أذكار الصباح والمساء
از شداد بن اوس رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «سَيِّدُ الاسْتِغْفَارِ أَنْ يَقُولَ العَبْدُ: اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي لا إلهَ إلا أنْتَ خَلَقْتَنِي وَأَنَا عَبْدُكَ، وَأنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ، أبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ وَأَبُوءُ لَكَ بِذَنْبِي، فَاغْفِرْ لِي، فَإنَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إلاَّ أنْتَ»: «بهترين استغفار، اين است که بنده بگويد: بار الها، تو پروردگار من هستی؛ هيچ معبود بر حقی جز تو وجود ندارد؛ تو، مرا آفريده ای و من، بنده ی توام و در حد توانم بر عهد و پيمانی که با تو بسته ام، پایبندم و به نويدی که داده ای، يقين دارم. از شرّ اعمال خويش به تو پناه می آورم و به نعمت هايی که به من داده ای، اعتراف می کنم و به گناهان خويش اقرار دارم؛ پس مرا بيامرز که کسی جز تو گناهان را نمی آمرزد».
عن شداد بن أوس -رضي الله عنه- عن النبي -صلى الله عليه وسلم-: "سيد الاستغفار أن يقول العبد: اللهم أنت ربي لا إله إلا أنت خلقتني وأنا عبدك وأنا على عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ ما اسْتَطَعْتُ أعوذ بك من شر ما صنعتُ أَبُوءُ لك بنعمتك عليَّ وأَبُوءُ لك بذنبي فَاغْفرْ لي فإنه لا يغفر الذنوب إلا أنت".
شرح الحديث :
رسول الله صلی الله علیه وسلم خبر می دهد که گویا الفاظ این دعا، بهترین و برترین الفاظ در باب استغفار و طلب آمرزش می باشند؛ اینکه بنده بگوید: «اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي لا إلهَ إلا أنْتَ خَلَقْتَنِي وَأَنَا عَبْدُكَ، وَأنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ، أبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ وَأَبُوءُ لَكَ بِذَنْبِي، فَاغْفِرْ لِي، فَإنَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إلاَّ أنْتَ». در این دعا، ابتدا بنده به توحید و یگانگی الله متعال اقرار نموده و اعتراف می کند که بر عهد و پیمانی که الله متعال در باب ایمان و اطاعت از او گرفته، در حد توانش پایبند و ملتزم می باشد؛ نه به میزانی که شایسته ی جاه و مقام ذات باری تعالی بوده و مستحق آن است؛ زیرا بنده هر قدر هم که به عبادت روی آورد، نمی تواند همه ی مواردی را که الله متعال امر نموده، جامه ی عمل پوشانده و شکر همه ی نعمت ها را به جای آورد؛ سپس به الله پناه می برد و حفاظت و مراقبت او را می خواهد؛ زیرا این الله است که از شر بنده، به او پناه برده می شود؛ سپس بنده با اختیار به نعمت خداوند بر او اعتراف می کند چنانکه به گناه و نافرمانی خود اقرار می نماید؛ در مرحله ی بعد از الله متعال می خواهد که او را بیامرزد و با بخشش و فضل و رحمتش او را از گناهان و پیامدهای آن دور نماید، چراکه جز الله عزوجل کسی گناهان را نمی بخشد و نمی آمرزد.