البر
البِرُّ في اللغة معناه الإحسان، و(البَرُّ) صفةٌ منه، وهو اسمٌ من...
از عقبة بن عامر رضی الله عنه روایت است که می گوید: ما شتران مان را نوبتی برای چرا می برديم. روزی که نوبت من بود، بعد از چراندن شتران و در آخر روز آنها را به خوابگاه شان بردم و نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم رفتم که ايشان را ايستاده درحال سخن با مردم یافتم و به اين قسمت از سخنانش رسيدم که فرمود: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَتَوَضَّأُ فَيُحْسِنُ وُضُوءَهُ، ثُمَّ يَقُومُ فَيُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ، مُقْبِلٌ عَلَيْهِمَا بِقَلْبِهِ وَوَجْهِهِ، إِلاَّ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ»: «هیچ مسلمانی نیست که خوب وضو بگيرد و دو رکعت نماز با حضور قلب و توجه کامل (خشوع و خضوع) بجا آورد، مگر اینکه بهشت بر او واجب می گردد». عقبه می گويد: گفتم: چه سخن خوبی است. ناگهان شخصی که روبرويم بود، گفت: سخن قبلی بهتر از اين بود؛ چون دقت کردم، ديدم عمر بن خطاب است. وی ادامه داد و گفت: من ديدم که هم اکنون آمدی؛ رسول الله صلی الله علیه وسلم (قبل از این) فرمود: «مَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ يَتَوَضَّأُ فَيُبْلِغُ - أَو فَيُسْبِغُ - الْوَضُوءَ، ثُمَّ يَقُولُ: أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُ اللَّهِ وَرَسُولُهُ، إِلاَّ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ الثَّمَانِيَةُ، يَدْخُلُ مِنْ أَيِّهَا شَاءَ»: «هیچیک از شما نیست که به طور کامل وضو بگيرد و سپس بگوید: "اشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أنَّ محمداً عبده و رسوله" مگر اینکه دروازه های هشتگانه ی بهشت برای او باز می شوند تا از هر کدام بخواهد وارد شود».
شرح الحديث :
حدیث مذکور بیانگر ذکری است که گفتن آن به دنبال وضو مستحب است. اینکه عقبة بن عامر می گوید: «ما شتران مان را نوبتی برای چرا می برديم؛ و روزی که نوبت من بود، بعد از چراندن شتران، در آخر روز آنها را به خوابگاه شان بردم» به این معناست که آنها به نوبت شتران شان را برای چرا می بردند؛ همگی جمع می شدند و شتران شان را یک گله می کردند و هر روز یکی از آنها شتران مذکور را برای چرا می برد تا به این ترتیب هم رسیدگی به شتران برای آنها آسان تر و بهتر باشد و هم به سایر کارهای خود برسند. اما اینکه می گوید: «در آخر روز آنها را به خوابگاه شان بردم» یعنی از چراندن آنها فارغ شدم و پس از آن به مجلس رسول الله صلی الله علیه وسلم حضور یافتم. اما اینکه رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: «فَيُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ، مُقْبِلٌ عَلَيْهِمَا بِقَلْبِهِ وَوَجْهِهِ» یعنی با تمام وجود این دو رکعت را می خواند؛ و دو لفظ قلب و صورت را ذکر می کند تا انواع خضوع و خشوع را بیان کرده باشد؛ چون خضوع در اعضا و خشوع در قلب می باشد. و اینکه عقبه می گوید: «چه سخن خوبی است» یعنی این سخن یا این فایده یا این بشارت یا عبادت چه نیکوست؛ و خوبیِ آن از چند جهت است: کاری آسان و در توان همه می باشد و مشقتی به همراه ندارد؛ و اجر و پاداش بزرگی دارد. اما اینکه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «فَيُبْلِغُ - أَو فَيُسْبِغُ - الْوَضُوءَ» شک و تردید از راوی است و هر دو لفظ به یک معنا هستند. یعنی: وضو را کامل کند و هریک از اعضای وضو را به ترتیبی که سنت است بشوید و مسح کند. و در ادامه می فرماید: بر کسی که وضو می گیرد مستحب است که پس از وضو بگوید: «أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له وأشهد أن محمدا عبده ورسوله» و شایسته است علاوه بر آن، دعایی را که در روایت ترمذی در این زمینه وارد شده، بگوید: «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنَ التَّوَّابِينَ، وَاجْعَلْنِي مِنَ المُتَطَهِّرِينَ»: «یا الله، مرا از توبه کنندگان و پاکیزگان قرار بده». همچنین مستحب است دعایی را که در روایت نسائی در کتاب "عمل اليوم والليلة" به صورت مرفوع وارد شده، بگوید: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، وَحْدَكَ لَا شَرِيكَ لَكَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ»: «يا الله، از هر عيب و نقصی پاک و منزّهی و تو را به پاکی می ستايم. گواهی می دهم معبود بر حقی جز تو وجود ندارد، یکتایی و شریکی نداری؛ از تو درخواست آمرزش می کنم و با توبه و انابت به سوی تو بازمی گردم».