فضائل بر الوالدين
از عبدالله بن عمرو رضی الله عنهما روایت است که می گوید: مردی نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آمد و گفت: برای کسب اجر و پاداش از الله متعال، بر هجرت و جهاد با شما پيمان می بندم. رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «فَهَل لَكَ من وَالِدَيك أَحَدٌ حيٌّ؟»: «آيا پدر يا مادرت زنده اند؟» پاسخ داد: آری؛ هر دوی آنها زنده اند. رسول الله صلى الله عليه وسلم پرسيد: «فَتَبْتَغِي الأَجْرَ مِنَ اللَّه تعالى؟»: «و اجر و ثواب الله متعال را می طلبی؟». گفت: بله. رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «فَارْجعْ إِلى والدِيْك، فَأَحْسِنْ صُحْبتَهُما»: «پس نزد پدر و مادرت برگرد و رفتار نيک و پسنديده ای با آنان داشته باش». و در روایتی آمده است: مردی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد و برای شرکت در جهاد اجازه خواست؟ که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «أَحَيٌّ والداك؟»: «آیا پدر و مادرت زنده اند؟». وی گفت: بله؛ فرمود: «ففِيهِما فَجاهِدْ»: «در خدمت آنها جهاد کن [جهاد تو خدمت به ایشان است]».
عن عبد الله بن عمرو -رضي الله عنهما- قال: أقبَلَ رجل إلى نبي الله -صلى الله عليه وسلم- فقال: أُبَايِعُكَ على الهجرة والجهاد أَبْتَغِي الأجر من الله -تعالى- قال: «فَهَل لَكَ من وَالِدَيك أحد حيٌّ؟» قال: نعم، بل كلاهما، قال: «فتبتغي الأجر من الله تعالى؟» قال: نعم، قال: «فَارْجِع إلى وَالِدَيك، فَأَحْسِن صُحْبَتَهُمَا». وفي رواية لهما: جاء رجل إلى النبي صلى الله عليه وسلم فاستأذنه في الجهاد، فقال: «أَحَيٌّ والداك؟»، قال: نعم، قال: «فَفِيهِمَا فجاهد».
شرح الحديث :
مردی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمده و از اشتیاق و محبت خود به شرکت در جهاد و هجرت در راه الله می گوید درحالی که پدر و مادرش زنده هستند؛ و در روایت ابوداود آمده که آنها به سبب ترس از دست دادن فرزندشان گریه می کردند. چنین بود که رسول الله صلی الله علیه وسلم از وی پرسید: آیا یکی از پدر و مادرت زنده هستند؟ وی گفت: بله، هردوی آنها زنده اند. فرمود: در پیِ اجر و پاداش الهی هستی؟ وی گفت: بله؛ فرمود: نزد پدر و مادرت بازگرد و رفتار نيک و پسنديده ای با آنان داشته باش. و در روایت ابوداود آمده است: «ارْجِعْ عَلَيْهِمَا فَأَضْحِكْهُمَا كَمَا أَبْكَيْتَهُمَا»: «نزد آنها بازگرد و چنانکه سبب گریه ی آنها شدی، سبب خنده و شادی آنها باش». و به این ترتیب رسول الله صلی الله علیه وسلم وی را متوجه امری نمود که در حق او سزاوارتر و واجب تر است؛ یعنی بازگشتن نزد پدر و مادر و رفتار نيک و پسنديده با آنان. خدمت به پدر و مادر و کسب رضایت آنها و اطاعت از ایشان، مصداق جهاد با نفس است. چنانکه در روایت بخاری و مسلم آمده است: «در خدمت آنها جهاد کن». و در روایت دیگری به این مساله تصریح شده که نیکی به پدر و مادر و اطاعت از آنها برتر از جهاد در راه الله است چنانکه در روایت ابن عمر رضی الله عنهما آمده که مردی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد و از ایشان در مورد برترین اعمال سوال نمود که رسول الله صلی الله علیه وسلم در پاسخ به نماز اشاره کرد. آن شخص گفت: بعد از آن چه؟ فرمود: جهاد؛ آن شخص گفت: پدر و مادرم زنده هستند؛ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: نیکی تو به پدر و مادرت بهتر است. این روایت را ابن حبان تخریج نموده که برتری نیکی به پدر و مادر بر جهاد را می رساند مگر زمانی که جهاد فرض عین باشد که در این صورت جهاد بر اطاعت از آنها ترجیح دارد.