المحيط
كلمة (المحيط) في اللغة اسم فاعل من الفعل أحاطَ ومضارعه يُحيط،...
از ام المومنین عایشه رضی الله عنها روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إذا أكل أَحَدُكُمْ فَليَذْكُر اسْمَ اللَّه تعالى، فإنْ نَسِيَ أَنْ يَذْكُرَ اسْمَ اللَّه تَعَالَى في أَوَّلِهِ، فَليَقُلْ: بِسْمِ اللَّه أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ»: «هريک از شما باید هنگام غذا خوردن بسم الله بگويد؛ و اگر گفتن بسم الله در ابتدای غذا را فراموش کرد، باید بگويد: «بِسْمِ اللَّه أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ». از امیة بن مخشی رضی الله عنه روایت است که می گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم نشسته بود و مردی غذا می خورد؛ وی بسم الله نگفته و فقط يک لقمه از غذايش باقی مانده بود. وقتی آن را به سوی دهانش بالا برد، گفت: «بِسْمِ اللَّه أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ». رسول الله ﷺ خنديد و فرمود: «مَا زَالَ الشَّيْطَانُ يَأْكُلُ مَعَهُ، فَلمَّا ذَكَر اسمَ اللَّهِ استْقَاءَ مَا في بَطنِهِ»: «شيطان با او مشغول خوردن بود؛ اما همين که او نامِ الله را بُرد، هرچه شيطان خورده بود، بالا آورد».
شرح الحديث :
حدیث مذکور از ام المومنین عایشه رضی الله عنه بر این مساله دلالت دارد که بر انسان واجب است در ابتدای غذا بسم الله بگوید. و بسم الله گفتن برای غذا خوردن واجب می باشد. و اگر کسی آن را ترک کند، گنه کار شده و شیطان با او در خوردن شریک می شود. و هیچکس راضی نمی شود دشمنش شریک غذای وی گردد. و کسی راضی نمی شود که شیطان با او هم غذا شود. بنابراین اگر کسی بسم الله نگوید، شیطان با وی شریک می شود. و اگر کسی فراموش کرد در ابتدای غذا خوردن بسم الله بگوید و در حین غذا خوردن به یادش آمد، باید بگوید: «بِسْمِ اللَّه أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ». چنانکه رسول الله صلی الله علیه وسلم ارشاد فرمودند. حکمت بسم الله گفتن در ابتدای غذا این است که چون بسم الله گفته نشود، برکت از غذا برداشته می شود. چون شیطان با انسان مشغول خوردن می شود. و به این ترتیب غذایی که گمان می برد برای او کافی است، کفایت نمی کند. چون برکت از آن برداشته شده است. اما اینکه در حدیث دوم روایت شده: فردی فراموش کرد در ابتدای غذا خوردن بسم الله بگوید و در حین غذا خوردن به یاد آورد و بسم الله گفت، بیانگر این نعمت الهی است که وقتی در ابتدای غذا بسم الله گفته شود، شیطان از همراه شدن با ما در خوردن محروم می شود؛ و همچنین اگر در پایان غذا خوردن «بِسْمِ اللَّه أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ» بگوییم، اگر چیزی با ما خورده باشد، بالا می آورد و به این ترتیب از غذایی که خورده بی بهره می شود. [این حدیث ضعیف است]. حدیث قبلی که صحیح است در دلالت بر حکم بیان شده کفایت می کند.