تفسير سورة العنكبوت

1- ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ الم﴾

﴿الٓمٓ﴾ سخن در مورد حروف شبیه این حروف در آغاز سورۀ بقره بیان شد.

2- ﴿أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ﴾

آیا مردم پنداشتند که با این سخن که بگویند: به الله ایمان آوردیم، رها می‌شوند بدون اینکه آزمایش شوند تا حقیقت آنچه گفته‌اند مشخص گردد که آیا: واقعا مؤمن هستند؟! امر چنان‌که آنها پنداشته‌اند نیست.

3- ﴿وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۖ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ﴾

و به تحقیق کسانی را که پیش از آنها بودند آزموده‌ایم، تا الله راستی راستگویان در ایمان‌شان و دروغ دروغ‌گویان در ایمان‌شان را برای‌تان آشکارا معلوم دارد و کشف کند.

4- ﴿أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ أَنْ يَسْبِقُونَا ۚ سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ﴾

بلکه آیا کسانی‌که مرتکب شرک و سایر گناهان می‌شوند می‌پندارند که می‌توانند ما را ناتوان ‌سازند، و از کیفر ما نجات ‌یابند؟ بسیار زشت است حکمی که صادر می‌کنند، زیرا آنها نه می‌توانند الله را ناتوان سازند، و نه می‌توانند از کیفر او نجات یابند اگر بر کفرشان بمیرند.

5- ﴿مَنْ كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ اللَّهِ فَإِنَّ أَجَلَ اللَّهِ لَآتٍ ۚ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ﴾

و هرکس به دیدار الله در روز قیامت ایمان دارد تا به او پاداش دهد باید بداند اجلی که الله برای این امر برایش مشخص کرده است به زودی آمدنی است، و او تعالی سخنان بندگانش را می‌شنود، و از اعمال‌شان آگاه است، ذره‌ای از سخنان و اعمال‌شان از دست او تعالی نمی‌رود، و به‌زودی آنها را در قبال آنها جزا خواهد داد.

6- ﴿وَمَنْ جَاهَدَ فَإِنَّمَا يُجَاهِدُ لِنَفْسِهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ﴾

و هرکس با واداشتن نفس خویش بر طاعت و دوری از معصیت با آن بجنگد، و در راه الله جهاد کند فقط به نفع خویش می‌جنگد؛ زیرا نفع این کار به خودش بازمی‌گردد، و الله از تمام مخلوقاتش بی‌نیاز است، زیرا طاعت آنها ذره‌ای بر او نمی‌افزاید، و معصیت آنها از او نمی‌کاهد.

7- ﴿وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾

و کسانی‌که ایمان آورده و در برابر آزمایش‌های ما ما برای آنها شکیبایی کرده‌اند، و اعمال صالح انجام داده‌اند به‌طور قطع گناهان‌شان را به‌سبب اعمال صالحی که انجام داده‌اند پاک می‌کنیم، و در آخرت بر حسب بهترین اعمالی که در دنیا انجام می‌دادند به آنها پاداش می‌دهیم.

8- ﴿وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حُسْنًا ۖ وَإِنْ جَاهَدَاكَ لِتُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا ۚ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴾

و به انسان سفارش کردیم که به پدر و مادر خویش نیکی و احسان کند، و - ای انسان- اگر پدر و مادرت در برابر تو کوشیدند تا چیزی را که به آن علم نداری با من شریک قرار دهی- چنان‌که برای سعد بن اَبی‌وَقّاص t در برابر مادرش رخ داد- در این کار از آنها فرمان‌برداری نکن؛ زیرا هرگز اطاعت از مخلوق در نافرمانی از خالق جایز نیست، بازگشت شما در روز قیامت فقط به‌سوی من است، آن‌گاه شما را به آنچه در دنیا انجام می‌دادید باخبر می‌سازم، و در قبال اعمالتان به شما جزا می‌دهم.

9- ﴿وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُدْخِلَنَّهُمْ فِي الصَّالِحِينَ﴾

و کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند به‌طور قطع در روز قیامت آنها را در زمرۀ صالحان درمی‌آوریم، و آنها را با صالحان حشر می‌کنیم، و پاداش صالحان را به آنها می‌دهیم.

10- ﴿وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ فَإِذَا أُوذِيَ فِي اللَّهِ جَعَلَ فِتْنَةَ النَّاسِ كَعَذَابِ اللَّهِ وَلَئِنْ جَاءَ نَصْرٌ مِنْ رَبِّكَ لَيَقُولُنَّ إِنَّا كُنَّا مَعَكُمْ ۚ أَوَلَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِمَا فِي صُدُورِ الْعَالَمِينَ﴾

و از مردم کسانی هستند که می‌گویند: به الله ایمان آوردیم، اما وقتی کافران آنها را به خاطر ایمان‌شان اذیت کنند آزار کافران برای خویش را مانند عذاب الله قرار می‌دهند آن‌گاه برای موافقت با کفار از ایمان بازمی‌گردند، و - ای رسول- اگر از جانب پروردگارت پیروزی به تو رسد به‌طور قطع خواهند گفت: - ای مؤمنان- همانا ما بر ایمان با شما بودیم.
آیا الله به آنچه در سینه‌های مردم است آگاه‌تر نیست؟! و کفر و ایمانی که در سینه‌های‌شان است بر او پوشیده نمی‌ماند، پس چگونه الله را از آنچه در دل‌های‌شان است خبر می‌دهند درحالی‌که او تعالی از خود آنها به آنچه در سینه‌های‌شان وجود دارد آگاه‌تر است؟!

11- ﴿وَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْمُنَافِقِينَ﴾

و به‌طور قطع الله کسانی را که واقعاً ایمان آورده‌اند می‌شناسد، و به‌طور قطع منافقان را که ایمان را آشکار، و کفر را پنهان می‌کنند می‌شناسد.

12- ﴿وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا اتَّبِعُوا سَبِيلَنَا وَلْنَحْمِلْ خَطَايَاكُمْ وَمَا هُمْ بِحَامِلِينَ مِنْ خَطَايَاهُمْ مِنْ شَيْءٍ ۖ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ﴾

و کسانی‌که کفر ورزیده‌اند به کسانی‌که به یگانگی و وحدانیت الله ایمان آورده‌اند می‌گویند: از دین ما و آنچه که ما بر آن هستیم پیروی کنید، ما گناهان‌تان را به جای شما به دوش می‌کشیم، و به جای شما در قبال گناهان‌تان جزا می‌شویم، اما ذره‌ای از گناهان‌شان را به دوش نمی‌کشند، و به‌طور قطع آنها در این سخن‌شان دروغگو هستند.

13- ﴿وَلَيَحْمِلُنَّ أَثْقَالَهُمْ وَأَثْقَالًا مَعَ أَثْقَالِهِمْ ۖ وَلَيُسْأَلُنَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَمَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ﴾

و به‌طور قطع این مشرکان که به‌سوی باطل خویش دعوت می‌دهند گناهانی را که مرتکب شده‌اند، و گناهان کسانی را که دعوت آنها را پیروی کرده‌اند به دوش خواهند کشید بدون اینکه ذره‌ای از گناهان پیروان آنها کاسته شود، و به‌طور قطع در روز قیامت در مورد سخنان باطلی که در دنیا می‌ساختند مورد سوال قرار خواهند گرفت.

14- ﴿وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِيهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِينَ عَامًا فَأَخَذَهُمُ الطُّوفَانُ وَهُمْ ظَالِمُونَ﴾

و به تحقیق که نوح علیه السلام را رسولی به‌سوی قومش فرستادیم، که نهصد و پنجاه سال در میان قومش ماند و آنها را به‌سوی توحید الله فرا می‌خواند، اما او را تکذیب کردند و به کفرشان ادامه دادند، پس طوفان آنها را درحالی‌که به‌سبب کفر به الله و تکذیب رسولانش ستمکار بودند فراگرفت، و غرق ‌و نابود شدند.

15- ﴿فَأَنْجَيْنَاهُ وَأَصْحَابَ السَّفِينَةِ وَجَعَلْنَاهَا آيَةً لِلْعَالَمِينَ﴾

آن‌گاه نوح و مؤمنان همراهِ او در کشتی، را از نابودی با غرق‌شدن نجات دادیم، و کشتی را پندی برای مردم قرار دادیم تا از آن پند بگیرند.

16- ﴿وَإِبْرَاهِيمَ إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاتَّقُوهُ ۖ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ﴾

و - ای رسول- قصۀ ابراهیم علیه السلام را به یاد آور آن‌گاه که به قومش گفت: فقط الله را عبادت کنید، و با اجرای اوامر و اجتناب از نواهی او تعالی از کیفرش بترسید، این کار که به آن امر شده‌اید برای‌تان بهتر است اگر بدانید.

17- ﴿إِنَّمَا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا وَتَخْلُقُونَ إِفْكًا ۚ إِنَّ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَمْلِكُونَ لَكُمْ رِزْقًا فَابْتَغُوا عِنْدَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَاعْبُدُوهُ وَاشْكُرُوا لَهُ ۖ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ﴾

- ای مشرکان- شما فقط بت‌هایی را عبادت می‌کنید که نه سود می‌رسانند و نه زیان؛ و آن‌گاه که استحقاق آنها برای عبادت را ادعا می‌کنید دروغ می‌بندید.
به‌راستی کسانی را که به جای الله عبادت می‌کنید برای‌تان مالک رزق و روزی نیستند تا به شما روزی دهند، پس روزی را نزد الله بجویید زیرا او روزی‌دهنده است، و تنها او را عبادت کنید، و در قبال روزی‌هایی که به شما ارزانی داشته است از او سپاسگزاری کنید، در روز قیامت برای حسابرسی و جزا فقط به‌سوی او بازمی‌گردید؛ نه به‌سوی بت‌هایتان.

18- ﴿وَإِنْ تُكَذِّبُوا فَقَدْ كَذَّبَ أُمَمٌ مِنْ قَبْلِكُمْ ۖ وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ﴾

و - ای مشرکان- اگر آنچه را که محمد صلی الله علیه وسلم آورده است تکذیب کنید، به‌طور قطع امت‌های پیش از شما مانند قوم نوح و عاد و ثمود تکذیب کرده‌اند، و برعهدۀ رسول جز ابلاغ آشکار نیست، و آنچه را پروردگارش برای تبلیغ آن به‌سوی شما بر او امر کرده است به شما رسانده است.

19- ﴿أَوَلَمْ يَرَوْا كَيْفَ يُبْدِئُ اللَّهُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ ۚ إِنَّ ذَٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ﴾

آیا این تکذیب ‌کنندگان ندیده‌اند که الله چگونه ابتدا آفرینش را آغاز می‌کند، سپس آن را پس از نابودی‌اش بازمی‌گرداند؟! به‌راستی‌که این کار بر الله آسان است، زیرا او ذات توانایی است که هیچ چیزی او را ناتوان نمی‌سازد.

20- ﴿قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ۚ ثُمَّ اللَّهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾

- ای رسول- به این تکذیب‌ کنندگان رستاخیز بگو: در زمین بگردید و بنیدیشید که الله چگونه آفرینش را آغاز کرد، سپس الله مردم را پس از مرگشان دوباره برای رستاخیز و حساب زنده می‌گرداند، به‌راستی‌که الله بر هر چیزی تواناست، و هیچ‌چیز او را ناتوان نمی‌سازد، بنابراین از برانگیختن مردم ناتوان نیست همان‌گونه که از آفرینش اول آنها ناتوان نبوده است.

21- ﴿يُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ وَيَرْحَمُ مَنْ يَشَاءُ ۖ وَإِلَيْهِ تُقْلَبُونَ﴾

الله به عدل خویش هر یک از مخلوقاتش را بخواهد عذاب می‌کند، و به فضل خویش بر هر یک از مخلوقاتش بخواهد رحم می‌کند، و در روز قیامت برای حسابرسی فقط به‌سوی او بازگردانیده می‌شوید آن‌گاه که شما را زنده از قبرهای‌تان برمی‌انگیزد.

22- ﴿وَمَا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ ۖ وَمَا لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ﴾

و شما نمی‌توانید از چنگ پروردگارتان در روید، و از کیفر او در زمین و آسمان‌ها بگریزید، و غیر از الله هیچ دوستی ندارید که کارتان را برعهده بگیرد، و غیر از الله هیچ یاوری ندارید که عذاب را از شما دفع کند.

23- ﴿وَالَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَلِقَائِهِ أُولَٰئِكَ يَئِسُوا مِنْ رَحْمَتِي وَأُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾

و کسانی‌که به آیات الله سبحانه و به دیدار او تعالی در روز قیامت کفر ورزیده‌اند، همان‌ها از رحمت من ناامید هستند، و به‌سبب کفرشان هرگز وارد بهشت نخواهند شد، و همان‌ها هستند که عذابی رنج‌آور در آخرت در انتظارشان است.

24- ﴿فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَنْ قَالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ فَأَنْجَاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ﴾

اما پاسخ قوم ابراهیم به او - پس از اینکه آنها را به عبادت الله به یگانگی و ترک عبادت غیر او از بت‌ها امر کرد- چیزی نبود جز اینکه گفتند: برای یاری ‌رساندن به بت‌های‌تان او را بکشید یا او را در آتش اندازید، ولی الله او را از آتش نجات داد، به‌راستی‌که در نجات ابراهیم علیه السلام از آتش پس از اینکه در آن افکنده شد پندهایی است برای مردمی که ایمان می‌آورند؛ چون آنها همان کسانی هستند که از عبرت‌ها سود می‌برند.

25- ﴿وَقَالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ۖ ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ وَيَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضًا وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُمْ مِنْ نَاصِرِينَ﴾

و ابراهیم علیه السلام به قومش گفت: شما بت‌هایی را به عنوان معبود انتخاب کرده‌اید که آنها را برای آشنایی و دوستی میان یکدیگر در عبادت آنها در زندگی دنیا عبادت می‌کنید، سپس در روز قیامت این دوستیِ میان شما بریده می‌شود، و هنگام مشاهدۀ عذاب از یکدیگر بیزاری می‌جویید، و یکدیگر را نفرین می‌کنید، و قرارگاه شما که به‌سوی آن پناه می‌برید جهنم است، و یاورانی ندارید که شما را در برابر عذاب الله محافظت کنند، نه از بت‌های‌تان که آنها را به جای الله عبادت می‌کردید، و نه از غیر آنها.

26- ﴿۞ فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ ۘ وَقَالَ إِنِّي مُهَاجِرٌ إِلَىٰ رَبِّي ۖ إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ﴾

پس لوط علیه السلام به او ایمان آورد، و ابراهیم علیه السلام گفت: من به‌سوی پروردگارم به سرزمین مبارک شام هجرت می‌کنم، به‌راستی‌که او ذات شکست ‌ناپذیری است که مغلوب نمی‌شود، و هرکس به‌سوی او هجرت کند خوار نمی‌گردد، و او تعالی در تقدیر و تدبیرش بسیار دانا است.

27- ﴿وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَجَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ وَآتَيْنَاهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيَا ۖ وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ﴾

و اسحاق و پسرش یعقوب را به ابراهیم دادیم، و نبوت و کتاب‌های نازل‌ شده از جانب الله را در میان فرزندانش قرار دادیم، و پاداش شکیبایی او بر حق را با فرزندان صالح و یاد نیک در دنیا بر او بخشیدیم، و به‌راستی‌که او در آخرت پاداش صالحان را پاداش می‌گیرد، و آنچه در دنیا به او داده شده است از پاداش گرامی او در آخرت که برایش آماده شده است نمی‌کاهد.

28- ﴿وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفَاحِشَةَ مَا سَبَقَكُمْ بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعَالَمِينَ﴾

و - ای رسول- لوط علیه السلام را به یاد آور آن‌گاه که به قومش گفت: به‌راستی‌که شما گناه زشتی را مرتکب می‌شوید که هیچ‌یک از جهانیان پیش از شما در انجام آن بر شما پیشی نگرفته است، و شما نخستین کسانی هستید که این گناه را که فطرت سالم از آن اِبا دارد به وجود آورده‌اید.

29- ﴿أَئِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ وَتَقْطَعُونَ السَّبِيلَ وَتَأْتُونَ فِي نَادِيكُمُ الْمُنْكَرَ ۖ فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَنْ قَالُوا ائْتِنَا بِعَذَابِ اللَّهِ إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ﴾

آیا شما برای برآورده ‌کردن شهوتتان با مردان از پشت درمی‌آمیزید، و راه را بر مسافران می‌بندید که از ترس فاحشه‌ای که مرتکب می‌شوید از کنار شما نمی‌گذرند، و در مجالس خویش کارهای زشتی مانند برهنگی و رساندن آزار گفتاری و عملی به کسانی‌که از کنار شما می‌گذرند انجام می‌دهید؟ اما پاسخ قومش به او پس از اینکه آنها را از انجام کارهای زشت نهی کرد، جز این نبود ‌که به او گفتند: عذاب الله که ما را به آن تهدید می‌کنی بیاور اگر در ادعای خویش راستگو هستی.

30- ﴿قَالَ رَبِّ انْصُرْنِي عَلَى الْقَوْمِ الْمُفْسِدِينَ﴾

لوط پس از آزار قومش و طلب نزول عذاب علیه خودشان برای تحقیر لوط علیه السلام، اینگونه به درگاه پروردگارش دعا کرد: پروردگارا مرا بر قوم فسادکار در روی زمین به‌سبب کفر و گناهان زشتی که منتشر می‌کنند پیروز گردان.

31- ﴿وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَىٰ قَالُوا إِنَّا مُهْلِكُو أَهْلِ هَٰذِهِ الْقَرْيَةِ ۖ إِنَّ أَهْلَهَا كَانُوا ظَالِمِينَ﴾

و وقتی فرشتگانی که آنها را برای مژده ‌دادنِ ابراهیم علیه السلام به اسحاق و پس از او به پسرش یعقوب فرستادیم آمدند گفتند: به‌راستی‌که ما ساکنان شهر سَدوم، شهر قوم لوط را نابود خواهیم کرد؛ زیرا ساکنانش به‌سبب کار فاحشه‌ای که انجام می‌دهند ستمکار هستند.

32- ﴿قَالَ إِنَّ فِيهَا لُوطًا ۚ قَالُوا نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَنْ فِيهَا ۖ لَنُنَجِّيَنَّهُ وَأَهْلَهُ إِلَّا امْرَأَتَهُ كَانَتْ مِنَ الْغَابِرِينَ﴾

ابراهیم علیه السلام به فرشتگان گفت: در این شهری که نابودی ساکنانش را می‌خواهید لوط قرار دارد که از ستمکاران نیست، فرشتگان گفتند: ما به کسانی‌که در آن شهر هستند آگاه‌تر هستیم، به‌طور قطع او و خانواده‌اش را از نابودی نازل‌شده بر ساکنان شهر نجات خواهیم داد مگر همسرش که از باقی‌ماندگان نابودشده است، و او را همراه آنها نابود خواهیم کرد.

33- ﴿وَلَمَّا أَنْ جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالُوا لَا تَخَفْ وَلَا تَحْزَنْ ۖ إِنَّا مُنَجُّوكَ وَأَهْلَكَ إِلَّا امْرَأَتَكَ كَانَتْ مِنَ الْغَابِرِينَ﴾

و چون فرشتگانی که آنها را برای نابودی قوم لوط فرستادیم نزد لوط علیه السلام رسیدند لوط از ترس بر آنها به خاطر پلیدی قوم خویش، از آمدن‌شان ناراحت و غمگین شد، چون فرشتگان در شکل مردانی نزدش آمده بودند، و قوم او شهوت را به جای زنان با مردان برآورده می‌کردند.
فرشتگان به او گفتند: نترس، زیرا قومت هرگز آسیبی به تو نخواهند رساند، و بر نابودی آنها که به تو خبر دادیم اندوه مدار، زیرا ما تو و خانواده‌ات را نجات می‌دهیم، جز همسرت که از باقی‌ماندگان نابودشده است، و او را همراه آنها نابود خواهیم کرد.

34- ﴿إِنَّا مُنْزِلُونَ عَلَىٰ أَهْلِ هَٰذِهِ الْقَرْيَةِ رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ﴾

به‌راستی‌که ما بر ساکنان این شهر که پلیدی‌ها را انجام می‌دادند به کیفر خروج آنها از طاعت الله با فاحشۀ زشتی که انجام می‌دادند، یعنی درآمیختن با مردان از روی شهوت به جای زنان، عذابی از آسمان، یعنی سنگ‌هایی از گِل خشک فرو خواهیم فرستاد.

35- ﴿وَلَقَدْ تَرَكْنَا مِنْهَا آيَةً بَيِّنَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ﴾

و به تحقیق در این شهر که آن را نابود کردیم نشانه‌ای آشکار برای مردمی که می‌اندیشند باقی گذاشتیم؛ زیرا آنها همان کسانی هستند ‌که از نشانه‌ها پند می‌گیرند.

36- ﴿وَإِلَىٰ مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَارْجُوا الْيَوْمَ الْآخِرَ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ﴾

و به‌سوی مَدیَن برادر نَسَبی‌شان شعیب علیه السلام را فرستادیم، و گفت: ای قوم من، تنها الله را عبادت کنید، و به عبادت او توسط خویش به پاداش روز آخرت امیدوار باشید، و با انجام و نشر گناهان در زمین فساد برپا نکنید.

37- ﴿فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ﴾

اما قومش او را تکذیب کردند، پس زلزله آنها را فراگرفت، و درحالی‌که چهره‌های‌شان به خاک چسبیده بود، و هیچ حرکتی نداشتند در خانه‌های‌شان بر صورت افتادند.

38- ﴿وَعَادًا وَثَمُودَ وَقَدْ تَبَيَّنَ لَكُمْ مِنْ مَسَاكِنِهِمْ ۖ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَكَانُوا مُسْتَبْصِرِينَ﴾

و همچنین عاد قوم هود علیه السلام، و ثمود قوم صالح علیه السلام را نابود کردیم، و - ای مردم مکه- از مسکن‌های‌شان در حِجر و شِحر از حضرموت آنچه را که بر نابودی آنها دلالت دارد بر شما آشکار شده است، زیرا مسکن‌های خالی آنها بر این امر گواه است، و شیطان اعمال‌شان از کفر و سایر گناهان را که مرتکب شدند برای‌شان آراست، و آنها را از راه راست بازگرداند، درحالی‌که به‌سبب آنچه رسولان‌شان به آنها آموخته بودند نسبت به حق و گمراهی و هدایت و انحراف بینا بودند، اما پیروی از هوس را بر پیروی از هدایت برگزیدند.

39- ﴿وَقَارُونَ وَفِرْعَوْنَ وَهَامَانَ ۖ وَلَقَدْ جَاءَهُمْ مُوسَىٰ بِالْبَيِّنَاتِ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ وَمَا كَانُوا سَابِقِينَ﴾

و قارون را - آن‌گاه که بر قوم موسی علیه السلام سرکشی کرد- با فروبردن خودش و خانه‌اش در زمین از بین بردیم، و فرعون و وزیرش هامان را در دریا غرق و نابود کردیم، درحالی‌که موسی علیه السلام آیات روشن و دلالت ‌کننده بر راستگویی‌اش را برای‌شان آورده بود، اما آنها در سرزمین مصر از ایمان به او سر باز زدند، و نمی‌توانستند از عذاب ما فرار کنند.

40- ﴿فَكُلًّا أَخَذْنَا بِذَنْبِهِ ۖ فَمِنْهُمْ مَنْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِ حَاصِبًا وَمِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَمِنْهُمْ مَنْ خَسَفْنَا بِهِ الْأَرْضَ وَمِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنَا ۚ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَٰكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ﴾

پس تمام کسانی را که قبلا بیان شدند به عذاب نابود کنندۀ خویش گرفتیم، از جمله آنها قوم لوط بودند که سنگ‌هایی از گِل خشک و متراکم بر آنها فروفرستادیم، و از آنها قوم صالح و قوم شعیب بودند که فریادی آنها را فراگرفت، و از آنها قارون بود که او و خانه‌اش را به زمین فرو بردیم، و از آنها قوم نوح و فرعون و هامان بودند که آنها را با غرق‌ کردن نابود کردیم، و الله با نابود کردن آنها بدون گناه بر آنها ستم نکرد، بلکه آنها خودشان با ارتکاب گناهان به خودشان ستم می‌کردند، و سزاوار عذاب شدند.

41- ﴿مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِيَاءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتًا ۖ وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ ۖ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ﴾

مَثَل مشرکان که بت‌هایی را به جای الله گرفتند و آنها را به امید نفع یا شفاعت عبادت می‌کنند مانند عنکبوت است که خانه‌ای ساخته است تا در برابر تجاوز از او محافظت کند، و به‌راستی‌که سست‌ترین خانه‌ها خانۀ عنکبوت است، زیرا دشمنی را از او دفع نمی‌کند، و همچنین است بت‌هایشان، که نه نفع می‌رسانند و نه زیانی می‌رسانند و نه شفاعت می‌کنند، اگر مشرکان از این امر آگاه بودند به‌طور قطع بت‌هایی اختیار نمی‌کردند که آنها را به جای الله عبادت کنند.

42- ﴿إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْءٍ ۚ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ﴾

در حقیقت الله آنچه را که به جای او عبادت می‌کنند می‌داند، و ذره‌ای از آن بر او تعالی پوشیده نمی‌ماند، و او ذات شکست ‌ناپذیری است که مغلوب نمی‌شود، و در آفرینش و تقدیر و تدبیر خویش بسیار دانا است.

43- ﴿وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ ۖ وَمَا يَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَالِمُونَ﴾

و هدف از بیان این مثال‌ها برای مردم آن است که آنها را نسبت به حق هوشیار و بینا کند، و به‌سوی حق هدایت گرداند، اما جز عالمان به شریعت و حکمت‌های الله، کسی آنها را به وجه مطلوب درک نمی‌کند.

44- ﴿خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِلْمُؤْمِنِينَ﴾

الله آسمان‌ها و زمین را به حق آفریده، و هرگز آنها را به باطل و بیهوده نیافریده است، به‌راستی‌که در این آفرینش دلالت آشکاری است بر قدرت الله برای مؤمنان؛ زیرا آنها هستند که از آفرینش الله به آفریدگار سبحانه راهنمایی می‌شوند، اما کافران از کنار آیات موجود در کرانه‌های هستی و مخلوقات می‌گذرند بدون اینکه به عظمت و قدرت آفریدگار سبحانه توجه و اعتنایی بکنند.

45- ﴿اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ ۖ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ ۗ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ﴾

- ای رسول- آنچه را الله از قرآن بر تو وحی کرده است بر مردم بخوان، و نماز را به کامل‌ترین وجه برپادار، زیرا نمازِ ادا شده به صورت کامل به‌سبب نورِ بازدارنده از ارتکاب گناهان و راهنما به‌سوی اعمال صالح که در دل‌ها ایجاد می‌کند نمازگزار را از وقوع در گناهان و منکرات نهی می‌کند.
و به‌طور قطع که یاد الله از هر چیزی بزرگتر و برتر است، و الله آنچه را که انجام می‌دهید می‌داند، و ذره‌ای از اعمال شما بر او تعالی پوشیده نمی‌ماند، و به‌زودی شما را در قبال اعمالتان، اگر خیر باشد به جزای خیر، و اگر شر باشد به جزای شر، جزا می‌دهد.

46- ﴿۞ وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ ۖ وَقُولُوا آمَنَّا بِالَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْنَا وَأُنْزِلَ إِلَيْكُمْ وَإِلَٰهُنَا وَإِلَٰهُكُمْ وَاحِدٌ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ﴾

و - ای مؤمنان- با یهود و نصاری گفتگو و مجادله نکنید جز به روش نیکوتر و طریق نمونه که همان دعوت با اندرز و دلایل آشکار است، مگر کسانی از آنها که با ستیز و لجبازی ستم کردند، و جنگ علیه شما را اعلام کردند، که با آنها بجنگید تا اسلام آورند یا جزیه را خوار و ذلیل به دست خویش بدهند، و به یهود و نصاری بگویید: به آنچه الله از قرآن به‌سوی ما نازل کرده است ایمان آوردیم، و به آنچه از تورات و انجیل که به‌سوی شما نازل کرده است ایمان آوردیم، و معبود ما و معبود شما یکی است که در الوهیت و ربوبیت و کمال خویش هیچ شریکی ندارد، و ما فقط در برابر او تسلیم و فروتن هستیم.

47- ﴿وَكَذَٰلِكَ أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ ۚ فَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يُؤْمِنُونَ بِهِ ۖ وَمِنْ هَٰؤُلَاءِ مَنْ يُؤْمِنُ بِهِ ۚ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الْكَافِرُونَ﴾

و همان‌گونه که کتاب‌ها را بر کسانی‌که پیش از تو بودند فرو فرستادیم قرآن را بر تو نازل کردیم، پس برخی از اینها - مانند عبدالله بن سلام- که تورات را می‌خوانند به آن ایمان می‌آورند؛ چون توصیف آن را در کتاب‌های‌شان می‌یابند، و از این مشرکان کسی است که به قرآن ایمان می‌آورد، و کسی آیات ما را انکار نمی‌کند مگر کافر که عادت آنها کفر و انکار حق با وجود ظهورش است.

48- ﴿وَمَا كُنْتَ تَتْلُو مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ ۖ إِذًا لَارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ﴾

و - ای رسول- تو هیچ کتابی را پیش از قرآن نمی‌خواندی، و هیچ چیزی با دستت نمی‌نوشتی؛ زیرا درس‌نخوانده‌ای بودی که نه می‌خواند و نه می‌نوشت، و اگر می‌خواندی و می‌نوشتی به‌طور قطع مردم نادان در نبوت تو شک می‌کردند و مدعی می‌شدند که از روی کتاب‌های پیشین می‌نوشتی.

49- ﴿بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ ۚ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الظَّالِمُونَ﴾

بلکه قرآن نازل‌شده بر تو آیات روشنی است در سینه‌های مؤمنانی که علم به آنها عطا شده است، و آیات ما را جز کسانی‌که با کفر و شرک به الله بر خودشان ستم کرده‌اند انکار نمی‌کنند.

50- ﴿وَقَالُوا لَوْلَا أُنْزِلَ عَلَيْهِ آيَاتٌ مِنْ رَبِّهِ ۖ قُلْ إِنَّمَا الْآيَاتُ عِنْدَ اللَّهِ وَإِنَّمَا أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ﴾

و مشرکان گفتند: چرا بر محمد نشانه‌هایی مثل آنچه که بر رسولان پیش از او نازل شد نازل نمی‌شود، - ای رسول- به این پیشنهاد دهندگان بگو: آیات فقط به دست الله سبحانه است، که هر وقت بخواهد آنها را فرو می‌فرستد، و فروفرستادن آنها در اختیار من نیست، و من فقط انذار دهنده‌ای آشکار از کیفر الله برای‌تان هستم.

51- ﴿أَوَلَمْ يَكْفِهِمْ أَنَّا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ يُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَرَحْمَةً وَذِكْرَىٰ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ﴾

- ای رسول- آیا برای این پیشنهاد دهندگانِ نشانه‌ها کافی نبوده است که قرآن را که بر آنها می‌خوانی بر تو نازل کردیم.
به‌راستی‌که در قرآنِ نازل‌شده بر آنها رحمت و اندرزی است برای مردمی‌که ایمان می‌آورند، چون آنها هستند که از آنچه در قرآن وجود دارد سود می‌برند، پس آنچه بر آنها نازل شده بهتر است از آنچه که پیشنهاد داده‌اند؛ از قبیل آنچه که بر رسولان پیشین نازل شده است.

52- ﴿قُلْ كَفَىٰ بِاللَّهِ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ شَهِيدًا ۖ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۗ وَالَّذِينَ آمَنُوا بِالْبَاطِلِ وَكَفَرُوا بِاللَّهِ أُولَٰئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ﴾

- ای رسول- بگو گواهی الله سبحانه بر راستگویی‌ام در آنچه آورده‌ام، و بر تکذیب آن از سوی شما، کافی است، او تعالی از آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین وجود دارد آگاه است، و هیچ‌چیز در آسمان‌ها و زمین بر او پوشیده نمی‌ماند، و کسانی‌که به باطل، به تمام آنچه که به جای الله عبادت می‌شوند ایمان آورده‌اند، و به الله که سزاوارِ عبادت شدن به یگانگی است کفر ورزیده‌اند، همان‌ها به‌سبب تبدیل ایمان به کفر زیانکار هستند.

53- ﴿وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ ۚ وَلَوْلَا أَجَلٌ مُسَمًّى لَجَاءَهُمُ الْعَذَابُ وَلَيَأْتِيَنَّهُمْ بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ﴾

- ای رسول- مشرکان به تأکید از تو خواستار تعجیل در عذابی هستند که آنها را از آن انذار داده‌ای، و اگر الله زمانی را برای عذاب‌شان مقدر نکرده بود که هیچ تقدم و تأخری ندارد به‌طور قطع عذابی را که طلب کردند برای‌شان می‌آمد، و ناگهان و بدون اینکه انتظارش را داشته باشند آنها را فرا می‌گرفت.

54- ﴿يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ﴾

به تاکید از تو خواستار تعجیل در عذابی هستند که آن را به آنها وعده داده‌ای، درحالی‌که جهنم که الله آن را به کافران وعده داده است آنها را احاطه می‌کند، و نمی‌توانند از عذاب آن فرار کنند.

55- ﴿يَوْمَ يَغْشَاهُمُ الْعَذَابُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَمِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَيَقُولُ ذُوقُوا مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴾

روزی‌که عذاب از فرازشان آنها را می‌پوشاند، و از زیر پاهای‌شان فرشی برای‌شان است، و الله از روی توبیخ به آنها می‌فرماید: جزای شرک و گناهانی را که انجام می‌دادید بچشید.

56- ﴿يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي وَاسِعَةٌ فَإِيَّايَ فَاعْبُدُونِ﴾

ای بندگانم که به من ایمان آورده‌اید، از سرزمینی که در آن قادر بر عبادت من نیستید هجرت کنید، زیرا سرزمین من فراخ است پس تنها مرا عبادت کنید، و هیچ‌کس را با من شریک نگردانید.

57- ﴿كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ۖ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ﴾

و ترس از مرگ نباید شما را از هجرت بازدارد، هر نفسی مرگ را می‌چشد، سپس در روز قیامت برای حسابرسی و جزا فقط به‌سوی ما بازگردانده می‌شوید.

58- ﴿وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ مِنَ الْجَنَّةِ غُرَفًا تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ۚ نِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ﴾

و کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اند و اعمال صالح نزدیک‌کننده به او تعالی را انجام داده‌اند به‌طور قطع آنها را در اتاق‌هایی از بهشت جای می‌دهیم که از زیر آنها رودها جاری است و برای همیشه در آنها می‌مانند، و هرگز از بین نمی‌روند. این پاداش عمل‌کنندگان به طاعت الله، چه پاداش نیکویی است.

59- ﴿الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ﴾

چه نیکوست پاداش عمل‌کنندگان به طاعت الله که بر طاعت و در برابر معصیت او تعالی شکیبایی کردند، و در تمام کارهای‌شان فقط بر پروردگارشان اعتماد می‌کنند.

60- ﴿وَكَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ ۚ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ﴾

تمام جنبندگان- با وجود فراوانی- که نه می‌توانند روزی خود را جمع کنند و نه می‌توانند آن را حمل کنند؛ الله است که آنها و شما را روزی می‌دهد. پس عذری برای ترک هجرت از ترس گرسنگی ندارید، و او تعالی سخنان‌تان را می‌شنود، و از نیات و افعال‌تان آگاه است، و ذره‌ای از آن بر او تعالی پوشیده نمی‌ماند، و به زودی شما را در قبال آن جزا خواهد داد.

61- ﴿وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ ۖ فَأَنَّىٰ يُؤْفَكُونَ﴾

و - ای رسول- اگر از این مشرکان بپرسی: چه کسی آسمان‌ها را آفریده است؟ و چه کسی زمین را آفریده است؟ و چه کسی خورشید و ماه را که از پی یکدیگر می‌آیند رام کرده است؟ به‌طور قطع خواهند گفت: الله آنها را آفریده است، پس چگونه از ایمان به یگانگی و وحدانیت الله بازگردانده می‌شوند، و به جای او معبودهایی را عبادت می‌کنند که نه نفع می‌رسانند و نه زیان؟!

62- ﴿اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ﴾

الله به‌سبب حکمتی که خودش آن را می‌داند روزی را برای هرکس از بندگانش که بخواهد می‌گستراند، و آن را برای هرکس بخواهد تنگ می‌گرداند، زیرا الله بر هر چیزی آگاه است، و هیچ‌چیز بر او تعالی پوشیده نمی‌ماند، پس تدبیری که مناسب بندگانش است بر او پوشیده نمی‌ماند.

63- ﴿وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ نَزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهَا لَيَقُولُنَّ اللَّهُ ۚ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ ۚ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ﴾

و - ای رسول- اگر از مشرکان بپرسی: چه کسی آب را از آسمان فرو فرستاده سپس زمین را پس از اینکه خشک و لم‌یرزع بود به‌وسیلۀ آن آب رویانید؟ به‌طور قطع خواهند گفت: الله آب را از آسمان فرو فرستاد و زمین را با آن رویانید، - ای رسول- بگو: تمام ستایش‌ها از آنِ الله است که حجت را بر شما آشکار کرد، بلکه آنچه به دست می‌آید این است که بیشتر آنها نمی‌اندیشند؛ زیرا اگر می‌اندیشیدند بت‌هایی را که نه نفع می‌رسانند و نه زیان، شریک الله قرار نمی‌دادند.

64- ﴿وَمَا هَٰذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ ۚ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ ۚ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ﴾

و این زندگی دنیا- با گرایش‌ها و کالاهایش- جز سرگرمی و بازیچه‌ای برای دل‌های کسانی‌که شیفتۀ آن هستند چیز دیگری نیست، و دیری نمی‌گذرد که به سرعت پایان می‌یابد، و به‌راستی‌که سرای آخرت به‌سبب ماندگاری‌اش زندگی حقیقی است. اگر می‌دانستند به‌طور قطع آنچه را که از بین‌رفتنی است بر آنچه که ماندگار است ترجیح نمی‌دادند.

65- ﴿فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ﴾

و مشرکان هنگامی‌که بر کشتی‌ها روی دریا سوار می‌شوند الله را به تنهایی و خالصانه در دعا می‌خوانند که آنها را از غرق‌شدن نجات دهد، اما وقتی‌که آنها را از غرق‌شدن نجات دهد مشرکانه بازمی‌گردند و معبودهای‌شان را همراه الله می‌خوانند.

66- ﴿لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ وَلِيَتَمَتَّعُوا ۖ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ﴾

مشرکانه بازمی‌گردند تا نعمت‌هایی را که به آنها عطا کرده‌ایم ناسپاسی کنند، و از آنچه از زیور زندگی دنیا که به آنها داده شده است بهره‌مند گردند، پس به‌زودی هنگام مرگشان از سرانجامِ بدِ خویش آگاه خواهند شد.

67- ﴿أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا حَرَمًا آمِنًا وَيُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ ۚ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ﴾

آیا اینها که نعمت الله بر خودشان را آن‌گاه که الله آنها را از غرق‌شدن رهانید ناسپاسی می‌کنند نعمتی دیگر را ندیده‌اند، و آن اینکه حرمی را برای‌شان قرار داده‌ایم که در آن بر خون‌ها و اموال‌شان ایمن هستند، درحالی‌که دیگران مورد غارت قرار می‌گیرند، چنان‌که کشته و اسیر می‌شوند و زنان و فرزندان‌شان به اسارت گرفته می‌شوند و اموال‌شان چپاول گردد، پس آیا به معبودهای ادعایی و باطل خویش ایمان می‌آورند، و نعمت الله بر خودشان را ناسپاسی می‌کنند، و شکر الله را به جای نمی‌آورند؟!

68- ﴿وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءَهُ ۚ أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِلْكَافِرِينَ﴾

هیچ‌کس ستمکارتر از کسی نیست که این دروغ را به الله ببندد که شریکی به او نسبت دهد، یا حقی را که رسولش آورده است تکذیب کند، بدون تردید در جهنم مَسکنی برای کافران و امثال آنها است.

69- ﴿وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ﴾

و به‌طور قطع کسانی را ‌که در جستجوی رضایت ما با نفس خویش جنگیده‌اند برای رسیدن به راه راست توفیق می‌دهیم، و به‌راستی‌که الله با یاری و نصر و هدایت، همراه نیکوکاران است.

عبارات مقترحة:

المقدم

الشافي

الحي

تفسير العنكبوت

الترجمة الفارسية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - فارسی

الترجمة الفارسية للمختصر في تفسير القرآن الكريم