شرح الحديث :

ابوهریره رضی الله عنه خبر می دهد که رسول الله صلی الله علیه وسلم اصول اجتماعی جامعی را بیان داشته و فرموده است: "مَنْ كَانَ يُؤمِنُ" و این جمله ای شرطی است که جواب آن "فَليَقُلْ خَيْرَاً أَو لِيَصْمُتْ" می باشد. و مراد از این صیغه، تشویق به سخن نیک یا سکوت است؛ گویا می گوید: اگر به الله و روز قیامت ایمان داری، یا سخن نیکی بگو یا ساکت باش. "فَلَيَقُلْ خَيرَاً" مثلا سخنی گفته شود که ذاتا خیر نباشد اما باعث شادی و خوشحالی همنشینان شود؛ چنین سخنی خیر است چون با انس و الفت و از بین بردن وحشت همنشینان همراه است. "أو لِيَصْمُتْ" یعنی یا ساکت شود. "و هرکس به الله و روز قيامت ايمان دارد، باید همسایه اش را گرامی دارد". منظور همسایه ی خانه می باشد. و ظاهرا همسایه ی مغازه را هم شامل می شود. اما بیشتر همسایه ی خانه مراد است؛ و هرچه همسایه نزدیک تر باشد حق او بزرگ تر است. و رسول الله صلی الله علیه وسلم گرامی داشتن همسایه را به صورت مطلق ذکر می کند و نمی گوید: همسایه را با بخشیدن درهم یا صدقه یا لباس یا موارد مشابه گرامی دارید؛ و هر چیزی که در شریعت به صورت مطلق وارد شود، مصداق آن به عرف باز می گردد. و مصداق گرامی داشتن همسایه در اینجا معین نشده است، بلکه آنچه را مردم مصداق اکرام و گرامی داشت همسایه بدانند، همان ملاک است و در مورد هر همسایه متفاوت می باشد. چنانکه گرامی داشتن همسایه ی فقیر با قرص نانی می باشد درحالی که برای گرامی داشتن همسایه ی ثروتمند این مقدار کفایت نمی کند؛ و همسایه ی فقیر گاهی به کمترین چیز کفایت می کند حال آنکه برای گرامی داشتن همسایه ی ثروتمند، به چیزی بیش از آن نیاز است. اما آیا مراد از «الجار» به معنای همسایه، کسی است که چسبیده به محل سکونت ما زندگی می کند یا شامل شریک در بازار یا سایر موارد می شود؟ این مساله نیز به عرف باز می گردد. اما اینکه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «و هرکس به الله و روز قيامت ايمان دارد، باید مهمانش را گرامی دارد». مثال آن مسافری است که به خانه ات می آید؛ چنین فردی مهمان است و گرامی داشتن او واجب می باشد. برخی از اهل علم می گویند: ضیافت و مهمانی در شهرهای کوچک واجب است اما در شهرهای بزرگ واجب نیست. چون در شهرهای بزرگ هتل و رستوران وجود دارد و هرکس بخواهد می تواند از آنها استفاده کند؛ اما انسان در شهرهای کوچک نیاز به مکانی برای پناه آوردن دارد. اما ظاهر حدیث عام است و همه ی موارد را شامل می شود.

ترجمة هذا الحديث متوفرة باللغات التالية

العربية الإنجليزية الفرنسية الإسبانية التركية الأردية الأندونيسية البوسنية الروسية البنغالية الصينية