البصير
(البصير): اسمٌ من أسماء الله الحسنى، يدل على إثباتِ صفة...
از جابر بن عبدالله رضی الله عنهما روایت است که می گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم به ایراد خطبه در میان ما ایستاد و فرمود: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ قَبْلَ أَنْ تَمُوتُوا، وَبَادِرُوا بِالْأَعْمَالِ الصَّالِحَةِ قَبْلَ أَنْ تُشْغَلُوا، وَصِلُوا الَّذِي بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ رَبِّكُمْ بِكَثْرَةِ ذِكْرِكُمْ لَهُ، وَكَثْرَةِ الصَّدَقَةِ فِي السِّرِّ وَالْعَلَانِيَةِ، تُرْزَقُوا وَتُنْصَرُوا وَتُجْبَرُوا، وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ قَدِ افْتَرَضَ عَلَيْكُمُ الْجُمُعَةَ فِي مَقَامِي هَذَا، فِي يَوْمِي هَذَا، فِي شَهْرِي هَذَا، مِنْ عَامِي هَذَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ، فَمَنْ تَرَكَهَا فِي حَيَاتِي أَوْ بَعْدِي، وَلَهُ إِمَامٌ عَادِلٌ أَوْ جَائِرٌ، اسْتِخْفَافًا بِهَا، أَوْ جُحُودًا لَهَا، فَلَا جَمَعَ اللَّهُ لَهُ شَمْلَهُ، وَلَا بَارَكَ لَهُ فِي أَمْرِهِ، أَلَا وَلَا صَلَاةَ لَهُ، وَلَا زَكَاةَ لَهُ، وَلَا حَجَّ لَهُ، وَلَا صَوْمَ لَهُ، وَلَا بِرَّ لَهُ حَتَّى يَتُوبَ، فَمَنْ تَابَ تَابَ اللَّهُ عَلَيْهِ، أَلَا لَا تَؤُمَّنَّ امْرَأَةٌ رَجُلًا، وَلَا يَؤُمَّ أَعْرَابِيٌّ مُهَاجِرًا، وَلَا يَؤُمَّ فَاجِرٌ مُؤْمِنًا، إِلَّا أَنْ يَقْهَرَهُ بِسُلْطَانٍ، يَخَافُ سَيْفَهُ وَسَوْطَهُ»: «ای مردم، قبل از اینکه بمیرید، به سوی الله توبه کنید؛ و برای انجام اعمال صالح شتاب کنید، قبل از اینکه از انجام آنها باز بمانید؛ و با ذکر زیاد و زیاد صدقه دادن در نهان و آشکار، رابطه ی بین خود و پروردگارتان را برقرار داشته باشید. در این صورت روزی داده می شوید و یاری می گردید و اوضاع و احوال تان خوب می شود. و بدانید که الله متعال در این مقام و در این روز و در این ماه و در این سال تا روز قیامت، نماز جمعه را بر شما فرض کرده است؛ پس هرکس آن را در حیات من و پس از من درحالی ترک کند که امامی عادل یا ظالم دارد و این کار وی از روی استخفاف و سبک شمردن آن یا انکار آن باشد، الله امور وی را پراکنده گرداند و به کار و بارش برکت ندهد؛ بدانید که برای او نماز و زکات و حج و روزه و نیکی سودی ندارد تا توبه کند. و هرکس توبه کند، الله متعال توبه اش را می پذیرد؛ و بدانید که زن نباید برای مرد و صحرانشین نباید برای مهاجر و فاجر نباید برای مومن امامت دهد مگر اینکه با زور و قدرت بر وی غلبه کند و ترس از شمشیر و تازیانه ی وی باشد».
شرح الحديث :
جابر بن عبدالله رضی الله عنهما خبر می دهد که رسول الله صلی الله علیه وسلم به ایراد خطبه در میان آنها ایستاده و فرمود: «ای مردم، به سوی الله توبه کنید قبل از اینکه بمیرید؛ و در انجام اعمال صالح شتاب کنید، قبل از اینکه گرفتار بیماری و پیری و معضلات مشابه شده و از انجام آنها باز بمانید. و با ذکر زیاد و صدقه ی زیاد در نهان و آشکار، رابطه ی میان خود و پروردگارتان را برقرار داشته باشید؛ در این صورت الله متعال روزی فراخی به شما عنایت می کند و شما را بر دشمنان تان یاری می دهد و اوضاع و احوال تان را به کلی خوب نموده و سامان می بخشد؛ و بدانید که الله متعال نماز جمعه را در این مقام و این روز و در این ماه و در این سال تا روز قیامت بر شما فرض کرده است؛ بنابراین هرکس آن را در حیات من و پس از من درحالی ترک کند که امامی عادل یا ظالم دارد و ترک وی از روی سبک شمردن آن یا انکار فرضیت آن باشد، الله متعال امور وی را پراکنده گرداند و به کار و بارش برکت ندهد؛ و هیچ نماز و زکات و حج و روزه و عمل نیکی از وی قبول نمی شود تا اینکه توبه کند و هرکس توبه کند الله متعال توبه ی او را قبول می کند. سپس آنها را نهی می کند که زنی امامت مردی را در نماز بر عهده گیرد یا صحرانشینی برای مهاجر امامت دهد؛ چون معمولا صحرانشینان جهل شان غلبه دارد و مهاجران علم شان؛ و آنها را از اینکه فردی فاسق، مومنی را امامت دهد، نهی می کند مگر اینکه با زور و قدرت غلبه یافته باشد که ترس تعدی و تجاوز وی می رود. چنانکه پیش تر گفته شد، حدیث مذکور ضعیف است هرچند برخی از جملات آن در قرآن و سنت ثابت هستند؛ مانند امر به توبه که الله متعال می فرماید: «وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» [نور: 31] «و ای مؤمنان، همگی به سوی الله توبه کنید؛ باشد که رستگار گردید». و شتاب کردن برای انجام اعمال صالح؛ چنانکه الله متعال می فرماید: «سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ» [حدید: 21] «[ای مردم، ] براى رسیدن به آمرزشِ پروردگارتان از یکدیگر پیشی بگیرید». و امر به ذکر: «اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً» [احزاب: 41] «الله را بسیار یاد کنید». و امر به نماز جمعه: «إِذَا نُودِي لِلصَّلَاةِ مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ» [جمعه: 9] «هنگامی که برای نماز روز جمعه اذان گفته شد، به سوی [نماز و] ذکرِ الله بشتابید». و مقدم نمودن بهترین افراد برای امامت، چنانکه رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: «يَؤُمُّ الْقَوْمَ أَقْرَؤهُمْ لِكتَابِ اللَّه»: «کسی برای مردم امامت دهد که کتاب الله را بیشتر از دیگران حفظ باشد». [مسلم: 673]