الكبير
كلمة (كبير) في اللغة صفة مشبهة باسم الفاعل، وهي من الكِبَر الذي...
Ebu Hureyre -radıyallahu anh- şöyle dedi: Bir adam Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-’e gelerek: Kendisine en iyi davranmam gereken kimdir? diye sordu. Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-: «Annen!» buyurdu. Adam: Ondan sonra kimdir? diye sordu. «Annen!» buyurdu. Adam tekrar sordu: Ondan sonra kim gelir? diye sordu. «Annen!» buyurdu. Adam tekrar: Sonra kim gelir? diye sordu. Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-: «Baban!» cevabını verdi. Muttefakun aleyhtir. Bir rivayete göre o adam: "Ey Allah’ın Rasûlü! Kendisine en iyi davranılması gereken kimdir? diye sordu. Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-: «Annen, sonra annen, daha sonra yine annen, sonra baban, sonra da sana en yakın olan akraban.» buyurdu. Es-Sahabenin manası: Arkadaşlık ‘’Sonra baban’’ sözü hazfedilmiş bir fiil ile mansuptur. Yani sonra babana iyilik yapmandır. Başka bir rivayette: ‘’Sonra baban’’ bu açık bir ifadedir.
شرح الحديث :
Bu hadis anne-babanın güzel ünsiyetten hakları olduğuna, işlerinde de tam bir özen göstermek gerektiğine delildir. "Onlarla dünyada iyi geçin". Ancak annenin hakkı babanın hakkından mertebe olarak daha yukarıdadır. Babanın hakkını, annenin hakkında olduğu gibi üç kere vurgulamadan zikretmiştir. Anne baba ile birlikte çocuklarının terbiyesinde ortak olmasına rağmen derecesi üstün kılınmıştır. Öyle ki; baba malıyla ve gözetmesiyle, anne de yemesinde, içmesinde, giyiminde, yatağındaki ve tüm hizmetlerinde çocuk hizmetinde ortaktırlar. Anne çocuğu için babadan daha fazla sıkıntılara katlanmıştır. Onu dokuz ay güçlük üzere güçlük çekerek taşımıştır. Onu zorlukla doğurup, dünyaya getirmiştir. Neredeyse sıkıntıdan dolayı ölüm onu yakalayıverecekti. Ve yine onu iki yıl emzirmiştir. Onun rahatı için uykusuz kalmıştır. Vahyin konuştuğu gibi onun için çok acılar çekmiştir: (Biz insana, ana babasına iyilik etmesini tavsiye ettik. Annesi onu zahmetle taşıdı ve zahmetle doğurdu. Taşıması ile sütten kesilmesi, otuz ay sürer.) Gördüğün gibi insana, ana-babasına iyilik yapmasını tavsiye etmektedir. Annenin hakkının büyüklüğüne işaret etmek için sebeplerden sadece annenin çektiği sıkıntılardan bahsetmektedir. Anne-baba muhtaç iseler onlara yeme, içme, barınma, giyim ve yaşamaları için diğer ihtiyaçları konusunda infak etmek iyilikten ve güzel davranmak olup, onlara sahip çıkmak anlamına gelir. Eğer onlar düşük ya da orta seviyede bir hayat yaşıyorlarsa, sen de daha üst seviyede rahat bir durumda isen, onların da refah seviyesini kendi seviyene ya da daha üstüne getirerek yükselt ki, bu da onlara olan güzel bir davranışın olsun. Anne-babası hükmettiği beldeye getirildiklerinde Yusuf’un yaptığını hatırla, onları çölden getirince kendi tahtına oturtturdu. Bütün işlerde onlara sahip çıkmanın güzel davranmanın kapsamlı olarak zikredildiği Allah Teâlâ’nın buyruğu şöyledir: "Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, kendilerine ‘’of!’’ bile deme; onları azarlama; ikisine de güzel söz söyle. Onları esirgeyerek alçak gönüllülükle üzerilerine kanat ger ve : ’’Rabbim küçüklüğümde onlar beni nasıl yetiştirmişlerse, şimdi de sen onlara (öyle) rahmet et!’’ diyerek dua et". Onları her türlü eziyetten koru/uzak tut ve diline onlara edepsizce söz söylemekten engel ol. Onlara karşı yumuşak konuş, onlara kanat ger, nefsini onlara itaat için alçalt. Dilini onlara dua ile ıslat ve kalbinin derinliklerinden ve içinden gelerek: ’’Rabbim küçüklüğümde onlar beni nasıl yetiştirmişlerse, şimdi de sen onlara (öyle) rahmet et!’’ de. Vahyin işaret ettiğiyle amel etmek ve hadisin de mantığına uyarak annene daha fazla önem göstermeyi unutma.