الأخلاق الحميدة
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «كَانَ رَجُلٌ يُدَايِنُ النَّاسَ، وَكَانَ يَقُولُ لِفَتَاهُ: إِذَا أَتَيْتَ مُعْسِراً فَتَجَاوَزْ عَنْهُ، لَعَلَّ اللهَ أنْ يَتَجَاوَزَ عَنَّا، فَلَقِيَ اللهَ فَتَجَاوَزَ عَنْهُ»: «مردی به مردم - نسيه يا - قرض می داد و به غلامش می گفت: وقتی برای مطالبه ی قرض نزد کسی رفتی که تنگ دست بود، از او درگذر؛ باشد که الله از گناهان ما درگذرد. آن مرد فوت کرد و الله از گناهانش درگذشت».
عن أبي هريرة -رضي الله عنه- مرفوعاً: «كان رجل يُدَايِنُ الناس، وكان يقول لفَتَاه: إذا أَتَيْتَ مُعْسِرًا فَتَجَاوَزْ عنه، لعَلَّ الله أن يَتَجَاوَزَ عنَّا، فَلَقِيَ الله فتَجَاوز عنه».
شرح الحديث :
«كَانَ رَجُلٌ يُدَايِنُ النَّاسَ» یعنی مردی بود که به مردم قرض می داد یا با آنها به صورت نسیه معامله می کرد؛ و به غلامش که طلب های او را از مردم جمع می کرد، می گفت: هرگاه نزد بدهکاری رفتی که چیزی برای پرداخت بدهی خود نداشت و از پرداخت آن ناتوان بود. «فَتَجَاوَزْ عَنْهُ» از او درگذر؛ به این صورت که یا به وی فرصت بده و در پرداخت بدهی اش اصرار نکن یا آنچه دارد در عوض بدهی اش قبول کن هرچند اندکی کمتر از بدهی اش باشد. «لَعَلَّ اللهَ أنْ يَتَجَاوَزَ عَنَّا» باشد که چون ما از بندگان الله در گذشتیم و بر آنها آسان گرفتیم، الله متعال ما را ببخشد. چون می دانست الله متعال نیکی بنده به بنده را مطابق عمل شان جبران نموده و پاسخ می دهد و اجر و پاداش نیکوکاران را ضایع نمی کند. «فَلَقِيَ اللهَ فَتَجَاوَزَ عَنْهُ» وقتی آن مرد از دنیا رفت، الله متعال را درحالی ملاقات کرد که از گناهانش درگذشت. و این جبران رحمت و شفقت وی با مردم و خوش رفتاری و آسانگیری با آنها بود با اینکه هرگز عمل نیکی انجام نداده بود. چنانکه در روایت نسائی و ابن حبان آمده است: «إِنَّ رَجُلًا لَمْ يَعْمَلْ خَيْرًا قَطُّ، وَكَانَ يُدَايِنُ النَّاسَ، فَيَقُولُ لِرَسُولِهِ: خُذْ مَا تَيَسَّرَ، وَاتْرُكْ مَا عَسُرَ وَتَجَاوَزْ، لَعَلَّ اللَّهَ تَعَالَى أَنْ يَتَجَاوَزَ عَنَّا»: «مردی بود که هیچ عمل نیکی انجام نداده بود و به مردم قرض می داد و به فرستاده اش جهت جمع آوری طلب هایش از مردم می گفت: آنچه میسر بود بگیر و کسی را که تنگ دست بود رها کن و از او بگذر؛ باشد که الله متعال از ما بگذرد». چون به الله متعال حسن ظن داشت و به بندگان الله نیکی نمود، الله متعال از گناهانش چشم پوشی کرد؛ چراکه پاداش از جنس عمل می باشد.