صفة الصلاة
از حسن بن علی رضی الله عنهما روایت است که می گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم به من جملاتی آموخت تا آنها را در وتر بخوانم - ابن جَوَّاس می گوید: یعنی در قنوت وتر - (و آن جملات عبارتند از:) ««اللَّهُمَّ اهْدِنِي فِيمَنْ هَدَيْتَ، وَعَافِنِي فِيمَنْ عَافَيْتَ، وَتَوَلَّنِي فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ، وَبَارِكْ لِي فِيمَا أَعْطَيْتَ، وَقِنِي شَرَّ مَا قَضَيْتَ، إِنَّكَ تَقْضِي، وَلَا يُقْضَى عَلَيْكَ وَإِنَّهُ لَا يَذِلُّ مَنْ وَالَيْتَ، وَلَا يَعِزُّ مَنْ عَادَيْتَ، تَبَارَكْتَ رَبَّنَا وَتَعَالَيْتَ»: «یا الله، مرا از زمره ی کسانی قرار بده که آنها را هدايت کرده ای؛ و مرا از جمله ی کسانی قرار بده که آنان را عافيت و سلامتی داده ای؛ و مرا جزء آنانی قرار بده که امورشان را خود بر عهده گرفته ای و در آنچه به من عطا کرده ای، برکت بده و از شرّ آنچه مقدّر کرده ای، مرا حفظ بفرما؛ چون تو قضاوت می کنی و بر عليه تو قضاوت و حکم نخواهد شد؛ و کسی را که تو دوست بداری، خوار و زبون نمی گردد. و آنکه را تو دشمن داری، عزت نمی یابد؛ پروردگار ما، تو دارای برکت های بسياری و در صفاتت، بلند مرتبه هستی». و در روایتی در پایان این دعا آمده است: «وَصَلَّى اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ مُحَمَّدٍ»: «و یا الله بر پیامبرت محمد درود بفرست».
عن الحسن بن علي -رضي الله عنهما- قال: عَلَّمَنِي رسول الله -صلى الله عليه وسلم- كلمات أقولهن في الوتر، -قال ابْنُ جَوَّاسٍ: في قنوت الوتر:- «اللهم اهدني فيمن هديت، وَعَافِنِي فِيمَنْ عَافَيْتَ، وَتَوَلَّنِي فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ، وبارك لي فِيمَا أَعْطَيْتَ، وَقِنِي شَرَّ مَا قَضَيْتَ، إِنَّكَ تَقْضِي وَلَا يُقْضَى عَلَيْكَ، وإنه لَا يَذِلُّ مَنْ وَالَيْتَ، وَلَا يَعِزُّ مَنْ عَادَيْتَ، تَبَارَكْتَ رَبَّنَا وَتَعَالَيْتَ».. وفي رواية: قال في آخره: وصلى الله على النبي محمد.
شرح الحديث :
این حدیث شریف، شامل جملات ارزشمند و گرانبهایی است که مسلمان به وقت قیامش برای نماز وتر می خواند و با آنها دعا می کند. قنوت معانی مختلفی دارد که مراد از آن در اینجا دعا در نماز وتر در محلی مخصوصی از قیام می باشد. «اللَّهُمَّ اهْدِنِي» یعنی یا الله مرا بر هدایت ثابت قدم بگردان یا بر اسباب هدایت من بیفزای. «فِيمَنْ هَدَيْتَ» یعنی مرا در جمله ی کسانی قرار بده که آنان را هدایت نمودی؛ یا مرا در کنار پیامبران و اولیایی قرار بده که آنان را هدایت نمودی. چنانکه سلیمان علیه السلام می فرماید: «وَأَدْخِلْنِي بِرَحْمَتِكَ فِي عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ» [نمل: 19] «و به رحمت خویش مرا در جمعِ بندگان شایسته ات وارد کن». «وَعَافِنِي»: بدی ها را از من دور بگردان. «وَتَوَلَّنِي»: امورم را خود به عهده بگیر و سامان ببخش. «فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ» و مرا جزو کسانی قرار بده که امورشان را خود بر عهده گرفته ای و مرا به حال خودم وانگذار. «وَبَارِكْ» یعنی خیرش را زیاد بگردان. «لِي» یعنی برای استفاده بردنم. «فِيمَا أَعْطَيْتَ»: در آنچه به من عطا نمودی، از عمر و مال و علوم و اعمال. یعنی در آنچه از خیر دو سرا که من عطا نمودی، برکت عنایت کن. «وَقِنِي»: مرا حفظ کن از: «شَرَّ مَا قَضَيْتَ» شری که برای من مقدر نمودی. یا از شر آنچه مقدر نمودی. گفته شده: درخواست پیشگیری و محفوظ ماندن از آنچه الله متعال برای بنده مقدر نموده و به وی آسیب می رساند، به اعتبار ظاهر اسباب و ابزاری است که وقوع مقدّرات با آنها در ارتباط است و در این موارد محو و اثبات جریان دارد. «تَقْضِي» یعنی تو هرچه بخواهی مقدر می کنی یا بدان حکم می کنی. «وَلَا يُقْضَى عَلَيْكَ»: و کسی نمی تواند در مورد تو حکم نماید و کسی نمی تواند حکم و قضاوت تو را معترض شود؛ و چیزی بر تو واجب نیست مگر آنچه خود به مقتضای وعده ات بر خود واجب کرده ای. «إِنَّهُ» یعنی این شان و مقام؛ و در برخی روایات آمده است: «وَإِنَّهُ» با واو. «لَا يَذِلُّ» یعنی ذلیل و خوار نمی شود. «مَنْ وَالَيْتَ» موالات متضاد معاداة به معنای دشمنی می باشد و در مقابل این بخش از دعا «ولا يعز من عاديت» می باشد که در برخی روایات آمده است. چنانکه بیهقی و همچنین طبرانی از چند طریق این بخش را افزوده اند. «وَلَا يَعِزُّ مَنْ عَادَيْتَ»؛ ابن حجر می گوید: یعنی بنده ای که تو او را دوست داشته باشی در آخرت ذلیل و خوار نمی شود. یا اینکه مطلقا ذلیل و خوار نمی شود، هرچند به هر آزمایشی مبتلا شود و کسی بر او مسلط گردد که به وی اهانت کند و ظاهرا او را ذلیل و خوار نماید. چون این نهایت برتری و عزت نزد الله و نزد اولیایش می باشد؛ و از این جهت پیامبران عليهم الصلاة والسلام دچار امتحانات عجیب و مشهوری شدند. و حدیث مذکور با این بخش به پایان می رسد: «تَبَارَكْتَ» یعنی خیر خود را در دو سرا بیفزای. «رَبَّنَا» ای پروردگار ما. «وَتَعَالَيْتَ» و عظمت و بزرگی خود را والا بگردان و قهر و غلبه و قدرتت را بر کسانی که در دو سرا هستند، آشکار بفرما.