شرح الحديث :

این ذکر از جمله اذکاری است که صبح و شام گفته می شود و رسول الله صلی الله علیه وسلم آن را با درخواست ابوبکر صدیق رضی الله عنه به او آموخته است. رسول الله صلی الله علیه وسلم به او ذکر و دعایی را آموخت که صبح و شام آن را بخواند؛ و به او امر نمود تا بگوید: «اللَّهُمَّ فَاطِرَ السَّمَاواتِ والأرْضِ» یعنی یا الله، ای آفریننده ی آسمان ها و زمین؛ اشاره به این دارد که الله متعال آنها را بدون اینکه مثالی در گذشته داشته باشند از عدم به هستی آورده و خلق کرده است؛ «عَالِمَ الغَيْبِ والشَّهَادَةِ» یعنی عالم و آگاه به آنچه از دیدگان خلائق پنهان است و آنچه می بینند و شاهد آن هستند؛ زیرا الله تعالی حال و آینده و گذشته را می داند. «رَبَّ كُلِّ شَيْءٍ وَمَلِيكَهُ» یعنی ای پروردگار و مالک همه چیز؛ الله متعال پروردگار و مالک همه چیز است. «أَشْهَدُ أنْ لا إلَهَ إِلاَّ أنْتَ» یعنی با زبان و قلبم اعتراف می کنم که معبود بر حقی جز تو نیست و هرچه جز تو عبادت می شود باطل است و حقی در بندگی و عبودیت ندارد و حق بندگی و عبودیت تنها برای الله عزوجل می باشد. «أعُوذُ بِكَ مِنْ شَّرِّ نَفْسِي»؛ زیرا نفس شرارت هایی دارد چنانکه الله متعال می فرماید: «وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّيَ» [یوسف: 53] «من هرگز خود را بی گناه نمی شمارم. بی شک، نفس [وسوسه گرِ انسان، او را] پیوسته به بدی فرمان می دهد مگر نفس [کسی] که پروردگارم به او رحم كند». بنابراین چون الله متعال انسان را از شرارت های نفسش مصون ندارد و حفظ نکند، نفسش به او ضرر رسانده و او را به بدی دستور می دهد؛ و چون الله متعال انسان را از شر آن حفظ کند، در مقابل او را در خیر و خوبی توفیق می دهد. رسول الله صلی الله علیه وسلم این ذکر و دعا را با این بخش به پایان می رساند: «وَشَرِّ الشَّيْطَانِ وَشِرْكِهِ»؛ و در روایتی «شَرَكه» آمده است؛ یعنی از الله متعال بخواه و طلب کن که تو را از شر شیطان و شر شرک او در پناه خویش محفوظ دارد؛ به عبارت دیگر از شر شرک یا شَرَکی که تو را به آن دستور می دهد حفظ نماید؛ و «الشَرَک» عبارت است از آنچه ماهی و پرنده و موارد مشابه به وسیله ی آن صید می شود؛ زیرا شیطان دام دارد و با این دام فرزندان آدم را یا از طریق شهوات و یا شبهات شکار می کند. «وأنْ أقْتَرِفَ عَلَى نَفْسِي سُوءاً» یعنی در حق خود بد کنم و بدی روا دارم. «أوْ أجُرَّهُ إلَى مُسْلِمٍ» یا در حق مسلمانی بدی روا دارم. این ذکری بود که رسول الله صلی الله علیه وسلم به ابوبکر صدیق رضی الله عنه امر نمود تا آن را صبح و شام و قبل از خواب و با قرار گرفتن در بستر خواب بخواند.

ترجمة هذا الحديث متوفرة باللغات التالية

العربية الإنجليزية الفرنسية الإسبانية التركية الأردية الأندونيسية البوسنية الروسية البنغالية الصينية