nuuf godhi. Ati gargaaraa keenya. Ummata kaafirootaa irrattis nuuf tumsi.”[243]102-(4) ((بِاسْمِكَ([244]) رَبِّي وَضَعْتُ جَنْبِي، وَبِكَ أَرْفَعُهُ، فَإِن أَمْسَكْتَ نَفْسِي فارْحَمْهَا، وَإِنْ أَرْسَلْتَهَا فَاحْفَظْهَا، بِمَا تَحْفَظُ بِهِ عِبَادَكَ الصَّالِحِينَ))([245]).107-  “Yaa Rabbi maqaa keetiinin cinaacha kiyya keeyyadhe. Siinin ol kaasa. Yoo lubbuu kiyya fuuteef ishee mararfadhu. Yoo ishee deebiftee ergiteef waan gabroottan kee gaggaarii tiksituun ishee tiksi.”103-(5) ((اللَّهُمَّ إِنَّكَ خَلَقْتَ نَفْسِي وَأَنْتَ تَوَفَّاهَا، لَكَ مَمَاتُهَا وَمَحْياهَا، إِنْ أَحْيَيْتَهَا فَاحْفَظْهَا، وَإِنْ أَمَتَّهَا فَاغْفِرْ لَهَا. اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ العَافِيَةَ))([246]).108-  Yaa Rabbi ati lubbuu kiyya uumteetta. Situ ishee ajjeesa. Duutiifi jireenyi ishee kan keeti. Yoo ishee jiraachifteef ishee tiksi. Yoo ishee ajjeefteef isheef araarami. Yaa Rabbi ani nageenyan si kadha.”[247]104-(6) ((اللَّهُمَّ قِنِي([248]) عَذَابَكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبَادَكَ))([249]).109-  Yaa Rabbi guyyaa gabroottan kee kaaftu ibidda kee irraa na tiksi.” (si’a sadii)[250]105-(7) ((بِاسْمِكَ اللَّهُمَّ أَمُوتُ وَأَحْيَا))([251]).110-  Yaa Rabbi maqaa keetiinin du’a; isaanin jiraadhas.”[252]106-(8) ((سُبْحَانَ اللَّهِ (ثلاثاً وثلاثين) وَالْحَمْدُ لِلَّهِ (ثلاثاً وثلاثين) وَاللَّهُ أَكْبَرُ (أربعاً وثلاثينَ)))([253]).111-  Rabbiin qulqullina isaan malu qulqullaa’e. Faaruun kan Rabbiiti.” (si’a soddomii sadii) “Rabbiin hundarra guddaadha.” (si’a soddomii afur).[254] 107-(9) ((اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَوَاتِ السَّبْعِ وَرَبَّ الأَرْضِ، وَرَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، رَبَّنَا وَرَبَّ كُلِّ شَيْءٍ، فَالِقَ الْحَبِّ وَالنَّوَى، وَمُنْزِلَ التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ، وَالْفُرْقَانِ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ كُلِّ شَيْءٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهِ. اللَّهُمَّ أَنْتَ الأَوَّلُ فَلَيْسَ قَبْلَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الآخِرُ فَلَيسَ بَعْدَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَيْسَ فَوْقَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الْبَاطِنُ فَلَيْسَ دُونَكَ شَيْءٌ، اقْضِ عَنَّا الدَّيْنَ وَأَغْنِنَا مِنَ الْفَقْرِ))([255]).112-  Yaa Allaah gooftaa samii torbaniifi gooftaa arshii guddaa, gooftaa keenyaafi gooftaa waa hundaa, yaa Rabbii keenyaafi Rabbii waa hundaa! Biqilchaa midhaaniifi nakhlii! Yaa buusaa Tawraat, Injiiliifi Furqaan! Sherrii waa hundaa kan ati sammuu isaa qabde irraa sittin maganfadha. Yaa Rabbi ati jalqaba; si dura homaa hin jiru. Ati booda jiraataadha; si booda homaa hin jiru. Ati hundaa oli; gubbaa kee homaa hin jiru. Ati iccitii beekaadha; wanti sirraa dhokatu hin jiru. Hidaa nurraa kaffalii hiyyummaa irraa nu duroomsi.”[256]108-(10) ((الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَطْعَمَنَا وَسَقَانَا، وَكَفَانَا، وَآوَانَا، فَكَمْ مِمَّنْ لاَ كَافِيَ لَهُ وَلاَ مُؤْوِيَ))([257]).113-  Faaruun kan Rabbii isa nu nyaachisee, nu obaasee, nuuf gaheefi nu qubsiiseeti. Meeqaatamatu waan isaaf gahuufi isa qubsiisu hin qabne!”[258]109-(11) ((اللَّهُمَّ عَالِمَ الغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَاطِرَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ، رَبَّ كُلِّ شَيْءٍ وَمَلِيكَهُ، أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ نَفْسِي، وَمِنْ شَرِّ الشَّيْطانِ وَشِرْكِهِ، وَأَنْ أَقْتَرِفَ عَلَى نَفْسِي سُوءاً، أَوْ أَجُرَّهُ إِلَى مُسْلِمٍ))([259]).114-  Yaa Rabbii beekaa fagoofi dhihoo! Uumaa samiifi dachii! Gooftaa waa hundaafi horataa isaa kan taate! ‘Dhugaan gabbaramaan si malee hin jiruu’ ragaan baha. Hamtuu lubbuu kiyyaa, hamtuu shayxaanaafi finyoo (haada) isaa irraa sittin maganfadha. Akkasumas lubbuu koo irratti hamtuu hojjachuu yookiin Muslima kamittuu harkisuu irraa sittin maganfadha.”[260]110-(12) ((يَقْرَأُ ﴿الــم﴾ تَنْزِيلَ السَّجْدَةِ، وَتَبَارَكَ الَّذي بِيَدِهِ الْمُلْكُ))([261]).115-  Suurat Assajdaafi suurat Almulk qara’a.[262]111-(13) ((اللَّهُمَّ([263]) أَسْلَمْتُ نَفْسِي إِلَيْكَ، وَفَوَّضْتُ أَمْرِي إِلَيْكَ، وَوَجَّهْتُ وَجْهِي إِلَيْكَ، وَأَلْجَأْتُ ظَهْرِي إِلَيْكَ، رَغْبَةً وَرَهْبَةً إِلَيْكَ، لاَ مَلْجَأَ وَلاَ مَنْجَا مِنْكَ إِلاَّ إِلَيْكَ، آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذِي أَنْزَلْتَ، وَبِنَبِيِّكَ الَّذِي أَرْسَلْتَ))([264]).116-  Yaa Rabbi lubbuu kiyya sitti kenneera. Dhimma kiyyas gara keetti hirkiseera. Fuula kiyyas gara keetti deebiseera. Dugda kiyyas gara keetti hirkiseera. Rahmata kee kajeelaa adabbii kee sodaataa. Bakki sirraa itti dabaniifi itti bilisa ta’an gara kee malee hin jiru. Kitaaba kee ati buufteefi Nabiyyii kee ati ergitetti amaneera.”[265] 29 ــ الدُّعَاءُ إِذَا تَقَلَّبَ لَيْلاً 30. 36.     Du’aa’ii yeroo hirriba keessa gara galanii112- ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهّارُ، رَبُّ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا الْعَزيزُ الْغَفَّارُ))([266]).117-  Dhugaan gabbaramaan Rabbii tokkicha injifataa malee hin jiru. Inni Rabbii samii, dachiifi waan jidduu isaaniiti. Injifataa araaramaadha.”[267]30 ــ دُعَاءُ الْفَزَعِ فِي النَّوْمِ وَمَنْ بُلِيَ بِالْوَحْشَةِ 31. 37.     Du’aa’ii naasuu hirriba keessaafi nama bineensa wahiitiin rifatee113- ((أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ مِنْ غَضَبِهِ وَعِقَابِهِ، وَشَرِّ عِبَادِهِ، وَمِنْ هَمَزَاتِ الشَّياطِينِ وَأَنْ يَحْضُرُونِ))([268]).118-  Dallansuu Rabbii, adabbii isaa, hamtuu gabroottan isaa, nama maraachisuu shayxaanaafi natti dhufuu irraa jecha Rabbii guutuu ta’ettin maganfadha.”[269]31 ــ مَا يَفْعَلُ مَنْ رَأَى الرُّؤْيَا أَوِ الْحُلْمَ 32.Waan namni abjuu fokkataa arge hojjatu114-(1) ((يَنْفُثُ عَنْ يَسَارِهِ)) (ثلاثاً)([270]).119-  Bitaa isaa irraan yeroo sadii afuufa.[271](2) ((يَسْتَعِيذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيطَانِ وَمِنْ شَرِّ مَا رَأَى)) (ثَلاَثَ مَرَّاتٍ)([272]).Si’a sadii shayxaanaafi hamtuu arge irraa Rabbitti maganfata.[273](3) ((لاَ يُحَدِّثْ بِهَا أَحَداً))([274]).Nama tokkottuu isa hin himu.[275](4) ((يَــتَحَوَّلُ عَنْ جَنْبِهِ الَّذِي كَانَ عَلَيْهِ))([276]).Cinaacha irra ture irraa ni jijjiirrata.[277]115-(5) ((يَقُومُ يُصَلِّي إِنْ أَرَادَ ذَلِكَ))([278]).120-  Yoo fedheef ol ka’ee salaata.[279]32 ــ دُعاءُ قُنُوتِ الوِتْرِ 33. 38.     Du’aa’ii qunuutii witrii116-(1) ((اللَّهُمَّ اهْدِنِي فِيمَنْ هَدَيْتَ، وَعَافِنِي فِيمَنْ عَافَيْتَ، وَتَوَلَّنِي فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ، وَبَارِكْ لِي فِيمَا أَعْطَيْتَ، وَقِنِي شَرَّ مَا قَضَيْتَ؛ فَإِنَّكَ تَقْضِي وَلاَ يُقْضَى عَلَيْكَ، إِنَّهُ لاَ يَذِلُّ مَنْ وَالَيْتَ، [وَلاَ يَعِزُّ مَنْ عَادَيْتَ]، تَبارَكْتَ رَبَّنا وَتَعَالَيْتَ))([280]).121-  Yaa Rabbi warra qajeelchitee wajjin na qajeelchi; warra nagaa gootee wajjin nagaa na godhi; warra jaalalloo godhattee wajjin jaalalloo na godhadhu. Waan kennite keessa barakaa naaf godhi. Hamtuu waan murteessite irraa na tiksi. Ati ni murteessita sirratti hin murteeffamu waan ta'eef. Dubbiin, nama ati jaalalloo godhatte wanti xiqqeessu hin jiru. [Nama ati diina godhatte kan kabaju hin jiru]. Yaa Rabbii keenya tolli kee baay'ateera; ol taateettas."[281]117-(2) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِرِضَاكَ مِنْ سَخَطِكَ، وَبِمُعَافَاتِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ، وَأَعُـــــوذُ بِكَ مِنْكَ، لاَ أُحْصِي ثَنَاءً عَلَيْـكَ، أَنْتَ كَمَا أَثْنَيْتَ عَلَى نَفْسِكَ))([282]).122-  Yaa Rabbi ani dallansuu keerraa jaalala keetti, adabbii kee irraa nageenya keettin maganfadha. Faaruu kee lakkaa’ee hin fixu. Ati akkuma lubbuu kee faarsiteedha.”[283]118-(3) ((اللَّهُمَّ إِيَّاكَ نعْبُدُ، وَلَكَ نُصَلِّي وَنَسْجُدُ، وَإِلَيْكَ نَسْعَى وَنَحْفِدُ، نَرْجُو رَحْمَتَكَ، وَنَخْشَى عَذَابَكَ، إِنَّ عَذَابَكَ بِالكَافِرِينَ مُلْحَقٌ. اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْتَعينُكَ، وَنَسْتَغْفِرُكَ، وَنُثْنِي عَلَيْكَ الْخَيْرَ، وَلاَ نَكْفُرُكَ، وَنُؤْمِنُ بِكَ، وَنَخْضَعُ لَكَ، وَنَخْلَعُ مَنْ يَكْفرُكَ))([284]).123-  Yaa Rabbi si qofa gabbarra. Siif salaannee siif sujuunna. Gara keetti fiigna jaalala keetti ariifanna. Rahmata kee kajeellaa. Adabbii kee sodaanna. Adabbiin kee kaafiroota qunnamaadha. Yaa Rabbi si gargaarsifanna. Araaramas sirra barbaanna. Gaariidhaan si faarsina. Si hin morminu. Sitti amanna siif ajajamna. Nama si mormu irraa ni fagaanna.”[285] 33 ــ الذِّكْرُ عَقِبَ السَّلاَمِ مِنَ الْوِتْرِ 34. 39.     Zikrii yeroo witrii irraa salaamtaa bahanii119- ((سُبْحَانَ المَلِكِ القُدُّوسِ)) ثلاثَ مرَّاتٍ والثَّالِثَةُ يَجْهَرُ بها ويَمُدُّ بها صَوتَهُ يقولُ: [رَبِّ الْمَلاَئِكَةِ وَالرُّوحِ]))([286]).124-  Mootii qulqulluu, qulqullina isaan malun [qulqulleessa]. Si’a sadii jedha. Ishee sadaffaa sagalee ol fuudhee dheeressee jedha. Ergasii “Rabbii maleykaafi Jibriil” jechuu dabala.[287] 34 ــ دُعَاءُ الْهَمِّ وَالْحُزْنِ 35. 40.     Du’aa’ii yaaddoofi gaddaa120-(1) ((اللَّهُمَّ إِنِّي عَبْدُكَ، ابْنُ عَبْدِكَ، ابْنُ أَمَتِكَ، نَاصِيَتِي بِيَدِكَ، مَاضٍ فِيَّ حُكْمُكَ، عَدْلٌ فِيَّ قَضَاؤُكَ، أَسْأَلُكَ بِكُــــلِّ اسْمٍ هُوَ لَكَ، سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ، أَوْ أَنْزَلْتَهُ فِي كِتَابِكَ، أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِكَ، أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِي عِلْمِ الغَيْبِ عِنْدَكَ، أَنْ تَجْعَلَ القُرْآنَ رَبِيعَ قَلْبِي، وَنُورَ صَدْرِي، وَجَلاَءَ حُزْنِي، وَذَهَابَ هَمِّي))([288]).125-  Yaa Rabbi ani gabricha keeti. Ilma gabricha keetiiti. Ilma gabrittii keetiiti. Sammuun kiyya sirka jira. Murtiin kee narratti raawwatamaadha. Murtiin kee anaaf haqa. Maqaa kee hundaa kan ati ittiin of moggaafte, yookiin kitaaba kee keessatti buufte, yookiin uumama kee irraa tokko barsiifte yookiin beekumsa fagoo si bira jiru keessatti filatteenin akka ati Qur'aana boqonnaa qalbii kiyyaa, ifaa qoma kootii, dhabamsiisaa gadda kiyyaatiifi deemsisaa yaaddoo kiyyaa taasiftun Si kadha.”[289] 121-(2) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْهَمِّ وَالْحَزَنِ، وَالْعَجْزِ وَالْكَسَلِ، وَالْبُخْلِ وَالْجُبْنِ، وَضَلَعِ الدَّيْنِ وَغَلَبَةِ الرِّجَالِ))([290]).126-  Yaa Rabbi ani yaaddoofi gadda, dadhabbiifi taatiyoo, doynummaafi luynummaa, hidaan ulfaachuufi namootaan mo’atamuu irraa sittin maganfadha.”[291]35 ــ دُعَـــــــاءُ الْكَـــــرْبِ 36. 41.     Du’aa’ii Yeroo Cinqii122-(1) ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ الْعَظِيمُ الْحَلِيمُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ رَبُّ السَّمَوَاتِ وَرَبُّ الْأَرْضِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيمِ))([292]).127-  Dhugaan gabbaramaan Rabbii guddaa obsaa malee hin jiru. Dhugaan gabbaramaan Rabbii arshii guddaa malee hin jiru. Dhugaan gabbaramaan Rabbii samii, dachiifi Rabbii arshii guddaa malee hin jiru.”[293]123-(2) ((اللَّهُمَّ رَحْمَتَكَ أَرْجُو، فَلاَ تَكِلْنِي إِلَى نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ، وَأَصْلِحْ لِي شَأْنِي كُلَّهُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ))([294])128-  Yaa Rabbi rahmata keen kajeelaa milluu ijaatiif lubbuu kiyyatti na hin hirkisin. Dhimma kiyya hundaa naaf gaaromsi. Dhugaan gabbaramaan si malee hin jiru.”[295]124-(3) ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظّالِمِينَ))([296]).129-  Dhugaan gabbaramaan si malee hin jiru. Sin qulqulleessa. Ani miidhaa raawwattoota irraa ta’eera.”[297]125-(4) ((اللَّهُ اللَّهُ رَبِّي لاَ أُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً))([298]).130-  Allaahn gooftaa kiyya homaa Isatti hin qindeessu.”[299]36 ــ دُعَاءُ لِقَاءِ الْعَدُوِّ وَذِي السُّلْطَانِ 37. 42.     Du’aa’ii yeroo diinaafi abbaa taayitaa qunnaman godhamu126-(1) ((اللَّهُمَّ إِنَّا نَجْعَلُكَ فِي نُحُورِهِم، وَنَعُوذُ بِكَ مِنْ شُرُورِهِمْ))([300]).131-  Yaa Rabbi nuti qoma isaanii keessa si godhanna. Hamtuu isaanii irraa sitti maganfanna.”[301]127-(2) ((اللَّهُمَّ أَنْتَ عَضُدِي، وَأَنْتَ نَصِيرِي، بِكَ أَحُولُ وَبِكَ أَصُولُ، وَبِكَ أُقاتِلُ))([302]).132-  Yaa Rabbi ati irree kooti. Ati gargaaraa kooti. Siinin tooftaa baafadha. Siinin diina injifadha. Siinin diinaan lola.”[303]128-(3) ((حَسْبُنا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ))([304]).133-  Gahaan keenya Rabbii isarratti hirkachuun waa tole!”[305]37 ــ دُعَاءُ مَنْ خَافَ ظُلْمَ السُّلْطَانِ 38. 43.     Du’aa’ii nama miidhaa mootii sodaatee129-(1) ((اللَّهُمَّ ربَّ السَّمَوَاتِ السَّبْعِ، وَرَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، كُنْ لِي جَاراً مِنْ فُلاَنِ بْنِ فُلاَنٍ، وَأَحْزَابِهِ مِنْ خَلاَئِقِكَ، أَنْ يَفْرُطَ عَلَيَّ أَحَدٌ مِنْهُمْ أَوْ يَطْغَى، عَزَّ جَارُكَ، وَجَلَّ ثَنَاؤُكَ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ))([306]).134-  Yaa Allaah gooftaa samii torbanii! Gooftaa arshii guddaa! Abalu ilma abaluufi humnoota isaa, tokkoon isaanii daangaa natti taruu yookiin na miidhuu irraa tiksaa naaf ta’i. Tiksaan kee guddate. Faaruun keetis guddate. Dhugaan gabbaramaan si malee hin jiru.”[307]130-(2) ((اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَعَزُّ مِنْ خَلْقِهِ جَمِيعاً، اللَّهُ أَعَزُّ مِمَّا أَخَافُ وَأَحْذَرُ، أَعُوذُ بِاللَّهِ الَّذِي لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ، الْمُمْسِكِ السَّمَوَاتِ السَّبْعِ أَنْ يَقَعْنَ عَلَى الْأَرْضِ إِلاَّ بِإِذْنِهِ، مِنْ شَرِّ عَبْدِكَ فُلاَنٍ، وَجُنُودِهِ وَأَتْبَاعِهِ وَأَشْيَاعِهِ، مِنْ الْجِنِّ وَالإِنْسِ، اللَّهُمَّ كُنْ لِي جَاراً مِنْ شَرِّهِمْ، جَلَّ ثَنَاؤُكَ وَعَزَّ جَارُكَ، وَتَبَارَكَ اسْمُكَ، وَلاَ إِلَهَ غَيْرُكَ)) (ثلاثَ مرَّاتٍ)([308]).135-  Rabbiin hundarra guddaadha. Rabbiin uumama isaa hundarra guddaadha. Rabbiin waan ani sodaadhu hundarra injifataadha. Rabbii isa dhugaan gabbaramaan isa malee hin jirre, kan akka samiin torban eeyyama isaatiin malee dachii irra hin buune qabettin hamtuu gabricha kee abaluu, loltoota isaa, hordoftootaafi jaalalloo isaa jinniifi namoota irraa ta’an irraa maganfadha. Yaa Rabbi hamtuu isaanii irraa nagaa baasaa naaf ta’i. Faaruun kee guddate; nagaa godhuun keetis guddate. Maqaan kee toltuun isaa baay’ate. Dhugaan gabbaramaan si malee hin jiru.” (si’a sadii)[309]38 ــ الدُّعَاءُ عَلَى الْعَدُوِّ 39. 44.     Du’aa’ii Diina irratti godhamu 131- ((اللَّهُمَّ مُنْزِلَ الْكِتَابِ، سَرِيعَ الْحِسَابِ، اهْزِمِ الأَحْزَابَ، اللَّهُمَّ اهزِمْهُمْ وَزَلْزِلْهُمْ))([310]).136-  Yaa Rabbii buusaa kitaabaa! Qorannoo ariifataa! Garee diinaa bittinneessi. Yaa Rabbi isaan bittinneessii isaan urgufi.”[311]39 ــ مَا يَقُولُ مَنْ خَافَ قَوْماً 40. 45.     Waan namni ummata wahii sodaate jedhu132- ((اللَّهُمَّ اكْفِنِيهِمْ بِمَا شِئْتَ))([312]).137-  Yaa Rabbi waan feeteen isaan narraa gahi.”[313]40 ــ دُعَاءُ مَنْ أَصَابَهُ وَسْوَسَةٌ فِي الإِيمَانِ 41. 46.     Du’aa’ii nama shakkiin iimaana keessatti isa mudatee133-(1) ((يَسْتَعِيذُ بِاللَّهِ))([314]). (2) ((يَنْتَهِي عَمَّا وَسْوَسَ فِيهِ))([315]).134-(3) ((يَقُولُ: ((آمَنْتُ بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ))([316]).135-(4) ((يَقْرَأُ قَوْلَهُ تَعَالَى: ﴿ ﴾))([317]).138-  Rabbitti maganfata.”[318]Waan shakke sana irraa ni dhaabbata.”[319]139-  “Rabbiifi ergamoota isaatti amaneera” jedha.[320]140- Jecha Rabbii kana qara’a: “Inni duruma jira; kan boodaatis; mul’ataadha; dhokataas [argaadha]; Inni waan hunda beekaadha.”[321]41 ــ دُعَاءُ قَضَاءِ الدَّيْنِ 42. 47.     Du’aa’ii hidaa kaffaluu136-(1) ((اللَّهُمَّ اكْفِنِي بِحَلاَلِكَ عَنْ حَرَامِكَ، وَأَغْنِنِي بِفَضْلِكِ عَمَّنْ سِوَاكَ))([322]).141-  Yaa Rabbi halaala keetiin haraama kee irraa na tiksi. Tola keetiin waan si malee jiru irraa of na geessisi.”[323]137-(2) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْهَمِّ وَالْحَزَنِ، وَالْعَجْزِ وَالْكَسَلِ، وَالْبُخْلِ وَالْجُبْنِ، وَضَلَعِ الدَّيْنِ وَغَلَبَةِ الرِّجَالِ))([324]).142-  Yaa Rabbi ani yaaddoofi gadda, dadhabbiifi taatiyoo, doynummaafi lunnummaa, ulfina hidaafi namootaan mo’atamoo irraa sittin maganfadha.”[325]42 ــ دُعَاءُ الوَسْوَسَةِ فِي الصَّلاَةِ وَالْقِرَاءَةِ 43. 48.     Du’aa’ii woswaasii salaataafi Qur'aana keessatti nama mudateef godhamu138- ((أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيطَانِ الرَّجِيمِ، وَاتْفُلْ عَلَى يَسَارِكَ (ثلاثاً)))([326]).143-  Shayxaana abaaramaa irraa Rabbittin maganfadha.” Ergasii gara bitaatti yeroo sadii tufa.[327]43 ــ دُعَاءُ مَنِ اسْتَصْعَبَ عَلَيْهِ أَمْرٌ 44. 49.     Du’aa’ii nama dhimmi wahii itti ulfaate139- ((اللَّهُمَّ لاَ سَهْلَ إِلاَّ مَا جَعَلْتَهُ سَهْلاً، وَأَنْتَ تَجْعَلُ الْحَزْنَ إِذَا شِئْتَ سَهْلاً))([328]).144-  Yaa Rabbi waan ati laaffifte malee laafaan hin jiru. Ati yeroo feete gadda laafaa taasifta.”[329]44 ــ مَا يَقُولُ وَيَفْعَلُ مَنْ أَذْنَبَ ذَنْباً 45. 50.     Waan namni yakka hojjate jedhuufi hojjatu 140- ((مَا مِنْ عَبْدٍ يُذنِبُ ذَنْباً فَيُحْسِنُ الطُّهُورَ، ثُمَّ يَقُومُ فَيُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ يَسْتَغْفِرُ اللَّهَ إِلاَّ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ))([330]).145-  Gabrichi tokko yoo yakka wahii raawwatee wuduu gaaromfatee ergasii dhaabbatee raka’aa lama salaatee sana booda araarama Rabbiin kadhate Rabbiin isaaf araaramu malee hin hafu.”[331]45 ــ دُعَاءُ طَرْدِ الشَّيطَانِ وَوَسَاوِسِهِ 46. 51.     Du’aa’ii shayxaanaafi woswaasii isaa ari’u 141-(1) ((الْاسْتِعَاذَةُ بِاللَّهِ مِنْهُ))([332]).142-(2) ((الْأَذَانُ))([333]).143-(3) ((الْأَذْكَارُ وَقِرَاءَةُ الْقُرْآنِ))([334]).146-  Isarraa Rabbitti maganfachuu.[335]147-  Azaana godhuu.[336]148-  Zikriiwwan gochuufi Qur'aana qara’uu.[337]46 ــ الدُّعَاءُ حِينَمَا يَقَعُ مَا لاَ يَرْضَاهُ أَوْ غُلِبَ عَلَى أَمْرِهِ 47. 52.     Du’aa’ii namni wanti inni hin feene itti argame godhu 144- ((قَدَرُ اللَّهِ وَمَا شَاءَ فَعَلَ))([338]).149-  [Kun] murtii Rabbiiti. Waan fedhe hojjata.”[339]47 ــ تَهْنِئَةُ المَوْلُودِ لَهُ وَجَوَابُهُ 48. 53.     Waan nama daa’imni dhalateef ittiin eebbisaniifi deebii isaa 145- ((بَارَكَ اللَّهُ لَكَ فِي الْمَوْهُوبِ لَكَ، وَشَكَرْتَ الْوَاهِبَ، وَبَلَغَ أَشُدَّهُ، وَرُزِقْتَ بِرَّهُ))([340]). وَيَرُدُّ عَلَيْهِ الْمُهَنَّــــــأُ فَيَقُولُ: ((بَارَكَ اللَّهُ لَكَ وَبَارَكَ عَلَيْكَ، وَجَزَاكَ اللَّهُ خَيْراً، وَرَزَقَكَ اللَّهُ مِثْلَهُ، وَأَجْزَلَ ثَوَابَكَ))([341]).150-  “Waan siif kenname keessa Rabbiin barakaa siif haa kaa’u. Isa siif kenne kan galateeffattu ta’i. Ga’eessuma irras haa ga’u. Toltuu isaas Rabbiin siif haa kennu.” Inni eebbifamu immoo ni jedha: “Rabbiin barakaa siif haa godhu. Barakaa sirras haa godhu. Mindaa toltuu siif haa godhu. Fakkaataa isaa Rabbiin siifis haa kennu. Mindaa kee haa guddisu.”[342]48 ــ ما يُعوَّذُ بِهِ الأَوْلاَدُ 49. 54.     Waan ilmaan ittiin tiksan 146- كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صيُعَوِّذُ الحَسَنَ وَالحُسَينَ  ((أُعِيذُكُمَا بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّةِ مِنْ كُلِّ شَيْطَانٍ وَهَامَّةٍ، وَمِنْ كُلِّ عَيْنٍ لاَمَّةٍ))([343]).151-  Nabiyyiin (saw) Hasaniifi Huseeniin kan armaan gadiitiin tiksu ture: “jecha Rabbii guutuu ta’eenin shayxaanaafi summii ajjeeftu hunda irraa, ija (budaa) hamtuu deddeebitu irraa isin tiksa.”[344]49 ــ الدُّعَاءُ لِلْمَرِيضِ فِي عِيَادَتِهِ 50. 55.     Du’aa’ii yeroo dhukkubsataa gaafatan godhamuuf 147-(1) ((لاَ بأْسَ طَهُورٌ إِنْ شَاءَ اللَّهُ))([345]).148-(2) ((أَسْأَلُ اللَّهَ الْعَظيمَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ أَنْ يَشْفيَكَ)) (سبع مرات)([346]). 152-  Homaa miti; yoo Rabbiin fedhe qulqulleessituudha.”[347]153-  Rabbii guddaa abbaa arshii guddaan si fayyisuu kadha.” (si’a torba jedha)[348]50 ــ فَضْلُ عِيَادَةِ المَرِيضِ 51. 56.     Sadarkaa dhukkubsataa gaafachuu 149- قَالَ النَّبِيُّ ص: ((إِذَا عَادَ الرَّجُلُ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ مَشَى فِي خِرَافَةِ الْجَنَّةِ حَتَّى يَجْلِسَ، فَإِذَا جَلَسَ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَةُ، فَإِنْ كَانَ غُدْوَةً صَلَّى عَلَيْهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ حَتَّى يُمْسِيَ، وَإِنْ كَانَ مَسَاءً صَلَّى عَلَيْهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ حَتَّى يُصْبِحَ))([349]). 154-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “namni tokko yeroo obboleessa isaa Muslimaa gaafate hanga taa’utti fuduraa jannataa funaannachuu keessa deemaa jira. Yeroo taa’e rahmanni isa haguugdi. Yoo ganama ta’eef hanga dhihutti maleykaan kumni torbaatamni rahmata isaaf kadhatti. Yoo galgala ta’e immoo hanga ifutti maleykaan kumni torbaatamni rahmata isaaf kadhatti.”[350]51 ــ دُعَاءُ المَرِيضِ الَّذِي يَئِسَ مِنْ حَيَاتِهِ 52. 57.     Du’aa’ii dhukkubsataa jireenya irraa abdii kutee 150-(1) ((اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي، وَارْحَمْنِي، وَأَلْحِقْنِي بِالرَّفِيقِ الْأَعْلَى))([351]).155-  Yaa Rabbi naaf araarami; na mararfadhu. Hiriyootii ol aanootti na dhaqqabsiisi.”[352] 151-(2) ((جَعَلَ النَّبِيُّ ص عِنْدَ مَوْتِهِ يُدْخِلُ يَدَيْهِ فِي الْمَاءِ فَيَمْسَحُ بِهِمَا وَجْهَهُ، وَيَقُولُ: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ إِنَّ لِلْمَوْتِ سَكَرَاتٍ))([353]). 156-  Nabiyyiin (saw) yeroo du’an harka isaanii bishaan keessa galchanii fuula isaanii ittiin haxaa’anii “dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Duuti dhugumatti machii qaba.”[354]152-(3) ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَاللَّهُ أَكْبَرُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ لَهُ المُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ))([355]).157-  Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Rabbiin guddates. Dhugaan gabbaramaan Rabbii tokkicha malee hin jiru. Dhugaan gabbaramaan Rabbii tokkicha hiriyaa hin qabne malee hin jiru. Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Mootummaan kan Isaati; faaruunis kan isaati. Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Tooftaafi humni Rabbiin biraa malee hin jiru.”[356] 52 ــ تَـلْـــــقِينُ الـمُحْـــــتَضَرِ 53. 58.     Nama duuti itti dhufe laqqansiisuu 153- ((مَنْ كَانَ آخِرُ كَلاَمِهِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ دَخَلَ الْجَنَّةَ))([357]).158-  Namni dhumti haasaa isaa “dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru” jechuu ta’e jannata gala.[358]53 ــ دُعَاءُ مَن أُصِيبَ بِمُصِيبَةٍ 54. 59.     Du’aa’ii nama rakkoon isa mudatee154- ((إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ، اللَّهُمَّ أْجُرْنِي فِي مُصِيبَتِي، وَأَخْلِفْ لِي خَيْرَاً مِنْهَا))([359]).159-  Nuti kan Rabbiiti. Nuti gara Isaa deebi’oodhas. Yaa Rabbi rakkoo kiyya keessatti na mindeessi. Kan isa caalu bakka naaf buusi.”[360]54 ــ الدُّعَاءُ عِنْدَ إِغْمَاضِ المَيِّتِ 55. 60.     Du’aa’ii yeroo ija du’aa gadi qaban jedhamu155- ((اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِفُلاَنٍ (بِاسْمِهِ) وَارْفَعْ دَرَجَتَهُ فِي الْمَهْدِيِّينَ، وَاخْلُفْهُ فِي عَقِبِهِ فِي الْغَابِرِينَ، وَاغْفِرْ لَنَا وَلَهُ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ، وَافْسَحْ لَهُ فِي قَبْرِهِ، وَنَوِّرْ لَهُ فِيهِ))([361]).160-  Yaa Rabbi abaluuf araarami. Sadarkaa isaa qajeeltota keessatti ol kaasi. Booda isaatii warra hafan keessatti bakka buusiif. Yaa Rabbii aalamaa nuufi isaafis araarami. Qabrii isaa keessa isaaf ballisi; keessa isaa isaaf ibsi.”[362] 55 ــ الدُّعَاءُ لِلمَيِّتِ فِي الصَّلاَةِ عَلَيْهِ 56. 61.     Du’aa’ii yeroo janaazaa irratti salaatanuu156-(1) ((اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ وَارْحَمْهُ، وَعَافِهِ، وَاعْفُ عَنْهُ، وَأَكْرِمْ نُزُلَهُ، وَوَسِّعْ مُدْخَلَهُ، وَاغْسِلْهُ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ، وَنَقِّهِ مِنَ الْخَطَايَا كَمَا نَقَّيْتَ الثَّوْبَ الأَبْيَضَ مِنَ الدَّنَسِ، وَأَبْدِلْهُ دَاراً خَيْراً مِنْ دَارِهِ، وَأَهْلاً خَيْراً مِنْ أَهْلِهِ، وَزَوْجَاً خَيْراً مِنْ زَوْجِهِ، وَأَدْخِلْهُ الْجَنَّةَ، وَأَعِذْهُ مِنْ عَذَابِ القَبْرِ [وَعَذَابِ النَّارِ]))([363]).161-  Yaa Rabbi isaaf araarami. Isa mararfadhu. Nagaa isa godhi. Irra dabriif. Qubsuma isaa kabaji. Seensa isaa ballisiif. Bishaan, bishaan qabbanaafi cabbiin isa miici. Akka huccuu adii xurii irraa qulqulleessitetti yakka irraa isa qulqulleessi. Mana mana isaa caalu, maatii maatii isaa caalaniifi niitii niitii isaa caaltu bakka buusiif. Jannata isa seensisi. Adabbii qabriitiifi adabbii ibiddaa irraa isa tiksi.”[364]157-(2) ((اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِحَيِّنَا وَمَيِّتِنَا، وَشَاهِدِنَا وَغَائِبِنَا، وَصَغِيرِنَا وَكَبيرِنَا، وَذَكَرِنَا وَأُنْثَانَا. اللَّهُمَّ مَنْ أَحْيَيْتَهُ مِنَّا فَأَحْيِهِ عَلَى الْإِسْلاَمِ، وَمَنْ تَوَفَّيْتَهُ مِنَّا فَتَوَفَّهُ عَلَى الإِيمَانِ، اللَّهُمَّ لاَ تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ، وَلاَ تُضِلَّنَا بَعْدَهُ))([365]).162-  Yaa Rabbi jiraataafi du’aa keenyaaf, dhihoofi fagoo keenyaaf, xiqqoofi guddaa keenyaaf, dhiiraafi dhalaa keenyaaf araarami. Yaa Rabbi nama nurraa jiraachifte Islaama irratti jiraachisi. Nama nurraa ajjeefte immoo iimaana irratti ajjeesi. Yaa Rabbi mindaa isaa nu hin hongeessin. Booda isaatiis nu hin jallisin.”[366]158-(3) ((اللَّهُمَّ إِنَّ فُلاَنَ بْنَ فُلاَنٍ فِي ذِمَّتِكَ، وَحَبْلِ جِوَارِكَ، فَقِهِ مِنْ فِتْنَةِ الْقَبْرِ، وَعَذَابِ النَّارِ، وَأَنْتَ أَهْلُ الْوَفَاءِ وَالْحَقِّ، فَاغْفِرْ لَهُ وَارْحَمْهُ إِنَّكَ أَنْتَ الغَفُورُ الرَّحِيمُ))([367]).163-  Yaa Rabbi abalu ilma abaluu eegumsa keetiifi waadaa nageenya keetii keessa jira. Mokkkoroo qabriifi adabbii ibiddaa irraa isa tiksi. Ati abbaa waadaa guutuufi haqaati. Isaaf araarami. Isa mararfadhu. Ati simatu araaramaa mararfataadha.”[368] 159-(4) ((اللَّهُمَّ عَبْدُكَ وَابْنُ أَمَتِكَ احْتَاجَ إِلَى رَحْمَتِكَ، وَأَنْتَ غَنِيٌّ عَنْ عَذَابِهِ، إِنْ كَانَ مُحْسِناً فَزِدْ فِي حَسَنَاتِهِ، وَإِنْ كَانَ مُسِيئاً فَتَجَاوَزْ عَنْهُ))([369]). 164-  Yaa Rabbi gabrichi keetiifi ilmi gabrittii keetii rahmata keetti haajomeera. Ati adabbii isaa irraa dureessa. Yoo inni gaarii hojjataa ta’e gaarii isaa dabaliif. Yoo yakkamaa ta’e irra dabriif.”[370]56 ــ الدُّعَاءُ لِلْفَرَطِ فِي الصَّلاةِ عَلَيْهِ 57. 62.     Du’aa’ii ilmoo du’eef godhamu salaata irratti salaatamu keessatti. 160-(1) ((اللَّهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ عَذَابِ القَبْرِ))([371]).وإن قال: ((اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ فَرَطاً وَذُخْراً لِوَالِدَيْهِ، وَشَفِيعاً مُجَاباً، اللَّهُمَّ ثَقِّلْ بِهِ مَوَازِينَهُمَا، وَأَعْظِمْ بِهِ أُجورَهُمَا، وَأَلْحِقْهُ بِصَالِحِ الْمُؤْمِنِينَ، وَاجْعَلْهُ فِي كَفَالَةِ إِبْرَاهِيمَ، وَقِهِ بِرَحْمَتِكَ عَذَابَ الْجَحِيمِ، وَأَبْدِلْهُ دَاراً خَيْراً مِنْ دَارِهِ، وَأَهْلاً خَيْراً مِنْ أَهْلِهِ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِأَسْلاَفِنَا، وَأَفْرَاطِنَا، وَمَنْ سَبَقَنَا بِالْإِيمَانِ)) فَحَسَنٌ([372]).161-(2) ((اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ لَنَا فَرَطاً، وَسَلَفاً، وَأَجْراً))([373]).165-  Yaa Rabbi adabbii qabrii irraa isa tiksi.”[374]Yoo “yaa Rabbi maatii isaatiif dursaafi kuusaa, manguddoo Rabbiin isaaf qeebalu taasisi. Yaa Rabbi madaala isaanii ittiin ulfeessii mindaa isaanii ittiin guddisiif. Mu’uminoota gaariitti isa dhaqqabsiisi. Wabii Ibraahiim keessa isa godhi. Rahmata keetiin adabbii jahannamaa irraa isa tiksi. Mana mana isaa caaluufi maatii maatii isaa caalu bakka buusiif. Yaa Rabbi warra nu durseef araarami. Kan iimaanaan nu dura bu’aniifis” jedhe gaarii ta’a.[375]166-  Yaa Rabbi kan jannata keessatti dursee nu eeguufi mindaa nuuf taasisi.”[376]57 ــ دُعَـــــــاءُ التَّعْــــــــزِيَةِ 58. 63.     Du’aa’ii taaziyaa (gaddaa)162- ((إِنَّ للَّهِ مَا أَخَذَ، وَلَهُ مَا أَعْطَى، وَكُلُّ شَيْءٍ عِنْدَهُ بِأَجَلٍ مُسَمَّى... فَلْتَصْبِرْ وَلْتَحْتَسِبْ))([377]).وَإِنْ قَالَ: ((أَعْظَمَ اللَّهُ أَجْرَكَ، وَأَحْسَنَ عَزَاءَكَ، وَغَفَرَ لِمَيِّتِكَ)) فَحَسَنٌ([378]).167-  Wanti Rabbiin fudhate kan Isaati. Kan Inni kennes kan Isaati. Wanti hunduu Isa biratti baallama beekamaadhaani. … haa obsitu mindaa Rabbirratti haa herreggattu.”[379]Yoo “Rabbiin mindaa kee haa guddisu. Obsa kee siif haa gaaromsu. Du’aa keetiif haa araaramu” jedhe gaariidha.[380]58 ــ الدُّعَاءُ عِنْدَ إِدْخَالِ الميِّتِ الْقَبْرَ 59. 64.     Du’aa’ii yeroo du’aa qabrii galchan godhamu 163- ((بِسْمِ اللَّهِ وَعَلَى سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ))([381]).168-  Maqaa Rabbiitiin; karaa Ergamaa Rabbii (saw) irratti.”[382]59 ــ الدُّعَاءُ بَعْدَ دَفْنِ المَيِّتِ 60. 65.     Du’aa’ii erga du’aa awwaalanii godhamu 164- ((اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، اللَّهُمَّ ثَبِّتْهُ))([383]).169-  Yaa Rabbi araaramiif. Yaa Rabbi gadi isaa dhaabi.”[384] 60 ــ دُعَاءُ زِيَارَةِ الْقُبُورِ 61. 66.     Du’aa’ii yeroo qabrii ziyaaranii165- ((السَّلاَمُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الدِّيَارِ، مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُسْلِمِينَ، وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لاَحِقُونَ، [وَيَرْحَمُ اللَّهُ الْمُسْتَقدِمِينَ مِنَّا وَالْمُسْتأْخِرِينَ] أَسْاَلُ اللَّهَ لَنَا وَلَكُمُ الْعَافِيَةَ))([385]).170-  Yaa warra ganda mu’umintootaafi muslimoota irraa taatan nagaan isin irra haa jiraatu. Nuti yoo Rabbiin fedhe isinitti dhaqqaboodha. Rabbiin nurraa warra durseefis ta’ee kan boodaatiif haa araaramu. Nuufi isiniif nageenyan kadha.”[386]61 ــ دُعَـــــــاءُ الرِّيـــــــــــح 62. 67.     Du’aa’ii yeroo qilleensaa 166-(1) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَهَا، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا))([387]).171-  Yaa Rabbi ani toltuu isheen si kadha. Hamtuu ishee irraa sittin maganfadha.”[388] 167-(2) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَهَا، وَخَيْرَ مَا فِيهَا، وَخَيْرَ مَا أُرْسِلَتْ بِهِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا، وَشَرِّ مَا فِيهَا، وَشَرِّ مَا أُرْسِلَتْ بِهِ))([389]).172-  Yaa Rabbi ani toltuu ishee, toltuu ishee keessa jiruufi toltuu isheen ittiin ergamten si kadha. Hamtuu ishee, hamtuu ishee keessa jiruufi hamtuu isheen ittiin ergamte irraa sittin maganfadha.”[390]62 ــ دُعَـــــاءُ الرَّعْــــــــدِ 63. 68.     Du’aa’ii kakawwee (mandiisuu)168- ((سُبْحَانَ الَّذِي يُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالْمَلاَئِكةُ مِنْ خِيفَتِهِ))([391]).173-  Rabbiin inni kakawween faaruu isaa waliin, maleykaanis sodaa isaatiin isa qulqulleessan qulqullaa’eera.”[392] 63 ــ مِنْ أَدْعِيَةِ الاسْتِسْقَاءِ 64. 69.     Du’aa’ii istisqaa’ii (rooba barbaachaa) 169-(1) ((اللَّهُمَّ اسْقِنَا غَيْثاً مُغِيثاً مَرِيئاً مَرِيعاً، نَافِعاً غَيْرَ ضَارٍّ، عَاجِلاً غَيْرَ آجِلٍ))([393]).174-  Yaa Rabbi bokkaa roobu, gaarii, waa biqilchu, kan fayyadu hin miine, ariifataa kan hin turre nu obaasi.”[394] 170-(2) ((اللَّهُمَّ أَغِثْنَا، اللَّهُمَّ أَغِثْنَا، اللَّهُمَّ أَغِثْنَا))([395]).175-  Yaa Rabbi nuuf roobsi. Yaa Rabbi nuuf roobsi. Yaa Rabbi nuuf roobsi.”[396]171-(3) ((اللَّهُمَّ اسْقِ عِبَادَكَ، وَبَهَائِمَكَ، وَانْشُرْ رَحْمَتَكَ، وَأَحْيِي بَلَدَكَ الْمَيِّتَ))([397]).176-  Yaa Rabbi gabroottan keetiifi bineensota obaasi. Rahmata kee ballisi. Biyya kee du’e fayyisi.”[398]  64 ــ الدُّعَاءُ إِذَا رَأَى المَطَرَ 65. 70.     Du’aa’ii yeroo roobni roobu godhamu 172- ((اللَّهُمَّ صَيِّباً نَافِعاً))([399]).177-  Yaa Rabbi rooba fayyadu [taasisi].”[400]65 ــ الذِّكْرُ بَعْدَ نُزُولِ المَطَرِ 66. 71.     Zikrii booda roobni roobee jedhamu 173- ((مُطِرْنَا بِفَضْلِ اللَّهِ وَرَحْمَتِهِ))([401]).178-  Tola Rabbiitiifi rahmata isaatiin nuuf roobe.”[402]66 ــ مِنْ أَدْعِيَةِ الاسْتِصْحَاءِ 67. 72.     Du’aa’ii rooba sirreessuuf godhamu 174- ((اللَّهُمَّ حَوَالَيْنَا وَلاَ عَلَيْنَا، اللَّهُمَّ عَلَى الآكَامِ وَالظِّرَابِ، وَبُطُونِ الْأَوْدِيَةِ، وَمَنَابِتِ الشَّجَرِ))([403]).179-  Yaa Rabbi naannoo keenyatti roobsi malee nurratti hin roobsin. Yaa Rabbi sibboofi gaara, garaa laggeeniifi hundee biqilootaa irratti godhi.”[404] 67 ــ دُعَاءُ رُؤيَةِ الهِلاَلِ 68. 73.     Du’aa’ii yeroo baatii arganii175- ((اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَيْنَا بِالْأَمْنِ وَالْإِيمَانِ، وَالسَّلاَمَةِ وَالْإِسْلاَمِ، وَالتَّوْفِيقِ لِمَا تُحِبُّ رَبَّنَا وَتَرْضَى، رَبُّنَا وَرَبُّكَ اللَّهُ))([405]).180-  Rabbiin hundarra guddate. Yaa Rabbi nageenyaafi iimaanaan, nageenyaafi Islaamaan, waan ati jaalattuufi feetuuf waffaqamuu waliin nurratti baasi. Rabbiin keenyaafi Rabbiin kee Allaahdha.”[406] 68 ــ الدُّعَاءُ عِنْدَ إِفْطَارِ الصَّائِمِ 69. 74.     Du’aa’ii yeroo fixrii godhamu 176-(1) ((ذَهَبَ الظَّمَأُ وَابْتَلَّتِ العُرُوقُ، وَثَبَتَ الْأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ))([407]).181-  Dheebuun deeme. Hiddi dhiigaa jiidheera. Yoo Rabbiin fedhe mindaanis mirkanaa’eera.”[408] 177-(2) ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ أَنْ تَغْفِرَ لِي))([409]).182-  Yaa Allaah ani rahmata kee kan waan hunda wal gaheenin naaf araaramuu si kadha.”[410] 69 ــ الدُّعَاءُ قَبْلَ الطَّعَامِ 70. 75.     Du’aa’ii nyaata duraa 178-(1) ((إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ طَعَاماً فَلْيَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ، فَإِنْ نَسِيَ فِي أَوَّلِهِ فَلْيَقُلْ بسمِ اللَّهِ فِي أَوَّلِهِ وَآخِرِهِ))([411]).183-  Tokkoon keessan yeroo nyaachuuf ka’e “maqaa Rabbiitiin” haa jedhu. Yoo jalqaba irratti dagate “jalqaba isaatiifi dhuma isaas maqaa Rabbiitiin [eegale]” haa jedhu.179-(2) ((مَنْ أَطْعَمَهُ اللَّهُ الطَّعَامَ فَلْيَقُلْ: اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِيهِ وَأَطْعِمْنَا خَيْراً مِنْهُ، وَمَنْ سَقَاهُ اللَّهُ لَبَناً فَلْيَقُلْ اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِيهِ وَزِدْنَا مِنْهُ))([412]).184-  Namni Rabbiin nyaata wahii isa nyaachise “yaa Rabbi barakaa isa keessa nuuf godhi. Kan isa caalu nu nyaachisi” haa jedhu. Namni Rabbiin aannan isa obaase “yaa Rabbi barakaa isa keessa nuuf kaa’i. Isarraa nuuf dabalis” haa jedhu.[413] 70 ــ الدُّعَاءُ عِنْدَ الْفَرَاغِ مِنَ الطَّعَامِ 71. 76.     Du’aa’ii yeroo nyaata xumuranii 180-(1) ((الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَطْعَمَنِي هَذَا، وَرَزَقَنِيهِ، مِنْ غَيْرِ حَوْلٍ مِنِّي وَلاَ قُوَّةٍ))([414]).185-  Faaruun kan Rabbii kana na nyaachiseeti. Tooftaafi humna na biraa hin ta’iniin isa na soore.”[415] 181-(2) ((الْحَمْدُ لِلَّهِ حَمْداً كَثِيراً طَيِّباً مُبَارَكاً فِيهِ، غَيْرَ [مَكْفِيٍّ وَلاَ ] مُوَدَّعٍ، وَلاَ مُسْتَغْنَىً عَنْهُ رَبَّنَا))([416]).186-  Faaruun kan Rabbiiti. Faaruu baay’ee gaarii barakaa qabu kan irraa of hin geenye, isa hin dhiifneefi irraa hin duroomnen [si faarsa] yaa Rabbii keenya.”[417] 71 ــ دُعَاءُ الضَّيْفِ لِصَاحِبِ الطَّعَامِ 72. 77.     Du’aa’ii keessummaan abbaa nyaataatiif godhu182- ((اللَّهُمَّ بَارِكْ لَهُمْ فِيمَا رَزَقْتَهُم، وَاغْفِرْ لَهُمْ وَارْحَمْهُمْ))([418]).187-  Yaa Rabbi waan isaan soorte keessa barakaa kaa’iif. Isaaniif araaramii isaan mararfadhu.”[419]72 ــ التَّعْرِيضُ بِالدُّعَاءُ لِطَلَبِ الطَّعَامِ أَوِ الشَّرَابِ 73. 78.     Du’aa’ii nama isa obaaseef godhamu 183- ((اللَّهُمَّ أَطْعِمْ مَنْ أَطْعَمَنِي، وَاسْقِ مَنْ سَقَانِي))([420]).188-  Yaa Rabbi nama na nyaachise nyaachisi. Nama na obaases obaasi.”[421]73 ــ الدُّعَاءُ إِذَا أَفْطَرَ عِنْدَ أَهْلِ بَيْت 74. 79.     Du’aa’ii maatii biratti faxiraniif godhamu 184- ((أَفْطَرَ عِنْدَكُمُ الصَّائِمُونَ، وَأَكَلَ طَعَامَكُمُ الْأَبْرَارُ، وَصَلَّتْ عَلَيْكُمُ الْمَلاَئِكَةُ))([422]).189-  Soomtotatu isin biratti fure. Gaggaariitu nyaata keessan nyaate. Maleykaanis du’aa’ii isiniif kadhatti.”[423]74 ــ دُعَاءُ الصَّائِمِ إِذَا حَضَرَ الطَّعَامُ وَلَمْ يُفْطِرْ 75. 80.     Du’aa’ii namni ogga nyaanni itti dhufee furuu dhiise godhu185- ((إِذَا دُعِيَ أحَدُكُم فَلْيُجِبْ، فَإِنْ كَانَ صَائِماً فَلْيُصَلِّ، وَإِنْ كَانَ مُفْطِراً فَلْيَطْعَمْ))([424])، وَمَعْنَى فَلْيُصَلِّ أَيْ فَلْيَدْعُ.190-  Tokkoon keessan yeroo affeerame haa owwaatu. Yoo kan soomu ta’eef du’aa’ii haa godhu. Yoo furee jiraateef haa nyaatu.”[425] 75 ــ مَا يَقُولُ الصَّائِمُ إِذَا سَابَّهُ أَحَدٌ 76. 81.     Waan namni soomu yeroo arrabsame jedhu 186- ((إِنِّي صَائِمٌ، إِنِّي صَائِمٌ))([426]).191-  Ani nan soomaara; ani nan soomaara.”[427]76 ــ الدُّعَاءُ عِنْدَ رُؤْيَةِ بَاكُورَةِ الثَّمَرِ 77. 82.     Du’aa’ii yeroo fuduraa haaraa arganii 187- ((اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي ثَمَرِنَا، وَبَارِكْ لَنَا فِي مَدِينَتِنَا، وَبَارِكْ لَنَا فِي صَاعِنَا، وَبَارِكْ لَنَا فِي مُدِّنَا))([428]). 192-  Yaa Rabbi fuduraa keenya keessa barakaa nuuf kaa’i. Yaa Rabbi Madiinaa keenya keessas barakaa nuuf kaa’i. Saa’ii keenya keessas barakaa nuuf kaa’i. Konyee keenya keessas barakaa nuuf kaa’i.”[429]77 ــ دُعَاءُ الْعُطَاسِ 78. 83.     Du’aa’ii axxiffoo  188-(1) ((إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُم فَلْيَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ، وَلْيَقُلْ لَهُ أَخُوهُ أَوْ صَاحِبُهُ: يَرْحَمُكَ اللَّهُ، فَإِذَا قَالَ لَهُ: يَرحَمُكَ اللَّهُ، فَلْيَقُلْ: يَهْدِيكُمُ اللَّهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ))([430]).193-  Tokkoon keessan yeroo axxiffate “faaruun kan Rabbiiti” haa jedhu. Obboleessi yookiin hiriyaan isaa immoo “Rabbiin si haa mararfatu” haa jedhuun. Ogga inni “Rabbiin si haa mararfatu” jedhe immoo “Rabbiin sin haa qajeelchu; haala keessanis haa tolchu” haa jedhuun.[431]78 ــ مَا يُقَالُ لِلْكَافِرِ إِذَا عَطَسَ فَحَمِدَ الله 79. 84.     Waan yeroo kaafirri axxiffatee Rabbiin faarse jedhamuun189-(2) ((يَهْدِيكُمُ اللَّهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ))([432]).194-  “Rabbiin sin haa qajeelchu.”[433]79 ــ الدُّعَاءُ لِلْمُتَزَوِّجِ 80. 85.     Du’aa’ii nama fuudheef godhamu 190- ((بَارَكَ اللَّهُ لَكَ، وَبَارَكَ عَلَيْكَ، وَجَمَعَ بَيْنَكُمَا فِي خَيْرٍ))([434]). 195-  Rabbiin barakaa siif haa godhu. Barakaa sirrattis haa godhu. Toltuudhaan jidduu keessan walitti haa qabu.”[435]80 ــ دُعَاءُ المُتَزَوِّجِ وَشِرَاءِ الدَّابَّةِ 81. 86.     Du’aa’ii nama fuudheefi beellada bitee 191- إِذَا تَزَوَّجَ أَحَدُكُمُ امْرَأَةً، أَوْ إِذَا اشْتَرَى خَادِماً فَلْيَقُلْ: ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَهَا، وَخَيْرَ مَا جَبَلْتَهَا عَلَيْهِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا، وَشَرِّ مَا جَبَلْتَهَا عَلَيْهِ، وَإِذَا اشْتَرَى بَعِيراً فَلْيَأْخُذْ بِذِرْوَةِ سَنَامِهِ وَلْيَقُلْ مِثْلَ ذَلِكَ))([436]).196-  Tokkoon keessan yeroo dubartii fuudhe yookiin tajaajilaa bite kana haa jedhu: “yaa Rabbi ani toltuu isheetiifi toltuu waan ati irratti ishee uumteen si kadha. Hamtuu isheetiifi hamtuu waan ati irratti ishee uumtee irraa sittin maganfadha.” Yeroo gaala bite gooba isaa qabee fakkii kanaa haa jedhu.[437]81 ــ الدُّعَاءُ قَبْلَ إِتْيَانِ الزَّوْجَةِ 82. 87.     Du’aa’ii haadha manaatiin wal qunnamuun dura godhamu192- ((بِسْمِ اللَّهِ، اللَّهُمَّ جَنِّبْنَا الشَّيْطَانَ، وَجَنِّبِ الشَّيْطَانَ مَا رَزَقْتَنَا))([438]).197-  Maqaa Rabbiitiin; yaa Rabbi shayxaana irraa nu fageessi. Waan nuuf arjoomte irraas shayxaana fageessi.”[439]82 ــ دُعَــــاءُ الْغَضَــــــبِ 83. 88.     Du’aa’ii yeroo dallansuu 193- ((أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ))([440]). 198-  Shayxaana abaaramaa irraa Rabbittin maganfadha.”[441] 83 ــ دُعَاءُ مَنْ رَأَى مُبْتَلَىً 84. 89.     Du’aa’ii namni nama mokkoramaa arge godhu194- ((الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي عَافَانِي مِمَّا ابْتَلاَكَ بِهِ، وَفَضَّلَنِي عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِيلاً))([442]).199-  Faaruun kan Rabbii waan ittiin si mokkore irraa nagaa na godheefi waan uume baay’ee irra na caalchiseeti.”[443] 84 ــ مَا يُقَالُ فِي المَجْلِسِ 85. 90.     Waan taa’icha keessatti jedhamu195- ((عَنِ ابْنِ عُمَرَ رضي الله عنه قَاَلَ: كَانَ يُعَدُّ لِرَسُولِ اللَّهِ ﷺ‬ فِي الْمَجْلِسِ الوَاحِدِ مِائَةُ مَرَّةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَقُومَ: ((رَبِّ اغْفِرْ لِي، وَتُبْ عَلَيَّ، إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الغَفُورُ))([444]).200-  Ibn Umar irraa odeeffamee (ra) ni jedhe: Ergamaa Rabbiitiif (saw) taa’icha tokko keessatti si’a dhibba tokko “yaa Rabbi naaf araarami; tawbaa kiyya qeebali. Ati simatu akkaan tawbaa qeebalaa araaramaadha waan taateef” jechuu lakkoofna ture.[445]85 ــ كَفَّارَةُ المَجْلِسِ 86. 91.     Waan badii taa’ichaa harcaasu 196- ((سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ))([446]).201-  Yaa Rabbi faaruu keetii waliinin si qulqulleessa. Dhugaan gabbaramaan si malee hin jiruu ragaan baha. Araaraman si kadha. Gara keettin deebi’as.”[447]86 ــ الدُّعَاءُ لِمَنْ قَالَ غَفَرَ اللهُ لَك 87. 92.     Du’aa’ii nama ‘Rabbiin siif haa araaramu’ jedheef godhamu 197- ((وَلَكَ))([448]).202-  “Siifis haa araaramu.”[449] 87 ــ الدُّعَاءُ لِمَنْ صَنَعَ إِلَيْكَ مَعْرُوفاً  88. 93.     Du’aa’ii nama toltuu sii ooleef gootu 198- ((جَزَاكَ اللَّهُ خَيْراً))([450]).203-  Rabbiin toltuu si haa mindeessu.”[451]88 ــ مَا يَعْصِمُ اللَّهُ بِهِ مِنَ الدَّجَّـــــــالِ 89. 94.     Waan Rabbiin ittiin Dajjaal irraa nama tiksu199- ((مَنْ حَفِظَ عَشْرَ آيَاتٍ مِنْ أَوَّلِ سُورَةِ الْكَهْفِ عُصِمَ مِنَ الدَّجَّالِ))([452])، وَالْاسْتِعَاذَةُ بِاللَّهِ مِنْ فِتْنَتِهِ عَقِبَ التَّشَهُّدِ الْأَخِيرِ مِنْ كُلِّ صَلاَةٍ([453]).204-  Namni jalqaba suuraa Kahf irraa aayata kudhan haffaze Dajjaal irraa tikfama.”[454]Akkuma kana salaata hunda keessatti tashahhuda dhumaa keessatti fitnaa isaa irraa maganfachuudha.89 ــ الدُّعَاءُ لِمَنْ قَالَ إِنِّي أُحِبُّكَ فِي اللَّهِ 90. 95.     Waan nama ‘Rabbiif jechan si jaaladha’ jedheen jedhamu200- ((أَحَبَّكَ الَّذِي أَحْبَبْتَنِي لَهُ))([455]).205-  Inni ati isaaf jecha na jaalatte si haa jaalatu.”[456]90 ــ الدُّعَاءُ لِمَنْ عَرَضَ عَلَيْكَ مَالَهُ 91. 96.     Du’aa’ii nama qabeenya isaa sii kenneef gootu 201- ((بَارَكَ اللَّهُ لَكَ فِي أَهْلِكَ وَمَالِكَ))([457]).206-  Rabbiin maatii keetiifi qabeenya kee keessa barakaa siif haa godhu.”[458]91 ــ الدُّعَاءُ لِمَنْ أَقْرَضَ عِنْدَ القَضَاءِ 92. 97.     Du’aa’ii yeroo hidaan kaffalamu nama kaffaluuf godhamu 202- ((بارَكَ اللَّهُ لَكَ فِي أَهْلِكَ وَمَالِكَ، إِنَّمَا جَزَاءُ السَّلَفِ الْحَمْدُ وَالأَدَاءُ))([459]).207-  Rabbiin maatii keetiifi qabeenya kee keessa barakaa siif haa kaa’u. Mindaan hidaa galataafi kafaltiidha.”[460]92 ــ دُعَاءُ الْخَوْفِ مِنَ الشِّرْكِ 93. 98.     Du’aa’ii nama shirkii irraa sodaatee 203- ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أُشْرِكَ بِكَ وَأَنَا أَعْلَمُ، وَأَسْتَغْفِرُكَ لِمَا لاَ أَعْلَمُ))([461]).208-  Yaa Rabbi ani osoon beekuu sitti qindeessuu irraa sittin maganfadha. Waan hin beekneef immoo araaraman si kadha.”[462]93 ــ الدُّعَاءُ لِمَنْ قَالَ بَارَكَ اللَّهُ فِيكَ 94. 99.     Du’aa’ii nama ‘Rabbiin barakaa si keessa haa godhu’ jedheen godhamu 204- ((وَفِيكَ بَارَكَ اللَّهُ))([463]). 209-  Si keessas barakaan haa godhamu.”[464]94 ــ دُعَاءُ كَرَاهِيَةِ الطِّيَرَةِ 95. 100.   Du’aa’ii namni hixaa fokkataa sodaate godhu205- ((اللَّهُمَّ لاَ طَيْرَ إِلاَّ طَيْرُكَ، وَلاَ خَيْرَ إِلاَّ خَيْرُكَ، وَلاَ إِلَهَ غَيْرُكَ))([465]).210-  Yaa Rabbi hixaan hixaa kee malee hin jiru. Toltuunis toltuu kee malee hin jiru. Dhugaan gabbaramaan si malee hin jiru.”[466]95 ــ دُعَاءُ الرُّكُوبِ 96. 101.   Du’aa’ii nama geejjiba yaabbatee206- ((بِسْمِ اللَّهِ، وَالْحَمْدُ للَّهِ )) }سُبْحانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ * وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ{، ((الْحَمْدُ لِلَّهِ، الْحَمْدُ لِلَّهِ، الْحَمْدُ لِلَّهِ، اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ، سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي؛ فَإِنَّهُ لاَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ أَنْتَ))([467]).211- Maqaa Rabbiitiin. Faaruun kan Rabbiiti. “Inni kana nuuf laaffise qulqullaa’e; nuti isa danda’oo hin turre. Nuti gara Gooftaa keenyaa deebi’oodha.”[468] Faaruun kan Rabbiiti. Faaruun kan Rabbiiti. Faaruun kan Rabbiiti. Rabbiin hundarra guddaadha. Rabbiin hundarra guddaadha. Rabbiin hundarra guddaadha. Yaa Rabbi ati qulqulloofte. Yaa Rabbi ani lubbuu kiyya miidheeraa naaf araarami. Dubbiin, si malee kan yakka araaramu hin jiru.”[469]96 ــ دُعَــــاءُ السَّــــــفَرِ 97. 102.   Du’aa’ii imalaa207- اللَّهُ أَكْـــــــــــــبَرُ، اللَّهُ أَكْــــــــــــبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ، }سُبْحانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ * وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ{ ((اللَّهُــــمَّ إِنَّــــــا نَسْــــــــــــأَلُكَ فِي سَـــــــفَـــــــرِنَا هَـــــــــذَا البِـــــرَّ وَالتَّــــقْوَى، وَمِــنَ الْعَــــمَلِ مَــا تَرْضَى، اللَّهُــــمَّ هَــــوِّنْ عَلَيْــــنَا سَــفَرَنَا هَذَا وَاطْوِ عَنَّا بُعْدَهُ، اللَّهُــــمَّ أَنْتَ الصَّــــاحِبُ فِي السَّـــــفَرِ، وَالْخَليفَةُ فِي الْأَهْلِ، اللَّهُــمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ وَعْـــــثَاءِ السَّـــفَرِ، وَكَآبَةِ الْمَنْــــظَرِ، وَسُوءِ الْمُنْـــقَلَبِ فِي الْمَالِ وَالْأَهْلِ))، وإذا رَجَعَ قَالَهُنَّ وَزَادَ فِيـــــهِنَّ: ((آيِبُــــونَ، تائِبُـــونَ، عَابِدُونَ، لِرَبِّنَا حَامِدُونَ))([470]).212- Rabbiin hundarra guddaadha. Rabbiin hundarra guddaadha. Rabbiin hundarra guddaadha. “Inni kana nuuf laaffise qulqullaa’e; nuti isa danda’oo hin turre. Nuti gara Gooftaa keenyaa deebi’oodha.”[471] Yaa Rabbi nuti imala keenya kana keessatti toltuufi tika, hojii irraa waan ati jaallattun si kadha. Yaa Rabbi imala keenya kana nuuf laaffisi. Fageenya isaa nurraa mari. Yaa Rabbi imala keessatti situ shariika; maatii keessatti situ bakka bu’aadha. Yaa Rabbi cinqii imalaa, ilaalcha gaddisiisaafi deebii hamaa qabeenyaafi maatii keessatti arguu irraa sittin maganfadha.” Yeroo deebi’es kana jedhee kan armaan gadii itti ida’a: “nuti deebi’oodha; yoo Rabbiin fedhe toobbataa, Rabbiin gabbaraa, Rabbii keenya faarsaadha.”[472]97 ــ دُعاءُ دُخُولِ القريَةِ أَوِ البَلْدَةِ 98. 103.   Du’aa’ii yeroo magaalaa yookiin biyya seenanii208- ((اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَوَاتِ السَّبْعِ وَمَا أَظْلَلْنَ، وَرَبَّ الأَرَضِينَ السَّبْعِ وَمَا أَقْلَلْنَ، وَرَبَّ الشَّياطِينِ وَمَا أَضْلَلْنَ، وَرَبَّ الرِّيَاحِ وَمَا ذَرَيْنَ، أَسْأَلُكَ خَيْرَ هَذِهِ الْقَرْيَةِ، وَخَيْرَ أَهْلِهَا، وَخَيْرَ مَا فِيهَا، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا، وَشَرِّ أَهْلِهَا، وَشَرِّ مَا فِيهَا))([473]).213- Yaa Allaah gooftaa samii torbaniifi waan isaan gaaddisiisanii, gooftaa dachii torbaniifi waan isaan baatanii, gooftaa shayxaanaafi waan isaan jallisanii, gooftaa qilleensaafi waan inni faffacaasee! Toltuu magaalaa kanaa, toltuu jiraattota isheefi toltuu ishee keessa jirun si kadha. Hamtuu ishee, hamtuu jiraattota isheefi hamtuu ishee keessa jiru irraa sittin maganfadha.”[474]98 ــ دُعاءُ دُخُولِ السُّوقِ 99. 104.   Du’aa’ii yeroo gabaa (magaalaa) seenanii209- ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِي وَيُمِيتُ، وَهُوَ حَيٌّ لاِ يَمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ))([475]).214- Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Inni tokkicha hiriyaa hin qabneedha. Mootummaan kan isaati. Faaruunis kan Isaati. Inni ni jiraachisa ni ajjeesa. Inni jiraataa hin duuneedha. Toltuun harka isaa jira. Inni waan hunda irratti danda’aadha.”[476]99 ــ الدُّعَاءُ إِذَا تَعِسَ المَرْكُوبُ 100.                    105.   Du’aa’ii nama geejjibni duraa dadhabee. 210- ((بِسْمِ اللَّهِ))([477]).215- Maqaa Rabbiitiin.”[478]100 ــ دُعَاءُ المُسَافِرِ لِلْمُقيم 101.                    106.   Du’aa’ii musaafirri nama biyyaatiif godhu 211- ((أَسْتَوْدِعُكُمُ اللَّهَ الَّذِي لاَ تَضِيعُ وَدَائِعُهُ))([479]).216- Rabbii isa amaanaan biratti hin bannettin amaanaa isin kenna.”[480]101 ــ دُعَاءُ المُقِيمِ لِلْمُسَافِرِ 102.                    107.   Du’aa’ii namni biyyaa musaafiraaf godhu212-(1) أَسْتَوْدِعُ اللَّهَ دِينَكَ، وَأَمَانَتَكَ، وَخَوَاتِيمَ عَمَلِكَ))([481]).217-  Amantii kee, amaanaa keetiifi dhuma hojii keetii Rabbittin amaanaa kenna.”[482]213-(2) ((زَوَّدَكَ اللَّهُ التَّقْوَى، وَغَفَرَ ذَنْبَكَ، وَيَسَّرَ لَكَ الخَيْرَ حَيْثُ ما كُنْتَ))([483]).218-  Rabbiin taqwaa galaa siif haa godhu. Badii kee siif haa araaramu. Bakka jirtu hundatti toltuu siif haa laaffisu.”[484]102 ــ التَّكبيرُ والتَّسبِيحُ في سَيْرِ السَّفَر 103.                    108.   Adeemsa imalaa keessatti takbiiraafi tasbiiha gochuu 214- قَالَ جَابِرٌ t: ((كُنَّا إِذَا صَعَدْنَا كَبَّرْنَا، وَإِذَا نَزَلْنَا سَبَّحْنَا))([485]).219-  Jaabir (ra) ni jedhe: “yeroo gaaratti ol baane takbiiraa jenna. Yeroo buune immoo tasbiiha goona.”[486]103 ــ دُعاءُ المُسَافِرِ إِذَا أَسْحَرَ 104.                    109.   Du’aa’ii musaafirri yeroo assuhrii godhu215- ((سَمَّعَ سَامِعٌ بِحَمْدِ اللَّهِ، وَحُسْنِ بَلاَئِهِ عَلَيْنَا، رَبَّنَا صاحِبْنَا، وَأَفْضِلْ عَلَيْنَا، عَائِذاً بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ))([487]).220-  Faaruu nuti Rabbiin faarsinuufi ni’imaa isaa gaarii nurra jiru amanuu dhagahaan dhagahee [ragaa baha]. Yaa Rabbii keenya nuun saahiboomi. Tola kee nurratti dhangalaasi. Ibidda irraa Rabbittin maganfadha.”[488]104 ــ الدُّعَاءُ إِذَا نَزَلَ مَنْزِلاً فِي سَفَرٍ أَوْ غَيْرِهِ 105.                    110.   Du’aa’ii yeroo imala yookiin kan biroo keessatti qubatte gootu216- ((أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ))([489]).221-  Hamtuu Rabbiin uume irraa jecha Rabbii guutuuttin maganfadha.”[490] 105 ــ ذِكْرُ الرُّجُوعِ مِنَ السَّفَرِ 106.                    111.   Zikrii yeroo imalaa deebi’anuu 217- ((يُكَبِّرُ عَلَى كُلِّ شَرَفٍ ثَلاَثَ تَكْبِيرَاتٍ ثُمَّ يَقُولُ: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، آيِبُونَ، تَائِبُونَ، عَابِدُونَ، لِرَبِّنا حَامِدُونَ، صَدَقَ اللَّهُ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَهَزَمَ الْأَحْزابَ وَحْدَهُ))([491]).222-  Gaara hundarratti takbiiraa sadii jedha. Ergasii ni jedha: “Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Inni tokkicha hiriyaa hin qabneedha. Mootummaan kan isaati. Faaruunis kan Isaati. Inni waan hunda irratti danda’aadha. Nuti deebi’oodha; yoo Rabbiin fedhe toobbataa, Rabbiin gabbaraa, Rabbii keenya faarsaadha. Rabbiin waadaa isaa dhugoomseera. Gabricha isaa tumseera. Kophaa isaa garee diinaa bittinneesseera.”[492]106 ــ مَا يَقُولُ مَنْ أَتَاهُ أَمْرٌ يَسُرُّهُ أَوْ يَكْرَهُهُ 107.                    112.   Waan namni dhimmi isa gammachiisu yookiin jibbisiisu mudate jedhu218- ((كَانَ النَّبِيُّ ص إِذَا أَتَاهُ الْأَمْرُ يَسُرُّهُ قَالَ: ((الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ)) وَإِذَا أَتَاهُ الْأَمْرُ يَكْرَهُهُ قَالَ: ((الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ))([493]).223-  Nabiyyiin (saw) yeroo dhimmi isaan gammachiisu isaan mudate ni jedhu: “faaruun kan Rabbii ni’imaa isaatiin wanti gaggaariin guuttuuti.” Yeroo wanti isaan jibban isaan mudate immoo “haala hundarrattuu faaruun kan Rabbiiti” jedhu.[494] 107 ــ فَضْلُ الصَّلاَةِ عَلَى النَّبيِّ ﷺ‬  108.                    113.   Sadarkaa Nabiyyii (saw) irratti salawaata buusuun qabu 219-(1) قَالَ النَّبِيُّ ﷺ‬: ((مَنْ صَلَّى عَلَيَّ صَلاَةً صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ بِهَا عَشْراً))([495]).224-  Nama si’a tokko salawaata narratti buuse Rabbiin isheedhaan si’a kudhan rahmata isarratti buusa.”[496] 220-(2) وَقَالَ ﷺ‬: ((لاَ تَجْعَلُوا قَبْرِي عِيداً وَصَلُّوا عَلَيَّ؛ فَإِنَّ صَلاَتَكُم تَبْلُغُنِي حَيْثُ كُنْتُمْ))([497]).225-  Nabiyyiin (saw) ni jedhan: “awwaala kiyya iida hin taasisinaa. Rahmata narratti buusaa. Salawaanni keessan bakkuma isin jirtan irraa natti dhaqqaba. “[498] 221-(3) وَقَالَ ﷺ‬: ((الْبَخِيلُ مَنْ ذُكِرْتُ عِنْدَهُ فَلَمْ يُصَلِّ عَلَيَّ))([499]).226-  Doyna namaa jechuun nama ani biratti dubbatamee salawaata narratti hin buufneedha.”[500] 222-(4) وَقَالَ ﷺ‬:((إِنَّ لِلَّهِ مَلاَئِكَةً سَيَّاحِينَ فِي الْأَرْضِ يُبَلِّغُونِي مِنْ أُمَّتِي السَّلاَمَ))([501]).227-  Nabiyyiin (saw) ni jedhan: “Rabbiin maleykota dachii keessa deeman kan salaamtaa ummata kiyyaa natti dhaqqabsiisan qaba.”[502]223-(5) ((وَقَالَ ﷺ‬: ((مَا مِنْ أَحَدٍ يُسَلِّمُ عَلَيَّ إِلاَّ رَدَّ اللَّهُ عَلَيَّ رُوحِيَ حَتَّى أَرُدَّ عَلَيْهِ السَّلاَمَ))([503]).228-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “namni tokko salaamtaa naan jedhee yoo Rabbiin ruuhii kiyya natti deebisee salaamtaa isatti deebise malee hin hafu.”[504]108 ــ إِفْشَـــــاءُ السَّــــــــلاَمِ 109.                    114.   Salaamtaa babal’isuu224-(1) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ‬: ((لاَ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ حَتَّى تُؤْمِنُوا، وَلاَ تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا، أَوَلاَ أَدُلُّكُم عَلَى شَيْءٍ إِذَا فَعَلْتُمُوهُ تَحَابَبْتُم، أَفْشُوا السَّلاَمَ بَيْنَكُمْ))([505]).229-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “hanga amantanutti jannata hin seentanu. Hanga wal jaalattanitti hin amantanu. Waan isin hojjattanii wal jaalattan isin akeekuu? Salaamtaa jidduu keessanitti babal’isaa.”[506] 225- (2) ((ثَلاَثٌ مَنْ جَمَعَهُنَّ فَقَدْ جَمَعَ الْإِيمَانَ: الْإِنْصَافُ مِنْ نَفْسِكَ، وَبَذْلُ السَّلاَمِ لِلْعَالَمِ، وَالْإِنْفَاقُ مِنَ الإِقْتَارِ))([507]).230-  “Namni waa sadii walitti qabate dhugumatti iimaana walitti qabateera: lubbuu kee irratti haqa hojjachuu, aalamaaf salaamtaa baay’isuufi hiyyummaa irraa kennachuudha.”[508]226- (3) وَعَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: أَنَّ رَجُلاً سَأَلَ النَّبِيَّ ص أَيُّ الْإِسْلاَمِ خَيْرٌ قَالَ: ((تُطْعِمُ الطَّعَامَ، وَتَقْرأُ السَّلاَمَ عَلَى مَنْ عَرَفْتَ وَمَنْ لَمْ تَعْرِفْ))([509]).231-  Abdullaah bin Umar irraa odeeffamee (ra) ni jedhe: namichi tokko Islaama kamtu caala jedhee Nabiyyii (saw) gaafate. Nabiyyiin (saw) ni jedhan: “nyaata nyaachifta. Nama beektuufi hin beekne irratti salaamtaa qaraata.”[510]109 ــ كَيْفَ يَرُدُّ السَّلاَمَ عَلَى الْكَافِرِ إِذَا سَلَّمَ 110.                    115.   Yeroo kaafirri salaamtaa jedhe akkaataa ittiin deebisan227- ((إذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَهْلُ الْكِتَابِ فَقُولُوا: وَعَلَيْكُمْ))([511]).232-  Yeroo warreen kitaabaa salaamtaa isiniin jedhan “isin irras haa jiraatu” jedhaa.[512]110 ــ الدُّعاءُ عِنْدَ سَمَاعِ صِياحِ الدِّيكِ ونَهِيقِ الْحِمَارِ 111.                    116.   Du’aa’ii yeroo lukkuun iyyeefi harreen halaake godhamu 228- ((إِذَا سَمِعْتُمْ صِيَاحَ الدِّيَكَةِ فَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ؛ فَإِنَّهَا رَأَتْ مَلَكاً وَإِذَا سَمِعْتُمْ نَهِيقَ الْحِمَارِ فَتَعَوَّذُوا بِاللَّهِ مِنَ الشَّيطَانِ؛ فَإِنَّهُ رَأَى شَيْطَاناً))([513]). 233-  Yeroo iyya lukkuu dhageessan tola Rabbii isa kadhaa. Isheen maleykaa argite waan taateef. Yeroo halaaka harree dhageessan shayxaana irraa Rabbitti maganfadhaa. Inni shayxaana arge waan ta’eef.111 ــ الدُّعَاءُ عِنْدَ سَمَاعِ نُبَاحِ الْكِلاَبِ بِاللَّيْلِ 112.                    117.   Du’aa’ii halkan yeroo sareen dutte godhamu229- ((إِذَا سَمِعْتُمْ نُبَاحَ الْكِلاَبِ وَنَهِيقَ الْحَمِيرِ بِاللَّيْلِ فَتَعَوَّذُوا بِاللَّهِ مِنْهُنَّ؛ فَإِنَّهُنَّ يَرَيْنَ مَا لاَ تَرَوْنَ))([514]).234-  Yeroo halkan dutaa sareefi halaaka harree dhageessan isaan irraa Rabbitti maganfadhaa. Isaan waan isin hin argine argu.”[515] 112 ــ الدُّعَاءُ لِمَنْ سَبَبْتَه 113.                    118.   Du’aa’ii nama arrabsiteef gootu230- قَالَ النَّبِيُّ ص: ((اللَّهُمَّ فَأَيُّمَا مُؤْمِنٍ سَبَبْتُهُ فَاجْعَلْ ذَلِكَ لَهُ قُرْبَةً إِلَيْكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ))([516]).235-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “yaa Rabbi mu’umina ani arrabse hundaawuu arraba sana Guyyaa Qiyaamaa si biratti dhiheenya taasisiif.”[517]113 ــ مَا يَقُولُ المُسْلِمُ إِذَا مَدَحَ المُسْلِمَ 114.                    119.   Waan Muslimni yeroo Muslima faarse jedhu231- قَالَ النَّبِيُّ ﷺ‬: ((إِذَا كَانَ أَحَدُكُم مَادِحاً صَاحِبَهُ لاَ مَحَالَةَ فَلْيَقُلْ: أَحْسِبُ فُلاَناً وَاللَّهُ حَسِيبُهُ، وَلاَ أُزَكِّي عَلَى اللَّهِ أَحَداً، أَحْسِبُهُ – إِنْ كَانَ يَعْلَمُ ذَاكَ – كَذَا وَكَذَا))([518]).236-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “tokkoon keessan yeroo hiriyaa isaa faarsuun dirqama itti ta’e ‘abalu akkanaan yaada; garuu Rabbitu isa qormaata. Nama tokkollee Rabbirratti hin qulqulleessu. Yoo waan irraa beeku ta’eef akkana akkana ta’aan yaada’ haa jedhu.”[519]114 ــ مَا يَقُولُ المُسْلِمُ إِذَا زُكِّيَ 115.                    120.   Waan Muslimni ogga qulqulleeffame jedhu232- ((اللَّهُمَّ لاَ تُؤَاخِذْنِي بِمَا يَقُولُونَ، وَاغْفِرْ لِي مَا لاَ يَعْلَمُونَ، [وَاجْعَلْنِي خَيْراً مِمَّا يَظُّنُّونَ]))([520]).237-  Yaa Rabbi waan isaan jedhaaranuun na hin qabin. Waan isaan hin beekne naaf araarami. Waan isaan yaadaaran irra gaarii na taasisi.”[521]115 ــ كَيْفَ يُلَبِّي المُحْرِمُ فِي الْحَجِّ أَوِ الْعُمْرَةِ 116.                    121.   Muhrimni hajjiifi umraa keessatti akkamiin talbiyaa jedha233- ((لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ، وَالنِّعْمَةَ، لَكَ وَالْمُلْكَ، لاَ شَرِيكَ لَكَ))([522]).238-  Siif owwaadhe yaa Rabbi siif owwaadhe! Shariikni siif hin jiruu siif owwaadhe. Faaruun, qananiifi mootummaan kan keeti. Shariikni siif hin jiru."[523]116 ــ التَّكْبِيرُ إِذَا أَتَى الْحَجَرَ الأَسْوَدَ 117.                    122.   Takbiiraa yeroo rukn al-aswaditti dhufanii234- ((طَافَ النَّبيُّ ﷺ‬ بِالْبَيْتِ عَلَى بَعِيرٍ كُلَّمَا أَتَى الرُّكْنَ أَشَارَ إِلَيْهِ بِشَيْءٍ عِنْدَهُ وَكَبَّرَ))([524]).239-  Nabiyyiin (saw) gaala irra taa’anii ka’abaa irra naanna’an. Hanguma ruknal aswaditti dhufanuun, wahiin itti akeekanii takbiiraa godhu.[525]117 ــ الدُّعَاءُ بَيْنَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ وَالْحَجَرِ الأَسْوَدِ 118.                    123.   Du’aa’ii jidduu Rukn Alyamaaniifi Hajar Al-aswaditti godhamu235- ((﴿رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ﴾))([526]).240-  Gooftaa keenya! addunyaatti toltuu, Aakhirattis toltuu nuuf kenni; adabbii ibiddaa irraa nu baraari."[527]118 ــ دُعَاءُ الْوُقُوفِ عَلَى الصَّفَا وَالمَرْوَةِ 119.                    124.   Du’aa’ii Safaafi Marwaa irratti godhamu236- ((لَمَّا دَنَا النَّبِيُّ ﷺ‬ مِنَ الصَّفَا قَرَأَ: ﴿ نَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ}.. }البقرة : 158{ ))أَبْدَأُ بِمَا بَدَأَ اللَّهُ بِهِ)) فَبَدَأَ بِالصَّفَا فَرَقِيَ عَلَيْهِ حَتَّى رَأَى الْبَيْتَ، فَاسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ، فَوَحَّدَ اللَّهَ وَكبَّرَهُ وَقَالَ: ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ، أَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَهَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ، ثُمَّ دَعَا بَيْنَ ذلكَ. قَالَ مِثْلَ هَذَا ثَلاَثَ مَرَّاتٍ)) الْحَدِيثُ. وَفِيهِ: ((فَفَعَلَ عَلَى الْمَرْوَةِ كَمَا فَعَلَ عَلَى الصَّفَا))([528]).241-  Nabiyyiin (saw) yeroma Safaatti dhihaatanu "[gaarri] Safaafi Marwaa mallattoolee Rabbii irraayi" jechuu qara'an. "Waan Rabbiin jalqabeenin jalqaba" jedhan. Safaatti ol ba'anii Manicha (ka'abaa) argan. Qiblaatti gara galanii Rabbiin tokkoomsanii isa guddisan. Ni jedhan: "Laa Ilaaha Illallaah; Wahdahuu laa shariika lah. Lahul mulk, walahul hamdu wahuwa alaa kulli shay'iin qadiir. Laa'ilaaha illallaahu wahdah, anjaza wa'adah; wa nasara abdah. Wahazamal ahzaaba wahdah" hiikti isaas "Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru; inni tokkicha. Shariikni isaaf hin jiru. Mootummaan kan isaati; faaruunis kan isaati. Inni waan cufa irratti danda'aadha. Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Beellama isaa ni guute; garbicha isaas ni tumse; garee diinotaas kophaa isaa bittinneesse." Ergasii jidduu sanatti du'aa'ii godhanii fakkiidhuma isa kanaa yeroo sadii jedhan. Ergasii Safaa irraa gara Marwaatti bu'an. Yeroma miilli isaanii garaa dhiibuu keessa gadi dhaabbatu ni fiigan. Yeroo ol koran immoo gara Marwaa deeman. Marwaa irrattis fakkiidhuma waan Safaa irratti hojjatanii hojjatan."119 ــ الدُّعَاءُ يَوْمَ عَرَفَةَ 120.                    125.   Du’aa’ii guyyaa Arafaa237- قَالَ النَّبِيُّ ﷺ‬: ((خَيْرُ الدُّعَاءِ دُعَاءُ يَوْمِ عَرَفَةَ، وَخَيْرُ مَا قُلْتُ أَنَا وَالنَّبيُّونَ مِنْ قَبْلِي: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ))([529]).242-  Caalaan du’aa’ii, du’aa’ii guyyaa Arafaati. Caalaan waan aniifi nabiyyoonni ana duraa jedhanii "Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru; inni tokkicha. Shariikni isaaf hin jiru. Mootummaan kan isaati; faaruunis kan isaati. Inni waan cufa irratti danda'aadha.”[530]120 ــ الذِّكْرُ عِنْدَ المَشْعَرِ الْحَرَامِ 121.                    126.   Zikrii Mash’ar Alharaam biratti godhamu238- ((رَكِبَ النَّبِيُّ ﷺ‬ الْقَصْوَاءَ حَتَّى أَتَى الْمَشْعَرَ الْحَرَامَ فَاسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ (فَدَعَاهُ، وَكَبَّرَهُ، وَهَللَّهُ، وَوَحَّدَهُ) فَلَمْ يَزَلْ وَاقِفاً حَتَّى أَسْفَرَ جِدَّاً فَدَفَعَ قَبْلَ أَنْ تَطْلُعَ الشَّمسُ))([531]).243-  Nabiyyiin (saw) geejjiba yaabbatanii mash'aral Haraamiin dhufanii qiblaatti deebi'uun du'aa godhan; Rabbiin guddisan. Laa Ilaaha Illallaah jedhan. Isa tokkichoomsan. Hanga bareechee ifutti achi dhaabatan. Achumaan odoo biiftuun hin bahin deeman.[532]121 ــ التَّكْبِيرُ عِنْدَ رَمْي  الْجِمَارِ مَعَ كُلِّ حَصَاةٍ 122.                    127.   Yeroo jamraa darbatan takbiiraan shafee hunda waliin jedhama 239- ((يُكَبِّرُ كُلَّمَا رَمَى بِحَصَاةٍ عِنْدَ الْجِمَارِ الثَّلاَثِ، ثُمَّ يَتَقَدَّمُ، ويَقِفُ يَدْعُو مُسْتَقْبِلَ الْقِبلَةِ، رَافِعاً يَدَيْهِ بَعْدَ الْجَمْرَةِ الْأُولَى وَالثَّانِيَةِ. أَمَّا جَمْرَةُ الْعَقَبَةِ فَيَرْمِيهَا وَيُكَبِّرُ عِنْدَ كُلِّ حَصَاةٍ وَيَنْصَرِفُ وَلاَ يَقِفُ عِنْدَهَا))([533]).244-  Jamraa sadan birattuu hanguma shafee darbatuun takbiiraa godha. Jamraa tokkoffaafi lammaffaa booda gara fuulduraa deemee qiblaatti deebi’ee harka isaa ol fuudhee du’aa’ii godha. Jamrat Al-aqabaa biratti immoo ishee darbatee shafee hunda biratti takbiiraa jedha. Ergasii ni deema dhaabatee du’aa’ii hin godhu.”[534]122 ــ دُعَاءُ التَّعَجُّبِ وَالأَمْرِ السَّارِّ 123.                    128.   Du’aa’ii nama waa ajaa’ibsiifateefi wahitti gammadee240-(1) ((سُبْحَانَ اللَّهِ!))([535]).245-  Rabbiin qulqullaa’e!”[536]241-(2) ((اللَّهُ أَكْبَرُ!))([537]).246-  Rabbiin hundarra guddaadha.”[538]123 ــ مَا يَفْعَلُ مَنْ أَتَاهُ أَمْرٌ يَسُرُّه 124.                    129.   Waan namni dhimmi isa gammachiisu itti dhufe hojjatu242- ((كَانَ النَّبيُّ ص إِذَا أَتَاهُ أَمْرٌ يَسُرُّهُ أَوْ يُسَرُّ بِهِ خَرَّ سَاجِداً شُكْراً لِلَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى))([539]).247-  Nabiyyiin (saw) yeroo dhimmi isaan gammachiisu yookiin itti gammadamu isaanitti dhufe galata Rabbii guddatee ol ta’eetiif sujuudii bu’u turan.”[540]124 ــ مَا يَفْعَلُ وَيَقُولُ مَنْ أَحَسَّ وَجَعاً فِي جَسَدِهِ 125.                    130.   Waan namni dhukkubni qaama isaatti dhaga’ame jedhu243- ((ضَعْ يَدَكَ عَلَى الَّذِي تَألَّمَ مِنْ جَسَدِكَ وَقُلْ: بِسْمِ اللَّهِ، ثَلاَثاً، وَقُلْ سَبْعَ مَرَّاتٍ: أَعُوذُ بِاللَّهِ وَقُدْرَتِهِ مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ وَأُحَاذِرُ))([541]).248-  Qaama kee isa laalate irra harka kee kaa’ii si’a sadii “maqaa Rabbiitiin” jedhi. Ergasii si’a torba kan armaan gadii jedhi: “hamtuu natti dhaga’amaaruufi sodaadhu irraa Rabbiifi dandeettii isaattin maganfadha.”[542]125 ــ دُعَاءُ مَنْ خَشِيَ أَنْ يُصِيبَ شَيْئاً بِعَيْنِهِ 126.                    131.   Du’aa’ii namni ija isaatiin waa tuquu sodaate godhu244- ((إِذَا رَأَى أَحَدُكُم مِنْ أَخِيهِ، أَوْ مِنْ نَفْسِهِ، أَوْ مِنْ مَالِهِ مَا يُعْجِبُهُ [فَلْيَدْعُ لَهُ بِالْبَرَكَةِ] فَإِنَّ الْعَيْنَ حَقٌّ))([543]).249-  Tokkoon keessan yeroo obboleessa isaa, lubbuu isaa yookiin qabeenya isaa irraa waan isa ajaa’ibsiise arge barakaa haa kadhatuuf. Ijji (budaan) dhugaadha.”[544]  126 ــ مَا يُقَالُ عِنْدَ الْفَزَعِ 127.                    132.   Waan yeroo naasuu jedhamu 245- ((لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ!))([545]. 250-  Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru.”[546]127 ــ مَا يَقُولُ عِنْدَ الذَّبْحِ أَوِ النَّحْرِ 128.                    133.   Waan yeroo gorraasuu jedhamu246- ((بِسْمِ اللَّهِ وَاللَّهُ أَكْبَرُ [اللَّهُمَّ مِنْكَ وَلَكَ] اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّي))([547])251-  Maqaa Rabbiitiin; Rabbiin hundarra guddaadha. Yaa Rabbi si biraayyi simaafin qalaaras. Yaa Rabbi narraa qeebali. 128 ــ مَا يَقُولُ لِرَدِّ كَيْدِ مَرَدَةِ الشَّيَاطِينِ 129.                    134.   Toftaa shayxaana fincilaa deebisuuf waan jedhamu 247- ((أَعُوذُ بكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ الَّتِي لاَ يُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَلاَ فَاجِرٌ: مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ، وَبَرَأَ وَذَرَأَ، وَمِنْ شَرِّ مَا يَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ، وَمِنْ شَرِّ مَا يَعْرُجُ فيهَا، وَمِنْ شَرِّ مَا ذَرَأَ فِي الْأَرْضِ، وَمِنْ شَرِّ مَا يَخْرُجُ مِنْهَا، وَمِنْ شَرِّ فِتَنِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ، وَمِنْ شَرِّ كُلِّ طَارِقٍ إِلاَّ طَارِقاً يَطْرُقُ بِخَيْرٍ يَا رَحْمَنُ))([548]). 252-  Hamtuu Rabbiin uume, khallaqeefi facaase irraa, hamtuu samii bu’uufi hamtuu ol koru irraa, hamtuu inni dachii keessa facaaseefi hamtuu ishee irraa bahu irraa, hamtuu mokkoroo guyyaafi halkanii irraa, hamtuu waan halkan dhufuu kan khayriin hin dhufnee irraa jechoolee Rabbii guutuu kan warri gaggaariifi hamaanillee bira hin tarreenin maganfadha yaa Rahmaan.”[549]129 ــ الاستِغْفَارُ والتَّوبَةُ 130.                    135.   Araarama kadhachuufi tawbachuu248-(1) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: ((وَاللَّهِ إِنِّي لأَسْتَغفِرُ اللَّهَ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ فِي الْيَوْمِ أَكْثَرَ مِنْ سَبْعِينَ مَرَّةٍ))([550]).253-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “wallaahii ani guyyaa tokko keessatti si’a torbaatamaa olin araarama Rabbiin kadhee tawbaa gara isaatti deebi’a.”[551]249-(2) وَقَالَ ﷺ‬: ((يَا أَيُّهَا النَّاسُ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ فَإِنِّي أَتُوبُ فِي الْيَوْمِ إِلَيْهِ مِائَةَ مَرَّةٍ))([552]).254-  Nabiyyiin (saw) ni jedhan: “yaa namootaa tawbaa godhaa gara Rabbii deebi’aa. Ani guyyaa tokko keessatti si’a dhibban tawbadha.”[553] 250-(3) وَقَالَ ﷺ‬: ((مَنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الْعَظيمَ الَّذِي لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ القَيّوُمُ وَأَتُوبُ إِلَيهِ، غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَإِنْ كَانَ فَرَّ مِنَ الزَّحْفِ))([554]).255-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “namni ‘Rabbii guddaa isa dhugaan gabbaramaan isa malee hin jirre, jiraataa, waan hunda to’ataan araarama kadha; tawbadheen gara isa deebi’a’ jedhe, odoma lola irraa baqateera ta’ee Rabbiin isaaf araarama.”[555] 251-(4) وَقَالَ ﷺ‬: ((أَقْرَبُ مَا يَكُونُ الرَّبُّ مِنَ الْعَبْدِ فِي جَوْفِ اللَّيْلِ الآخِرِ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَكُونَ مِمَّنْ يَذْكُرُ اللَّهَ فِي تِلْكَ السَّاعَةِ فَكُنْ))([556]).256-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “yeroon Rabbiin akkaan gabrichatti dhihaatu dhuma halkanii keessa. Yoo nama yeroo sana keessa Rabbiin faarsuu danda’u taateef isaan irraa ta’i.”[557]252-(5) وَقَالَ ﷺ‬: ((أَقْرَبُ مَا يَكُونُ الْعَبْدُ مِنْ رَبِّهِ وَهُوَ سَاجِدٌ فَأَكثِرُوا الدُّعَاءَ))([558]).257-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “yeroon gabrichi akkaan Rabbii isaatti dhihaatu ogga sujuudiiti. Kanaafuu du’aa’ii baay’isaa.”[559] 253-(6) وَقَالَ ﷺ‬: ((إِنَّهُ لَيُغَانُ عَلَى قَلْبِي وَإنِّي لأَسْتَغْفِرُ اللَّهَ فِي الْيَوْمِ مِائَةَ مَرَّةٍ))([560]).258-  Nabiyyiin (saw) ni jedhan: “yeroo garii qalbii kiyya irra haguuga. Ani guyyaa keessatti si’a dhibban Rabbiin araarama kadha.”[561] 130 ــ فَضْلُ التَّسْبِيحِ وَالتَّحْمِيدِ، وَالتَّهْلِيلِ، وَالتَّكْبِيرِ 131.                    136.   Sadarkaa tasbiihiin, Rabbiin faarsuun, tahliilliifi takbiiraan qabu[562] 254-(1) ((قَالَ ﷺ‬ مَنْ قَالَ: سُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ فِي يَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ حُطَّتْ خَطَايَاهُ وَلَوْ كَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْر))([563]).259-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “namni guyyaatti si’a dhibba “faaruu isaa waliin Rabbiin qulqullaa’e” jedhe badiin isaa odoma fakkii oomocha bahrii ta’eeyyuu irraa harca’a.”[564]255-(2) وَقَالَ ﷺ‬: ((مَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ عَشْرَ مِرَارٍ، كَانَ كَمَنْ أَعْتَقَ أَرْبَعَةَ أَنْفُسٍ مِنْ وَلَدِ إِسْمَاعِيلَ))([565]).260-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “namni si’a kudhan ‘dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Inni tokkicha. Shariikni isaaf hin jiru. Mootummaan kan isaati; faaruunis kan isaati. Inni waan cufa irratti danda'aadha’ jedhe akka nama ilmaan Ismaa’iil irraa nama kudhan bilisoomsee ta’a.”[566]256-(3) وَقَالَ ﷺ‬: ((كَلِمَتَانِ خَفِيفَتَانِ عَلَى اللِّسَانِ، ثَقِيلَتَانِ فِي الْمِيزَانِ، حَبِيبَتَانِ إِلَى الرَّحْمَنِ: سُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ، سُبْحانَ اللَّهِ الْعَظِيمِ))([567]).261-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “himoonni lama arraba irratti sasalphoo, madaala keessatti gurguddoo, gara Arrahmaanitti jaallatamtuun ‘Rabbiin faaruu isaa waliin qulqullaa’e. Rabbiin guddaan qulqullaa’e’ kan jedhuudha.”[568]257-(4) وَقَالَ ﷺ‬: ((لَأَنْ أَقُولَ سُبْحَانَ اللَّهِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ، وَاللَّهُ أَكْبَرُ، أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَيْهِ الشَّمسُ))([569]).262-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “ani ‘Rabbiin qulqullaa’e; faaruun kan Rabbiiti. Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Rabbiin hundarra guddaadha’ jechuutu waan biiftuun irratti baate irra na biratti jaalatama.”[570]258-(5) وَقَالَ ﷺ‬: ((أَيَعْجِزُ أَحَدُكُم أَنْ يَكْسِبَ كُلَّ يَوْمٍ أَلْفَ حَسَنَةٍ)) فَسَأَلَهُ سَائِلٌ مِنْ جُلَسَائِهِ كَيْفَ يَكْسِبُ أَحَدُنَا أَلْفَ حَسَنَةٍ؟ قَالَ: ((يُسَبِّحُ مِائَةَ تَسْبِيحَةٍ، فَيُكتَبُ لَهُ أَلْفُ حَسَنَةٍ أَوْ يُحَطُّ عَنْهُ أَلْفُ خَطِيئَةٍ))([571]).263-  Nabiyyiin (saw) ni jedhan: “tokkoon keessan guyyaa hundaa toltuu kuma hojjachuu dadhabaa?” Namni tokko “tokkoon keenya akkamitti toltuu kuma hojjachuu danda’a?” jedhe. Nabiyyiin (saw) ni jedhan: “tasbiihaa dhibba jedha. Kanaan toltuun kumni isaaf barreeffama yookiin badiin kumni isarraa harcaafama.”[572] 259-(6) ((مَنْ قَالَ: سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِيمِ وَبِحَمْدِهِ غُرِسَتْ لَهُ نَخْلَةٌ فِي الْجَنَّةِ))([573]).264-  Nama “Rabbiin guddaan faaruu isaa waliin qulqullaa’e” jedhe, jannata keessatti nakhliin isaaf dhaabamti.[574] 260-(7) وَقَالَ ﷺ‬: ((يَا عَبْدَ اللَّهِ بْنَ قَيْسٍ أَلاَ أَدُلُّكَ عَلَى كَنْزٍ مِنْ كُنُوزِ الْجَنَّةِ))؟ فَقُلْتُ: بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: ((قُلْ لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ))([575]).265-  Ergamaan Rabbii (saw) ni jedhan: “Yaa Abdullaah bin Qays kuusaa kuusaalee jannataa irraa ta’e si akeekuu?” Eeyyeen yaa Ergamaa Rabbiin jedhe. Nabiyyiin (saw) ni jedhan: “tooftaafi humni Rabbiin biraa malee hin jiru’ jedhi.”[576]261-(8) وَقَالَ ﷺ‬: ((أَحَبُّ الْكَلاَمِ إِلَى اللَّهِ أَرْبَعٌ: سُبْحَانَ اللَّهِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ، وَاللَّهُ أَكْبَرُ، لاَ يَضُرُّكَ بِأَيِّهِنَّ بَدَأتَ))([577]).266-  Nabiyyiin (saw) ni jedhan: “haasaan Rabbiin biratti akkaan jaallatamaan afuri: Rabbiin qulqullaa’e; faaruun kan Rabbiiti. Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Rabbiin hundarra guddaadha.’ Isaan keessaa kamiinuu eegaltu si hin miidhu.”[578]262-(9) جَاءَ أَعْرَابِيٌّ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ﷺ‬ فَقَالَ: عَلِّمْنِي كَلاماً أَقُولُهُ: قَالَ: ((قُلْ: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، اللَّهُ أَكْبَرُ كَبِيراً، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيراً، سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ العَالَمِينَ، لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ)) قَالَ: فَهَؤُلاَءِ لِرَبِّي، فَمَا لِي؟ قَالَ: ((قُلْ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي، وَارْحَمْنِي، وَاهْدِنِي، وَارْزُقْنِي))([579]).267-  Namni baadiyyaa tokko gara Ergamaa Rabbii (saw) dhufee ni jedhe: ‘jecha ani jedhu na barsiisi.’ Nabiyyiin (saw) ni jedhan: “"Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Inni tokkicha. Shariikni isaaf hin jiru. Rabbiin guddina isaan malu guddate. Faaruun baay’een kan Rabbiiti. Rabbiin gooftaan aalamaa qulqullaa’e. Tooftaafi humni, Rabbii injifataa ogeessa biraa malee hin argamu’ jedhi.” Namichis “kuni Rabbii kootiifi. Anaahoo?” jedhe. Nabiyyiin (saw) ni jedhan: “yaa Rabbi naaf araarami. Na mararfadhu. Na qajeelchi. Na soori” jedhi.[580]263-(10) كَانَ الرَّجُلُ إِذَا أَسْلَمَ عَلَّمَهُ النَّبيُّ ﷺ‬ الصَّلاَةَ ثُمَّ أَمَرَهُ أَنْ يَدْعُوَ بِهَؤُلاَءِ الْكَلِمَاتِ: ((اللَّهُمَّ اغْفِرِ لِي، وَارْحَمْنِي، وَاهْدِنِي، وَعَافِنِي وَارْزُقْنِي))([581]).268-  Namni tokko yeroo inni islaama’e Nabiyyiin (saw) salaata isa barsiisu. Ergasii jechoota armaan gadiitiin kadhachuu isa barsiisu: “yaa Rabbi naaf araarami. Na mararfadhu. Na qajeelchi. Nagaa na godhi. Na soori.”[582] 264-(11) ((إِنَّ أَفْضَلَ الدُّعَاءِ الْحَمْدُ لِلَّهِ، وَأَفضَلَ الذِّكْرِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ))([583]).269-  Caalaan du’aa’ii ‘faaruun kan Rabbiiti’ jechuu yoo ta’u zikriin caalaan ‘dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru’ kan jedhuudha.”[584]265-(12) ((الْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ: سُبْحَانَ اللَّهِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ، وَاللَّهُ أَكْبَرُ، وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ))([585]).270-  Jechooleen haftuun gaggaariin ‘Rabbiin qulqullaa’e. Faaruun kan Rabbiiti. Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Rabbiin hundarra guddaadha. Tooftaafi humni Rabbiin biraa malee hin jiru” kan jedhuudha[586]131 ــ كَيْفَ كَانَ النَّبيُّ ﷺ‬ يُسَبِّحُ؟ 132.                    137.   Nabiyyiin (saw) akkamitti tasbiiha godhu266- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: ((رَأَيْتُ النَّبيَّ ﷺ‬ يَعْقِدُ التَّسْبِيحَ)) وفي زيادةٍ: ((بِيَمِينِهِ))([587]).271-  Abdullaah bin Amr irraa odeeffamee (ra) ni jedhe: “kan Nabiyyiin (saw) quba mirgaa isaaniitiin tasbiiha godhanin arge.”[588]132 ــ مِنْ أَنْــــوَاعِ الْخَــــيْرِ وَالآدَابِ الْجَــــــامِعَةِ 133.                    138.   Gosoota toltuufi naamuusa walii gala267- قَالَ النَّبِيُّ ﷺ‬ ((إِذَا كَانَ جُنْحُ اللَّيْلِ – أَوْ أَمْسَيْتُم – فَكُفُّوا صِبْيانَـكُم، فَإِنَّ الشَّيَاطِينَ تَنْتَشِرُ حِينَئِذٍ، فَإِذَا ذَهَبَ سَاعَةٌ مِنَ اللَّيلِ فَخَلُّوهُمْ، وَأَغْلِقُوا الأَبْوَابَ وَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ؛ فَإِنَّ الشَّيطَانَ لاَ يَفْتَحُ بَاباً مُغلَقاً، وَأَوْكُوا قِرَبَكُمْ، وَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ، وَخَمِّرُوا آنِيَتَكُم، وَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ، وَلَوْ أَنْ تَعْرُضُوا عَلَيْهَا شَيْئاً، وَأَطْفِئُوا مَصَابِيحَكُمْ))([589]).272-  Yeroo sa’aatiin halkanii dhufe daa’imman keessan qabaa. Shayxaanni yeroo kana keessa faffaca’u. Yeroo sa’aatiin halkanii hanga ta’e deeme isaan lakkisaa. Hulaa cufaa. Maqaa Rabbii irratti dubbadhaa. Shayxaanni hulaa cufame hin banu. Qalqalloo keessan hidhaatii maqaa Rabbii irratti dubbadhaa. Meeshaa keessan odoma waan ta’e irra fiduu ta’ee qadaadaatii maqaa Rabbii irratti dubbadhaa. Ifaa keessanis dhaamsaa.”[590]وَصَلَّى اللَّهُ وَسَلَّمَ وَبَارَكَ عَلَى نَبِيِّنَا مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِهِ وَأَصْحَابِهِ أَجْمَعِينَ.Rahmanni Rabbii, nageenyi isaatiifi barakaan isaa Nabiyyii keenya Muhammad, maatii isaaniitiifi sahaabota isaanii hundarra haa jiraatu.[1] Tirmiziifi Ibn Maajaatu gabaasan. Sahiih Attirmizii 3/139 ilaali.[2] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [4] Tirmiziifi Ibn Maajaatu gabaase. [5] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [7] Muslimtu gabaase. [8] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [10] Tirmiziitu gabaase. [12] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [14] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [16] Nama kana jedhe araaramni isaaf godhama; yoo kadhate isaaf owwaatama. Yoo ka’ee wuduu’atee salaate irraa qeebalama. Bukhaariitu gabaase. [18] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [19] Aayata Aali Imraan: 190 – 200 Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [21] Nasaa’iin qofti osoo hafuu warra sunana arfaniitu gabaasan.  [23] Abuu daawudtu gabaase. [25] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [27] Ibn Maajaatu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [29] Tirmiziitu gabaase. [31] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [33] Nasaa’iin qofti osoo hafuu warra arfantu gabaasan. [35] Abuu Daawud, Ibn Maajaahfi Ahmadtu gabaasan. [37] Muslimtu gabaase. [39] Tirmiziitu gabaase. [41] Nasaa’iitu hojii halkaniifi guyyaa keessatti gabaase. [43] Abuu Daawudiifi Tirmiziitu gabaasan. [45] Warra sunanaa arfantu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [47] Abuu Daawudtu gabaase. Ibn Baaz sanada Isaa Tuhfat Al-Akhbaar keessatti Hasan godhan.[49] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [50] Tirmiziitu gabaase. [51] Bukhaariitu Adab Almufrad keessatti gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [52] Ibn Hajartu Fat-h Albaarii keessatti dubbate.([53])  ( المستطاب، ص 706.[58] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [59] Ibn assunniitu gabaase. [60] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [61] Muslimtu gabaase. [64] Wabii tare ilaali.[66] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [69] Muslimtu gabaase. [70] Ibn Khuzeymaatu gabaase. [72] Muslimtu gabaase. [74] Bukhaariitu gabaase. Inni hammattuu lamaan keessaa kan Bayhaqiiti. Sanada isaa Ibn Baaz tuhfatul Akhyaar keessatti hasan godheera.[76] Tirmiziifi Abuu Daawudtu gabaasan. [78] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [80] Warra sunanaa afrantu gabaasan.[82] Muslimtu gabaase. [84] Muslimtu gabaase. [86] Muslimtu gabaase. [89] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [91] Warra sunanaa arfaniifi Ahmadtu gabaase. [93] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [95] Muslimiifi Abuu Daawudtu gabaasan. [97] Muslimiifi arba’aatu gabaasan. [99] Abuu Daawudiifi Nasaa’iitu gabaasan. [101] Bukhaariitu gabaase. [103] Bukhaariitu gabaase. [105] Muslimtu gabaase. [107] Arba’aafi Ahmadtu gabaasan.[109] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [111] Muslimiifi Abuu Daawudtu gabaasan. [113] Muslimtu gabaase.  [115] Abuu Daawudiifi Nasaa’iitu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [117] Muslimtu gabaase. [119] Muslimtu gabaase. [121] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [122] Arba’aatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [125] Tirmizii, Ahmadiifi Haakimtu gabaasan. Al-Haakim sahiiha godhee Zahabiinis isa deeggare.[127] Tirmiziifi Alhaakimtu gabaasan. Al-Haakim sahiiha godhee Zahabiinis isa deeggare.[129] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [131] Bukhaariitu gabaase. [133] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [135] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [137] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [139] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [141] Muslimtu gabaase. [143] Abuu Daawudiifi Nasaa’iitu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [145] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [147] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [149] Nasaa’iifi Ahmadtu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [151] Nasaa’iifi Ahmadtu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [153] Arba’aatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [155] Abuu Daawud, Tirmiziifi Ibn Maajaatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [157] Muslimtu gabaase. [159] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [161] Muslimtu gabaase. [163] Muslimtu gabaase. Namni salaata hunda booda kana jedhe yakki isaa odoma hanga oomocha garbaa ta’ee isaaf dhiifama. Muslimtu gabaase. [164] Nama hunda irrattuu shayxaanni qalbii isaa irratti luugama godhatee taa’u qindeeffameera. Yeroo namni Rabbiin dagate isa waswaasee badiitti kakaasa. Yeroo inni Rabbiin yaadatee zikrii adda addaa godhe irraa fagaatee dhokata. Kan Nabiyyii (saw) qofatu islaama’ee inni toltuutti malee isaan hin ajaju. “Khannaas” jechuun isa yeroo namni Rabbiin yaadate dhokatu.[165] Abuu Daawudiifi Nasaa’iitu gabaasan. Suuraan kun sadan “mu’awwazataynii” jedhamu. [166] Nama salaata hunda booda isa qara’e jannata galuu irraa wanti isa dhorge du’uu dhabuu qofa. Nasaa’iifi Ibn Assunniitu gabaasan. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [167] Tirmiziifi Ahmadtu gabaasan. [169] Ibn Maajaatu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [170] Salaanni Istikhaaraa salaata yeroo dhimmi lama namarratti wal makate isa gaarii akka Rabbiin nama filachiisuuf salaatamuudha.[172] Bukhaariitu gabaase. [173] Suuraa Aali Imraan: 159.[175] Suurat Albaqaraa: 255. Namni ganama ishee jedhe hanga dhihutti jinnii irraa tikfama. Namni galgala ishee jedhe immoo hanga ganamaatti jinnii irraa tikfama. Alhaakimtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [176] Nama hunda irrattuu shayxaanni qalbii isaa irratti luugama godhatee taa’u qindeeffameera. Yeroo namni Rabbiin dagate isa waswaasee badiitti kakaasa. Yeroo inni Rabbiin yaadatee zikrii adda addaa godhe irraa fagaatee dhokata. Kan Nabiyyii (saw) qofatu islaama’ee inni toltuutti malee isaan hin ajaju. “Khannaas” jechuun isa yeroo namni Rabbiin yaadate dhokatu.[177] Nama ganamaafi galgalaa si’a sadii isaan kana qara’e waan hundarraa isa geessi. Abuu Daawudiifi Tirmiziitu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [181] Galgala immoo dhiisifane mootummaanis kan Rabbii ta’e dhiisifate jedha.[182] Galgala immoo toltuu halkan kana keessa jiru jedha.[183] Muslimtu gabaase. [186] Galgala immoo siin dhiisifannee siin bariisifanne jedha. [187] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [190] Namni galgala qalbii isaatiin ishee dhugeessee jedhe halkan sana irraa du’e jannata seena. Ganamas akkuma kana. Bukhaariitu gabaase. [193] Galgala immoo dhiisifadhe jedha. [194] Namni ogga bariisifatu yookiin dhiisifatu kana si’a afur jedhe Rabbiin ibidda irraa bilisa isa godha. Abuu Daawudtu gabaase. Ibn Baaz sanada isaa Hasan godheera.[197] Galgala yoo ta’e immoo oole jedha.[198] Namni ganama ishee jedhe shukrii guyyaa sanaa guuteera. Namni galgala ishee jedhe immoo shukrii halkan sanaa guuteera. Abuu Daawudiifi Nasaa’iitu gabaasan. Ibn Baaz sanada isaa Hasan godhan.[200] Abuu Daawudiifi Ahmadtu gabaasan. Ibn Baaz sanada Isaa Tuhfat Al-Akhbaar keessatti Hasan godhan.[202] Nama ganamaafi galgala si’a torba ishee jedhe dhimma addunyaafi aakhiraa waan isa yaachisu Rabbiin isaaf gaha. Abuu Daawudtu gabaase. Shu’ayb Al-Arnaa’uuxiin sanada isaa hasan godhe.[204] Abuu Daawudiifi Ibn Maajaatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [206] Tirmiziifi Abuu Daawudtu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera.  [208] Nama ganama si’a sadii jedhee galgalas si’a sadii jedhe homaa isa hin miidhu. Abuu Daawud, Tirmiziifi Ahmadtu gabaasan. [210] Nama ganama si’a sadii jedhee galgalas si’a sadii jedhe Rabbiin Guyyaa Qiyaamaa [mindaa isaaf kennuudhaa] isa jaalachiisuuf waadaa seene. Ahmadiifi Nasaa’iitu gabaasan. Ibn Baaz sanada Isaa Tuhfat Al-Akhbaar keessatti Hasan godhan.[212] Alhaakimtu gabaase. Sahiiha godheeras. Zahabiinis isa deeggare. Albaaniin sahiiha godheera.  [216] Galgala immoo akkana jedha: “dhiisifanne. Mootummaanis kan Rabbii mootii aalamaa ta’ee dhiisifate. Yaa Rabbi ani khayrii halkan kanaan si kadha: injifannoo ishee, tumsa ishee, ifaa ishee, barakaa isheefi qajeeluma ishee. Sherrii ishee keessa jiruufi sherrii booda ishee jiru irraa sittin maganfadha.[217] Abuu Daawudtu gabaase. Shu’aybiifi Abdul Qaadir Al-Arnaa’uuxiin sahiiha godhaniiru.[220] Galgala immoo dhiisifanne jedha.[221] Ahmadiifi Ibn Assunniitu gabaasan. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [223] Namni ganamaafi galgala si’a dhibba kana jedhe namni tokkollee Guyyaa Qiyaamaa isa caalee hin dhufu nama fakkaataa isaa yookiin kan isa caalu jedhe malee. Muslimtu gabaase.  .[226] Nasaa’iitu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [227] Abuu Daawudiifi Ibn Maajaatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [229] Namni kana ganama si’a dhibba jedhe mindaa nama kudhan bilisoomsuu isaaf ta’eeti mindaan dhibbi isaaf barreeffama. Yakki dhibbi irraa haqama. Guyyaa gaafasii hanga dhihutti shayxaana irraa isa tiksa. Namni tokkollee isa caalee hin dhufu kan isaa caalu hojjate malee. Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [231] Muslimtu gabaase. [233] Ibn Assunniifi Ibn Maajaatu gabaasan. Shu’aybiin sahiiha godheera.[234] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [236] Nama galgala ishee kana si’a sadii jedhe halkan sana summii bofaafi kkf irraa tikfama. Ahmadiifi Nasaa’iitu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [238] Namni ganamaafi galgala si’a kudhan narratti rahmata buuse Guyyaa Qiyaamaa shafaa’aa kiyya argata.” Axxabraaniitu sanada lamaan gabaase. Inni tokko gaariidha. Albaaniin sahiiha godheera. [239] Nama hunda irrattuu shayxaanni qalbii isaa irratti luugama godhatee taa’u qindeeffameera. Yeroo namni Rabbiin dagate isa waswaasee badiitti kakaasa. Yeroo inni Rabbiin yaadatee zikrii adda addaa godhe irraa fagaatee dhokata. Kan Nabiyyii (saw) qofatu islaama’ee inni toltuutti malee isaan hin ajaju. “Khannaas” jechuun isa yeroo namni Rabbiin yaadate dhokatu.[240] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [241] Namni yeroo gara firaashii isaa dhaqu isaan qara’e tiksaan Rabbiin biraa ta’e isa bira hin dhibamu. Hanga bariisifatutti shayxaanni isatti hin siqatu. Bukhaariitu gabaase. [242]Amanuu jechuun dhugoomsuudha. Rabbitti amanuu jechuun tokkummaa isaa dhugoomsuu yoo ta’u, Malaa’ikootatti amanuun immoo isaan gabroota Rabbii gaggaarii ajaja isaa hin dinne kan ifaa irraa isaan uume ta’uu isaanii dhugoomsuudha; Ergamootaafi kitaabotatti amanuun immoo haqaan Rabbiin biraa dhufuu isaanii dhugoomsuudha.[243] Albaqaraa: 285-286. Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. Halkan keessa nama isaan qara’eef waan hundarra isaaf gaha.[247] Muslimiif Ahmadtu gabaase. [250] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [252] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [254] Namni yeroo gara hirribaa deemu kana jedhe khaadima qabaachuurra isaaf caala. Bukhaariifi Muslimtu gabaasan.  [256] Muslimtu gabaase. [258] Muslimtu gabaase. [260] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera.  [262] Tirmiziifi Nasaa’iitu gabaasan. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [265] Nabiyyiin (saw) nama kana jedheen ni jedhan: “yoo duuteef Islaama irratti duuta.” Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [267] Kana yeroo halkan keessa cinaacha tokko irraa kan biraatti jijjiirrate jedha. Alhaakimtu gabaase. Sahiiha goonaan Zahabiin isa deeggare. [269] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [271] Muslimtu gabaase. [273] Muslimtu gabaase. [275] Muslimtu gabaase. [277] Muslimtu gabaase. [279] Muslimtu gabaase. [281] Khamsaatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [283] Khamsaatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [285] Albayhaqiitu sunana guddaa keessatti gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [287] Nasaa’iifi Addaaraquxniitu gabaasan. Shu’ayb Al-Arnaa’uuxiin sahiiha godhe.[289] Ahmadtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [291] Bukhaariitu gabaase. Ergamaan Rabbii (saw) du’aa’ii kana baay’isu turan.[293] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [295] Abuu Daawudiifi Ahmadtu gabaasan. Albaaniin Hasan godheera. [297] Tirmiziifi Alhaakimtu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [299] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [301] Abuu Daawudtu gabaase. Alhaakim sahiiha godhe. Zahabiinis isa deeggare.[303] Abuu Daawudiifi Tirmiziitu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [305] Bukhaariitu gabaase. [307] Bukhaariitu Adab Almufrad keessatti gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [309] Bukhaariitu Adab Almufrad keessatti gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [311] Muslimtu gabaase. [313] Muslimtu gabaase. [318] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [319] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [320] Muslimtu gabaase. [321] Suurat Alhadiid: 3. Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin hasan godheera. [323] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [325] Bukhaariitu gabaase. ([326])  مسلم، 4/ 1729، برقم 2203، من حديث عثمان بن أبي العاص t، وفيه ففعلت ذلك، فأذهبه اللَّه عني.[327] Muslimtu hadiisa Usmaan bin Abil Aas keessatti gabaase. Hadiisicha keessa kana raawwannaan woswaasiin narraa deeme jechuutu jira.([328])  رواه ابن حبان في صحيحه، برقم 2427 (موارد)، وابن السني، برقم 351، وقال الحافظ: ((هذا حديث  [329] Ibn Hibbaantu sahiiha isaa keessatti gabaase. Haafiz hadiisni kun sahiiha jedhe. [331] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [335] Abuu Daawudiifi Tirmiziitu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera.  [336] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [337] Mana keessan awwaala hin taasisinaa. Shayxaanni mana Suurat Albaqaraan keessatti qara’amu irraa ni baqata.” Muslimtu gabaase. Waan shayxaana ari’u keessaa kan biroo zikrii ganamaafi galgalaa, zikrii hirribaafi dammaqqii, zikrii yeroo mana seenaniifi bahanii, yeroo hirribaa aayat Alkursiyyiifi aayata dhuma suuraa Albaqaraa lamaan qara’uu,  namni “Dhugaan gabbaramaan Rabbiin malee hin jiru. Inni tokkicha hiriyaa hin qabneedha. Mootummaan kan isaati. Faaruunis kan Isaati. Inni waan hunda irratti danda’aadha” si’a dhibba jedhe guyyaa isaa guutuu shayxaana irraa tika isaaf taati; akkuma kana azaaniinis shayxaana ari’a.[339] Mu’uminni cimaan caalaafi gama Rabbiitti mu’umina dadhabaa irra filatamaadha. Hunda keessaawuu khayriin ni jira. Waan si fayyadu irratti jabaadhu. Rabbiin gargaarsifadhu. Hin dadhabin. Yoo waa tokko si tuqe “osoo ani akkana hojjadhee waan akkanaa akkanaa ta’a” hin jedhin. Garuu “Rabbitu murteesse inni waan fedhe hojjata” jedhi. Muslimtu gabaase. [342] Kitaaba Azkaaraa kan Annawawii ilaali.[344] Bukhaariitu hadiisa Ibn Abbaas keessatti gabaase. [347] Bukhaariitu gabaase. [348] Gabricha Muslimaa kamuu haa ta’uu yeroo dhukkubsataa duuti isaa hin geenye gaafatee si’a torba kana jedhe Rabbiin isa fayyisu malee hin hafu.” Tirmiziitu gabaase. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [350] Tirmizii, Ibn Maajaafi Ahmadtu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera.  [352] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [354] Bukhaariitu gabaase. Hadiisicha siwaakkachuunis ni jira.[356] Tirmiziifi Ibn Maajaatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [358] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [360] Muslimtu gabaase. [362] Muslimtu gabaase. [364] Muslimtu gabaase. [366] Ibn Maajaafi Ahmadtu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [368] Ibn Maajaatu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [370] Alhaakimtu gabaase. Sahiiha godhee Zahabiin isa deeggare. [374] Sa’iid bin Almusayyib ni jedhe: “Abuu Hurayraa boodaanin daa’ima yakka homaa hin hojjanne irratti salaate. Kan inni du’aa’ii kana kadhatun dhagahe.” Maaliktu Muwaxxa’i keessatti gabaase. Shu’aybiin sanada isaa sahiiha godheera. [375] Mughnii Ibn Qudaamaafi Duruus Almuhimmaa kan Ibn Baaz Ilaali.[376] Hasan daa’ima irratti Faatihat Alkitaabiin qara’a ture.  [379] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [380] Azkaara Nawawii ilaali.[382] Abuu Daawudiifi Ahmadtu gabaasan. [384] Nabiyyiin (saw) yeroo du’aa awwaalanii raawwatan bira dhaabbatanii “obboleessa keessaniif araarama kadhaa. Sabaata kadhaafii. Inni amma ni gaafatama” jedhu. Abuu Daawudiifi Alhaakimtu gabaasan. Alhaakim sahiiha godhee Zahabiin isa deeggare. [386] Muslimtu gabaase. [388] Abuu Daawudiifi Ibn Maajaatu gabaasan. [390] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [392] Abdullaah bin Azzubeer yeroo kakawwee dhaga’e haasaa dhiisee kana jedha. Muwaxxa’i keessatti gabaafame. Albaaniin sahiiha godheera. [394] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [396] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [398] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [400] Bukhaariitu gabaase. [402] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [404] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [406] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [408] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [410] Ibn Maajaatu gabaase. Haafiz hasan godheera.[413] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [415] Nasaa’iin qofti odoo hafuu arba’aatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [417] Bukhaariitu gabaase. [419] Muslimtu gabaase. [421] Muslimtu gabaase. [423] Abuu Daawudiifi Ibn Maajaatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [425] Muslimtu gabaase. [427] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [429] Muslimtu gabaase. [431] Bukhaariitu gabaase. [433] Tirmizii, Ahmadiifi Abuu Daawudtu gabaasan. [435] Nasaa’iin qofti odoo hafuu arba’aatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [437] Abuu Daawudiifi Ibn Maajaatu gabaasan. [439] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [441] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [443] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [445] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [447] Warra sunanaatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. Ergamaan Rabbii (saw) yeroo taa’icha kamuu taa’an kanaan xumuru turan.[449] Ahmadiifi Nasaa’iitu gabaasan. [451] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [454] Muslimtu gabaase. Gabaasa biraa keessatti immoo “dhuma suuraa Kahf irraa” jedha.[456] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin Hasan godheera. [458] Bukhaariitu gabaase. [460] Nasaa’iifi Ibn Maajaatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [462] Ahmadtu gabaase. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [464] Ibn Assunniitu gabaase. [466] Ahmadiifi Ibn Assunniitu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [468] Azzukhruf 13-14.[469] Abuu Daawudiifi Tirmiziitu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [471] Azzukhruf 13-14.[472] Muslimtu gabaase. [474] Alhaakimtu gabaasee sahiiha godhe. Zahabiinis isa deeggare. Ibn Baaz sanada Isaa Tuhfat Al-Akhbaar keessatti Hasan godhan.[476] Tirmiziifi Alhaakimtu gabaasan. Albaaniin hasan godheera. [478] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [480] Ahmadiifi Ibn Maajaatu gabaasan. [482] Ahmadiifi Tirmiziitu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [484] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [486] Bukhaariitu gabaase. [488] Muslimtu gabaase. [490] Muslimtu gabaase. [492] Nabiyyiin (saw) yeroo hajjii yookiin umraa irraa deebi’an jedhu ture. Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [494] Ibn Assunniitu gabaase. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [496] Muslimtu gabaase. [498] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [500] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [502] Nasaa’iifi Alhaakimtu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [504] Abuu Daawudtu gabaase. Albaaniin hasan godheera. [506] Muslimtu gabaase. [508] Bukhaariitu Ammaar irraa mawquufa godhee mu’allaqaan gabaase. [510] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [512] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [515] Abuu Daawudiifi Ahmadtu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera.  [517] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [519] Muslimtu gabaase. [521] Bukhaariitu Adab Almufrad keessatti gabaase. Albaaniin sahiiha godheera. [523] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [525] Bukhaariitu gabaase. Wahiin itti akeekan kan jedhame keezzaraadha.[527] Abuu Daawudiifi Ahmadtu gabaasan. Albaaniin hasan godheera. [530] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin hasan godheera. [532] Muslimtu gabaase. [534] Bukhaariitu gabaase. [536] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [538] Bukhaariitu gabaase. [540] Arba’aatu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [542] Muslimtu gabaase. [544] Ahmadiifi Maaliktu gabaasan. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [546] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [549] Ahmadtu gabaase. Shu’ayb Al-Arnaa’uuxiin sanada isaa sahiiha godheera.[551] Bukhaariitu gabaase. [553] Muslimtu gabaase. [555] Abuu Daawudiifi Tirmiziitu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [557] Tirmiziifi Nasaa’iitu gabaasan. Albaaniin sahiiha godheera. [559] Muslimtu gabaase. [561] Muslimtu gabaase. Akka Ibn Al-Asiir jedhatti haguuguun itti fedhame yeroo garii gosa zikrii wahii irraa dagachuudha. [562] Tasbiiha jechuun Rabbiin qulqulleessuu, tahliilli ‘laa ilaaha illallaah’ jechuu yoo ta’u takbiiraan immoo Rabbiin guddisuudha.[564] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [566] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [568] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [570] Muslimtu gabaase. [572] Muslimtu gabaase. [574] Tirmiziitu gabaase. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [576] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan. [578] Muslimtu gabaase. [580] Muslimtu gabaase. Abuu Daawud dabalee yeroo namichi deemu “toltuu harka isaa guuttateera” jedhaniin.[582] Muslimtu gabaase. Gabaasa Muslim keessatti “himoonni kun addunyaafi aakhiraa kee walitti siif qabdi.”[584] Tirmiziifi Ibn Maajaatu gabaasan. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [586] Ahmadtu gabaase. Sananni isaa sahiiha.[588] Abuu Daawudiifi Tirmiziitu gabaasan. Albaaniin Sahiih Aljaami’iin keessatti sahiiha godheera. [590] Bukhaariifi Muslimtu gabaasan.