مراتب القضاء والقدر
از عبادة بن صامت رضی الله عنه روایت است که می گوید: فرزندم، طعم ایمان را نمی چشی تا اینکه بدانی آنچه برای تو مقدّر شده، ممکن نيست به تو نرسد. و آنچه برايت مقدّر نشده، امکان ندارد به تو برسد. از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که فرمود: «إِنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ الْقَلَمَ، فَقَالَ لَهُ: اكْتُبْ فَقَالَ: رَبِّ، وَمَاذَا أَكْتُبُ؟ قَالَ: اكْتُبْ مَقَادِيرَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ»: «اولین چیزی که الله متعال آفرید، قلم بود؛ پس به قلم گفت: بنویس؛ قلم گفت: پروردگارا، چه بنویسم؟ الله فرمود: مقادیر همه چیز را تا روز قیامت بنویس». فرزندم، من از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که فرمود: «مَنْ مَاتَ عَلَى غَيْرِ هَذَا فَلَيْسَ مِنِّي»: «هرکس با عدم ایمان به قضا و قدر بمیرد، بر راه و روش من نیست». و در روایت احمد آمده است: «إِنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ تعالی الْقَلَمُ، فَقَالَ لَهُ: اكْتُبْ، فَجَرَى فِي تِلْكَ السَّاعَةِ بِمَا هُوَ كَائِنٌ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ»: «اولین چیزی که الله متعال آفرید، قلم بود که به آن فرمود: آنچه را از این ساعت تا روز قیامت رخ می دهد، بنویس». و در روایت ابن وهب آمده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «فمن لم يؤمن بالقدر خيره وشره أحرقه الله بالنار»: «هرکس به خیر و شر تقدیر ایمان نداشته باشد، الله متعال او را با آتش می سوزاند».
عن عبادة بن الصامت -رضي الله عنه- قال: يا بُنَيَّ، إنك لن تجد طعم الإيمان حتى تعلم أن ما أصابك لم يكن ليخطئك، وما أخطأك لم يكن ليصيبك، سمعت رسول الله -صلى الله عليه وسلم- يقول: «إن أول ما خلق الله القلم، فقال له: اكتب. فقال: رب، وماذا أكتب؟ قال: اكتب مقادير كل شيء حتى تقوم الساعة». يا بني سمعت رسول الله -صلى الله عليه وسلم- يقول: «من مات على غير هذا فليس مني». وفي رواية لأحمد: «إن أول ما خلق الله تعالى القلم، فقال له: اكتب، فجرى في تلك الساعة بما هو كائن إلى يوم القيامة». وفي رواية لابن وهب قال رسول الله -صلى الله عليه وسلم-: «فمن لم يؤمن بالقدر خيره وشره أحرقه الله بالنار».
شرح الحديث :
عبادة بن صامت رضی الله عنه پسرش ولید را به ایمان به خیر و شر تقدیر سفارش می کند و برای او ثمرات پاکیزه و نتایج نیکوی ایمان به تقدیر در دنیا و آخرت و همچنین آثار بد ناشی از انکار تقدیر در دنیا و آخرت را توضیح می دهد؛ و در توضیح و روشنگری خود به سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم استناد می کند که ثابت می کند الله متعال همه چیز را مقدر نموده و به قلم دستور داده همه چیز را قبل از وجود مخلوقات بنویسد؛ بنابراین هیچ امری تا روز قیامت در هستی رخ نمی دهد مگر بنا بر قضا و قدر الهی.